Odpowiedź prawnika: czynności do których dokonania potrzebna jest zgoda drugiego małżonka
Odpowiedz na Pana pytanie musi opierać się na trzech przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Art.36. §1.Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.
§2.Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.
§3.Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności.
Art.361. §1.Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.
§2.Sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej.
§3.Przepis art. 39 stosuje się odpowiednio.
Art.37.§1.Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:
1)czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków,
2)czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal,
3)czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,
4)darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
§2.Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
§3.Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.
§4.Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.
Nie wchodząc w szczegóły tego szerokiego problemu nalezy zauważyć, że małżonkowie, zgodnie z art. 23 w zw. z art. 36 § 1 k.r.o., zobowiązani są do współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym, a ich równe prawa i obowiązki w tym zakresie związane są z egalitarnym charakterem małżeństwa. Dotyczy to po pierwsze, informacji o stanie majątku wspólnego oraz zachodzących w nim zmianach; po drugie, informacji o wykonywaniu zarządu tym majątkiem; po trzecie, informacji o tym, jakich czynności zarządu tym majątkiem dokonał już małżonek oraz po czwarte, jakich zamierza dokonać w przyszłości i wreszcie po piąte, informacji o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny, a niewynikających z czynności zarządu tym majątkiem.
Przewidziane w art. 36 § 2 k.r.o. prawa do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym uprawnienia do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym, nie uchybia zasadzie współdziałania nałożonej na małżonków, lecz uelastycznia jej zastosowanie w praktyce obrotu. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, a w szczególności czynności zmierzające do zachowania tego majątku. Zakres tego samodzielnego zarządu jest szeroki, ale nie obejmuje czynności wskazanych enumeratywnie w art. 37 § 1 k.r.o., do dokonania których konieczna jest zgoda małżonka.
Ponieważ ustawodawca, podobnie jak w dotychczasowym brzmieniu art. 36 § 1 k.r.o., używa pojęcia współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym, warto wskazać na jego zakres pojęcia. W literaturze był wypowiadany pogląd, że obowiązek współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym oznacza, że małżonek, dokonując określonych działań (lub podejmując czynności prawne, czy też czysto faktyczne) dotyczących majątku wspólnego, powinien liczyć się z wyraźną bądź dorozumianą wolą drugiego z małżonków, który z kolei powinien udzielać mu niezbędnej pomocy w wykonywaniu zarządu i nie utrudniać podejmowania celowych działań w stosunku do poszczególnych składników majątku wspólnego.
Nie można przeprowadzać ścisłej granicy samodzielności zarządu. Na gruncie dawnego stanu prawnego wskazywano, na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2002 r., II CKN 920/00, LEX nr 74405, w którym stwierdzono, że postulat szerokiego rozumienia zakresu czynności zwykłego zarządu nie powinien uchodzić za wymierzony przeciwko interesom rodziny. W sytuacjach wątpliwych pomocne mogą być następujące kryteria: 1) rozmiar i charakter majątku wspólnego, 2) wysokość zobowiązania w stosunku do wartości majątku wspólnego, 3) doniosłość czynności z punktu widzenia interesu społeczno-gospodarczego rodziny, 4) bezpieczeństwo obrotu.
W obecnie obowiązującym stanie prawnym nalezy przyjąć, że większość czynności może być dokonywana przez jednego z małżonków w sposób samodzielny, przyjmując przy tym dorozumianą zgodę drugiego małżonka, który powinień być o nich należycie poinformowany. Tylko jego wyraźny sprzeciw o którym mowa w art. 361, wyłączała by tą zgode ze skutkami przewidzianymi w przepisach.
Z tak rozumianego zarządu art. 37 wyklucza zarząd dotyczący najistotniejszych zazwyczaj składników majątku, a więc nieruchomości oraz darowizn z majątku wspólnego, co do których konieczna jest zgoda. Jak wskazuje literatura: "Zgoda małżonka, o której mowa w art. 37 k.r.o., to tzw. zgoda obligatoryjna, a więc zgoda potrzebna do ważności czynności prawnej dokonanej przez współmałżonka. Należy ją odróżnić od tzw. zgody fakultatywnej" (Anita Lutkiewicz-Rucińska, Komentarz do art.37 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego)
Reasumując, wyraźna zgoda powinna być wyrażona w określonych art. 37 KRO przypadkach, jednak przy wykonywaniu zarządu w pozostałym zakresie, również należy współdziałać z małżonkiem. Koretna sytuacja faktyczna powinna decydować o postaci tego współdziałania. O ile na np. zbycie sprzętu agd niewielkiej wartości jak ekspres do kawy etc wystarczy wiedza i dorozumiana zgoda małżonka, to zbycie samochodu, jako istotnego składnika majątkowego powinno podnosić ów poziom współpracy na wyższy poziom, i wyrażać się w konsultacji tego kroku.
