Zgon właściciela przedsiębiorstwa

Odpowiedź prawnika: Zgon właściciela przedsiębiorstwa

Śmierć Podatnika powoduje liczne konsekwencje prawne zarówno dla organów podatkowych, organów urzędu gminy oraz spadkobierców.

Przede wszystkim, osoby, które uprawdopodobnią przed właściwym organem podatkowym, że są spadkobiercami, przejmują określone przepisami prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. W sytuacji, gdy spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców tylko pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek. Uregulowania obowiązujące spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy określone są przepisami Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. W sytuacji śmierci podatnika prowadzącego działalność gospodarczą - zobowiązanie podatkowe przypadające od zmarłego ustala właściwy dla zmarłego naczelnik urzędu skarbowego. Jeżeli w zaistniałej sytuacji powstaje obowiązek zapłaty podatku dochodowego, to zostaną nim obciążeni spadkobiercy w takiej części, w jakiej uczestniczą w podziale masy spadkowej.

Spadkobierca ma, na mocy prawa, nadane uprawnienia do złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia dotyczącego wysokości zobowiązań podatkowych spadkodawcy, które są znane organowi podatkowemu. Może zaistnieć też taka sytuacja, że określone przez organ podatkowy zobowiązania podatkowe mogą być ustalone w przybliżonych kwotach.  Taka sytuacja ma miejsce, gdy postępowanie podatkowe w sprawie określenia lub ustalenia wysokości zobowiązań podatkowych spadkodawcy nie zostało zakończone. Przybliżona wysokość zobowiązania obliczana jest  na podstawie posiadanych przez urząd skarbowy danych co do podstawy opodatkowania - stanowi o tym art. 306f ustawy Ordynacja podatkowa.

W zakresie obowiązków formalnych, pierwszą czynnością jest zgłoszenie zgonu osoby w terminie nie później niż 3 dnia od dnia zgonu oraz obowiązkowy zwrot dowodu osobistego zmarłej osoby. Obowiązek zwrotu dowodu osobistego ciąży na osobach obowiązanych do zgłoszenia zgonu stosownie do przepisów prawa o aktach stanu cywilnego. Otrzymanie zgłoszenia o zgonie stanowi dla organu prowadzącego ewidencję ludności podstawę do przekazywania właściwemu urzędowi skarbowemu w terminie 30 dni od dnia otrzymania aktu zgonu informacji o śmierci podatnika.

Właściwym urzędem skarbowym jest w takim przypadku urząd skarbowy właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego podatnika. W przypadku zgonu lub ustania bytu prawnego podatnika decyzja o nadaniu NIP wygasa z mocy prawa (12 ust. 2 ustawy z 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników).

Kolejnym obowiązkiem w przypadku likwidacji działalności jest złożenie wniosku o wykreślenie z ewidencji działalności gospodarczej. Uzyskanie decyzji o wykreśleniu z ewidencji jest podstawą do sporządzenia i złożenia stosownych dokumentów we właściwym urzędzie skarbowym.

W zaprezentowanym pytaniu nie ma informacji, ażeby podatnik prowadził działalność opodatkowaną zryczałtowanym podatkiem od przychodów ewidencjonowanych lub też w formie karty podatkowej, stąd zakładam, że działalność była opodatkowana na zasadach ogólnych, tj. podatnik prowadził podatkową księgę przychodów i rozchodów.

W takim przypadku do obowiązków związanych z likwidacją działalności gospodarczej należeć będą w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych:

• złożenie formularza PIT-5: deklaracja na zaliczkę miesięczną na podatek dochodowy od osób fizycznych wraz z załącznikiem PIT5/X: informacja o należnym zryczłtowanym podatku dochodowym. W załączniku tym powinien być wykazany remanet likwidacyjny, od którego generalnie istnieje obowiązek zapłaty zryczałtowanego 10% podatku dochodowego, o którym mowa w art. 44 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W przypadku likwidacji działalności w sposób szczególny ustala się dochoód. Zgodnie z art. 24 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w razie zawiadomienia urzędu skarbowego o likwidacji działalności gospodarczej dochód ustala się przy zastosowaniu do wartości ustalonej według cen zakupu pozostałych na dzień likwidacji towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków oraz rzeczowych składników majątku związanego z wykonywaną działalnością, nie będących środkami trwałymi - takiego wskaźnika procentowego, jaki wynika z udziału dochodu w przychodach w okresie ostatnich trzech miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym nastąpiła likwidacja działalności, a jeżeli w tym okresie dochód nie wystąpił - w roku podatkowym poprzedzającym rok, w którym nastąpiła likwidacja.

Niemniej, zgodnie z interpretacją Izby Skarbowej w Krakowie, o sygnaturze PD-1/i/423-14/05, małżonek zmarłego podatnika nie jest zobowiązany do sporządzenia remanentu likwidacyjnego i zapłaty wynikającego z niego zryczałtowanego 10% podatku od wartości tego remanentu.

 W zakresie informacji, jakie należy przedstawić naczelnikowi urzędu skarbowego, powinno znaleźć się również:

• pisemne zawiadomienie o likwidacji działalności gospodarczej. Informacja powinna zawierać m.in. takie dane, jak: nazwisko i imię podatnika, adres zamieszkania i prowadzenia działalności, nr zaświadczenia o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej, numery NIP, REGON, PESEL, a także datę likwidacji. W urzędach skarbowych zazwyczaj udostępniane są gotowe formularze informujące o likwidacji działalności. 

W odniesieniu zaś do podatku od towarów i usług, w przypadku likwidacji działalności, zgodnie z art. 96 ust. 6 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535, ze zm.), należy złożyć:

• VAT-Z: zgłoszenie o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zgłoszenie to będzie stanowić dla naczelnika urzędu skarbowego podstawę do wykreślenia podatnika z rejestru jako podatnika VAT. Za ostatni okres prowadzenia działalności należy również złożyć VAT-7: deklarację dla podatku od towarów i usług. Zaznaczyć należy, że likwidacja działalności gospodarczej w związku ze śmiercią podatnika nie będzie jednak powodowała obowiązku zapłaty podatku na mocy art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, czyli podatku od remanentu likwidacyjnego dla celów podatku VAT. Przepisy ustawy o VAT stanowią podstawę dla opodatkowania towarów, które nie zostały sprzedane w przypadku zaprzestania wykonywania działalności. Zobowiązanie na mocy tego przepisu powstałoby jednak dopiero po śmierci spadkodawcy. Z tego też względu spadkobiercy nie ponoszą odpowiedzialności za takie zobowiązanie. Odpowiedzialność spadkobierców dotyczy bowiem tylko zobowiązań podatkowych, które powstały za życia spadkodawcy.

Innymi słowy, spadkobiercy nie mają obowiązku sporządzania ani remanentu likwidacyjnego dla celów podatku od osób fizycznycbh ani dla celów podatku od towarów i usług. 

Podkreślić również należy, że w sytuacji, gdy podatnik zmarł w trakcie roku podatkowego i nie złożył zeznania podatkowego dla celów podatku dochodowego, organ podatkowy informuje spadkobierców na podstawie posiadanych danych o wysokości dochodu lub przychodu spadkodawcy oraz o wysokości wpłaconych zaliczek na podatek lub podatku, podając równocześnie przypadającą do zapłacenia kwotę podatku bądź kwotę nadpłaty. Jeżeli spadkodawca poniósł wydatki, które uprawniają do ulg podatkowych, spadkobierca w terminie 30 dni od dnia otrzymania takiej informacji powinien zawiadomić organ podatkowy o wysokości poniesionych wydatków. Po upływie 30-dniowego terminu organ podatkowy wydaje decyzję, w której ustala wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy lub stwierdza nadpłatę.

Poza powyższym w sytuacji, gdy małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego, a związek małżeński został zawarty przed rozpoczęciem roku podatkowego - to zgodnie z art. 6a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, małżonek zmarłego Podatnika ma prawo wystąpić z wnioskiem o łączne opodatkowanie dochodów małżonków. Wówczas podatek rozliczany jest na preferencyjnych zasadach, czyli określony jest w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków.