Świadczenie pielęgnacyjne a obowiązek alimentacyjny

Odpowiedź prawnika: Świadczenie pielęgnacyjne a obowiązek alimentacyjny

Art. 17 ust 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje:

1. matce albo ojcu,
2. innym osobom, na których, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.), ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności,
3. opiekunowi faktycznemu dziecka

Nie mniej orzecznictwo sądów administracyjnych łagodzi w pewnym stopniu ostrość przesłanki podmiotowej: Przepis art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych był dwukrotnie przedmiotem kontroli konstytucyjnej (wyrok TK z dnia 18 lipca 2008 r. w sprawie P. 27/2007 OTK ZU 2008/6A poz. 107oraz wyrok TK z dnia 22 lipca 2008 r. P. 41/2007 OTK ZU 2008/6A poz. 109), co uszło uwadze organu przy dokonywaniu wykładni tego przepisu. W wyroku z dnia 18 lipca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny zakwestionował jako niezgodną z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP taką interpretację art. 17 ust. 1, która uniemożliwiała nabycie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osobie obciążonej obowiązkiem alimentacyjnym, zdolnej do pracy, niezatrudnionej ze względu na konieczność sprawowania opieki nad innym niż jej dziecko niepełnosprawnym członkiem rodziny. W uzasadnieniu tego wyroku wskazano, że w sprawie Trybunał miał do czynienia z pominięciem ustawodawczym, upoważniającym do kontroli konstytucyjności obowiązującego aktu normatywnego z punktu widzenia tego, czy w jego przepisach nie brakuje unormowań, bez których może on budzić wątpliwości natury konstytucyjnej. Natomiast w wyroku z dnia 22 lipca 2008 r. Trybunał Konstytucyjny zakwestionował, jako niezgodny z art. 18, art. 32 ust. 1 i art. 71 ust. 1 Konstytucji RP, przepis art. 17 ust. 1 i ust. 5 pkt 2 lit. b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim uniemożliwia przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osobie, która rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad innym niż jej dziecko niepełnosprawnym, niepełnoletnim członkiem rodziny, dla której stanowi rodzinę zastępczą spokrewnioną i wobec którego osobę tę obciąża obowiązek alimentacyjny.

Z uzasadnień powołanych wyroków nie wynika, by Trybunał Konstytucyjny uzależniał ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego od tego, czy osoby ubiegające się o świadczenie były obciążone ustawowym obowiązkiem alimentacyjnym. […] Zaobserwować można linię orzecznictwa sądów administracyjnych dokonujących wykładni art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych w sposób umożliwiający poszerzenie kręgu uprawnionych do spornego świadczenia również o osoby będące członkami rodziny, ale niezobowiązane do alimentacji (vide wyroki WSA: w Białymstoku z 20 stycznia 2011 r. II SA/Bk 776/2010; w Szczecinie z 6 kwietnia 2011 r. II SA/Sz 196/2011; w Lublinie z dnia 12 października 2010 r. II SA/Lu 593/2010, w Poznaniu z dnia 27 listopada 2008 r. IV SA/Po 210/2008 oraz w Łodzi z dnia 22 września 2010 r. II SA/Łd 582/2010 http://orzeczenia.nsa.gov.pl)¹.