Zaliczenie pracy w gospodarstwie rolnym rodziców do świadczenia przedemerytalnego - warunki, dokumenty, procedury ZUS

Odpowiedź prawnika:

Warunki zaliczenia pracy w gospodarstwie rolnym rodziców

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:
1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,
2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,
3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia

Zatem praca w gospodarstwie rolnym może być uwzględniona przy ustalaniu prawa do świadczenia przedemerytalnego, jeżeli osobie ubiegającej się o to świadczenie "brakuje" innych okresów składkowych i nieskładkowych.

Ażeby uzyskać prawo do świadczenia przedemerytalnego, należy złożyć do ZUS odpowiednie dokumenty i oświadczenia stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie żądanego świadczenia i ustalenie jego wysokości.

Dla wykazania, iż pracował Pan w gospodarstwie rolnym rodziców, należy przedstawić zaświadczenie z gminy. Ponadto, można równocześnie złożyć pismo z oświadczeniem, że w wyżej wymienionym okresie pracował Pan w gospodarstwie rolnym, a także od razu wskazać świadków.

W praktyce, w przypadku osoby uczącej się, często zdarza się, że ZUS kwestionuje fakt pracy w gospodarstwie, jeśli osoba, która ukończyła 16 lat, uczyła się, czy też uczęszczała do szkoły w innej miejscowości. Taki stan rzeczy zdaniem ZUS może utrudniać lub uniemożliwiać pracę w gospodarstwie. Również zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 r., sygn. akt II UKN 155/2000, przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczonej przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, także w czasie wakacji szkolnych. W uzasadnieniu niniejszego wyroku, SN zauważył, że przepisy dotyczące zaliczenia czasu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców nie wyznaczają rozmiaru świadczonej pracy, podczas gdy art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach do uwzględnienia okresów pracy przed dniem 15 listopada 1991 r. wymaga, aby praca wykonywana była w wymiarze co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy. W konsekwencji, Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, że jeżeli praca w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia świadczona była przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, to przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się ten okres także, gdy przypadał w czasie wakacji szkolnych. Praca ta mogła stanowić tylko udział (pomoc) w wykonywaniu typowych obowiązków domowych zwyczajowo wymaganych od dziecka będącego członkiem rolniczej wspólnoty rodzinnej.

Jednym słowem, nie możemy wskazać jednoznacznie, jak postąpi ZUS. Wskazać należy jednak, że w przypadku osoby, która pracowała i uczyła się ZUS może zakwestionować możliwość uwzględnienia pracy w gospodarstwie domowym rodziców, wskazując, iż ponieważ uczył się Pan w szkole średniej (w szczególności, gdy trzeba było dojeżdżać) nie mógł pracować w gospodarstwie rolnym rodziców codziennie, co najmniej w wymiarze połowy powszechnie obowiązującego czasu pracy. Dlatego też już wcześniej należy się na taką sytuację przygotować pod względem dowodowym. Jeżeli ZUS nie zaliczy tego okresu, odwołujący się do sądu, powinien wykazać, że taka praca i w tym wymiarze czasu była wykonywana. Wnioskodawca może udowodnić wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi fakt okres wykonania pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, po ukończeniu przez niego 16 roku życia, a do sądu orzekającego należy ocena, czy okres tej pracy może być uwzględniony.

Aktualne zasady dotyczące świadczeń przedemerytalnych w 2025 roku

Możliwości zaliczenia okresu - dokumenty i procedury

Mimo niekorzystnego orzecznictwa, warto podjąć próbę udokumentowania okresu pracy w gospodarstwie. Może się okazać, że konkretne okoliczności sprawy pozwolą na pozytywne rozpatrzenie wniosku.

Wymagane dokumenty:

• Zaświadczenie z gminy potwierdzające prowadzenie gospodarstwa rolnego przez rodziców w danym okresie
• Oświadczenie własne o wykonywaniu pracy w gospodarstwie
• Zeznania co najmniej dwóch świadków (jeśli brak dokumentacji w gminie)
• Dokumenty potwierdzające istnienie gospodarstwa (np. z KRUS za lata 1977-1982)

Aktualne orzecznictwo i praktyka ZUS

Praktyka ZUS w 2025 roku pozostaje restrykcyjna w kwestii zaliczania pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Szczególną uwagę zwraca się na:

• Systematyczność pracy - nie może to być tylko sporadyczna pomoc
• Wymiar czasu pracy - minimum połowa czasu pracy
• Możliwość łączenia z nauką - pod warunkiem rzeczywistego wykonywania prac rolniczych
• Konieczność objęcia gospodarstwa - warunek bezwzględny

Podsumowanie i rekomendacje

W opisanej sytuacji zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców do stażu na świadczenie przedemerytalne jest możliwe, przy czym nie można wykluczyć zakwestionowania przez ZUS. Niemniej jednak warto:

Ostateczną ocenę czy okres pracy może być uwzględniony należy do sądu (zakładajac złożenie odwołania). Każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie, uwzględniając konkretne okoliczności faktyczne.