Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Co oznacza wzajemne zniesienie kosztów sądowych?
Wzajemne zniesienie kosztów oznacza, że żadna ze stron nie zwraca kosztów postępowania drugiej stronie. W praktyce każda strona pozostaje przy kosztach, które poniosła w związku ze swoim udziałem w sprawie.
Podstawowe zasady rozliczania kosztów w procesie cywilnym
Art. 100 KPC - Częściowe uwzględnienie żądań
W razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli:
- Przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania
- Określenie należnej sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu
Art. 104 KPC - Ugoda sądowa
Koszty procesu, w którym zawarto ugodę, znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej. Dotyczy to również kosztów mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd i zakończonej ugodą.
Art. 101 KPC - Wyjątek korzystny dla pozwanego
Artykuł 101 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Pozwany może otrzymać zwrot kosztów procesu mimo przegrania sprawy, jeżeli spełni kumulatywnie dwie przesłanki:
1. Nie dał powodu do wytoczenia sprawy
Pozwany nie daje powodu do wytoczenia powództwa, jeżeli jego stosunek wobec roszczenia powoda, oceniony zgodnie z doświadczeniem życiowym, usprawiedliwia wniosek, że powód uzyskałby zaspokojenie swojego roszczenia bez wytoczenia powództwa.
2. Uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu
Uznanie powództwa musi być wyraźne i niebudzące wątpliwości oraz nastąpić przy pierwszej czynności podejmowanej przez pozwanego po otrzymaniu odpisu pozwu (w odpowiedzi na pozew lub ustnie na pierwszym posiedzeniu sądu).
Ważne: Celem art. 101 KPC jest ochrona dłużnika przed szykanami wierzyciela, wytaczającego proces o świadczenie, które dłużnik gotów jest spełnić bez ponoszenia zbędnych kosztów procesu. Uznanie powództwa nie musi być połączone z jednoczesnym spełnieniem roszczenia.
Ograniczenia zastosowania art. 101 KPC
Artykuł 101 KPC nie ma zastosowania w sprawach konstytutywnych - dotyczących stosunku prawnego, który może być ukształtowany tylko wyrokiem, choćby zamiary stron były całkowicie zgodne. Oznacza to, że jeśli dla ukształtowania danego stosunku prawnego konieczne jest orzeczenie sądu (np. powództwo o ustalenie, wygaśnięcie lub unieważnienie stosunku prawnego), wówczas art. 101 k.p.c. nie obowiązuje nawet jeśli strony zgadzają się co do żądania.
W takich sprawach, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, należy stosować przez analogię przepis art. 104 KPC, który przewiduje wzajemne zniesienie kosztów procesu.
Przykłady spraw, gdzie art. 101 KPC ma zastosowanie
- Sprawy o zapłatę
- Sprawy o wydanie rzeczy
- Inne sprawy o świadczenie
Przykłady spraw, gdzie art. 101 KPC nie ma zastosowania
- Zaprzeczenie ojcostwa
- Skargi pauliańskie
- Inne sprawy konstytutywne
Praktyczne konsekwencje
Wzajemne zniesienie kosztów ma istotne znaczenie praktyczne, ponieważ oznacza, że:
- Każda strona pokrywa własne koszty - opłaty sądowe, koszty zastępstwa procesowego, ekspertyzy
- Brak obowiązku zwrotu kosztów przeciwnej stronie
- Możliwość negocjacji w ugodach dotyczących rozliczenia kosztów
- Ochrona przed ryzykiem wysokich kosztów procesowych w sprawach z niepewnym wynikiem
Pamiętaj: Zasądzenie kosztów na podstawie art. 101 KPC może nastąpić tylko na wniosek pozwanego. Sąd nie stosuje tego przepisu z urzędu.