Jak przygotować się do rozwodu?

Pytanie:

Odpowiedź prawnika: Jak przygotować się do rozwodu?

Niniejsza opinia prawna wydana została na podstawie przepisów:

- ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2012.788

tekst jednolity), - dalej: KRO

- ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U.2014.101 tekst jednolity),

- ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych

(Dz.U.2010.90.594 tekst jednolity), oraz poglądy doktryny i orzecznictwa.

Regulacje dotyczące rozwodu zawarte zostały w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Zgodnie z art. 56 §1 KRO, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

W doktrynie podniesiono, że „rozkład ma charakter zupełny, jeżeli ustały więzi fizyczne, duchowe i gospodarcze małżonków. Zachowanie co najmniej jednej z więzi, np. gospodarczej, sprawia, że nie można mówić o pozytywnej przesłance orzeczenia rozwodu. Podobnie istnienie więzi cielesnej, mimo braku więzi duchowej i gospodarczej, świadczy o tym, że rozkład pożycia nie ma charakteru zupełnego, a powództwo rozwodowe powinno zostać oddalone (por. orzeczenie SN z dnia 5 stycznia 1952 r., C 431/51, NP 1953, nr 5, s. 81; orzeczenie SN z dnia 6 października 1951 r., C 188/51, OSN 1952, nr 3, poz. 72)” (G. Jędrejek, Komentarz do art.56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Małżeństwo. Komentarz do art. 1-61(6), LEX, 2013). 

Nastąpienie trwałego i zupełnego rozkładu pożycia w powyższym rozumieniu jest warunkiem koniecznym orzeczenia przez sąd rozwodu. Mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest jednak dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 56 § 2 KRO). Zgodnie z art. 56 § 3 KRO rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Poza tym przypadkiem zgoda małżonka nie jest wymagana do orzeczenia przez sąd rozwodu. 

Zgodnie z art. 57 KRO orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Jeżeli wyrażą Państwo zgodną wolę odstąpienia od orzekania o winie, sąd nie wyda takiego orzeczenia. Jeśli jednak Pani mąż nie zgodzi się na brak orzekania o winie, sąd będzie zobligowany do stwierdzenia, który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jeżeli orzeknie, że jest Pani stroną wyłącznie winną, a drugi małżonek nie wyrazi zgody na rozwód lub odmowa jego zgody nie będzie sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, orzeczenie rozwodu nie będzie możliwe. Należy jednak zauważyć, że okoliczności związane z winą są ustalane dopiero w toku postępowania i przed wniesieniem pozwu do sądu nie sposób przewidzieć, jakie zostanie wydane orzeczenie w tym zakresie. 

W celu rozpoczęcia postępowania konieczne jest wniesienie do sądu powództwa o rozwiązanie przez rozwód zawartego przez Państwa małżeństwa.

Pozew jest pismem procesowym, dlatego należy do niego stosować art. 126 k.p.c., zgodnie z którym każde pismo procesowe powinno zawierać:

1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich

przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;

2) oznaczenie rodzaju pisma;

3) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;

4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;

5) wymienienie załączników. 

Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie – a tak będzie w sytuacji, kiedy złoży Pani pozew rozwodowy – powinien on także zawierać:

1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli

ustawowych i pełnomocników,

2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku. Dalsze pisma procesowe, poza elementami określonymi w § 1, powinny zawierać sygnaturę akt. Do pisma należy dołączyć odpis pozwu wraz z załącznikami dla drugiej strony oraz pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.

Pozew powinien zawierać także:

1) dokładnie określone żądanie (np. wniosek o orzeczenie rozwodu z winy pozwanego, bez orzekania o winie itp.)

2) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.

Pozew może zawierać także inne wnioski, w szczególności wnioski o:

1) wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;

2) dokonanie oględzin;

3) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin;

4) zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich. 

W pozwie należy powołać wszystkie dowody przydatne dla stwierdzenia przesłanek rozwodu. Mogą to być świadkowie, dokumenty, wiadomości sms, e-mail – wszystko, co przyczyni się do udowodnienia Pani twierdzeń. W razie wskazania świadków należy podać ich adresy i wnieść o wezwanie świadków na rozprawę przed sąd. W sprawie o rozwód nie mogą być przesłuchiwani małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu oraz zstępni stron, którzy nie ukończyli lat siedemnastu.

Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma - sąd miejsca zamieszkania powoda. Pozew należy złożyć w sądzie okręgowym, można złożyć go osobiście w sądzie lub wysłać pocztą. Do pozwu należy dołączyć załączniki.

Od pozwu należy uiścić opłatę sądową, która powinna być opłacona w znakach opłaty sadowej, w kasie sądu, lub na rachunek bankowy sądu. Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w sprawie rozwodowej pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 zł. Jednakże sąd z urzędu zwraca stronie połowę uiszczonej opłaty od pozwu o rozwód lub separację w razie orzeczenia rozwodu lub separacji na zgodny wniosek stron bez orzekania o winie – po uprawomocnieniu się wyroku (z zastrzeżeniem, że w razie zasądzenia alimentów na rzecz małżonka w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji, pobiera się od małżonka zobowiązanego opłatę stosunkową od zasądzonego roszczenia, a w razie nakazania eksmisji jednego z małżonków albo podziału wspólnego majątku pobiera się także opłatę w wysokości przewidzianej od pozwu lub wniosku w takiej sprawie). 

Do kosztów postępowania rozwodowego ma zastosowanie art. 98 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej zaś przez adwokata (lub radcę prawnego) zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Do niezbędnych kosztów procesu zalicza się również koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd. Zgodnie z art. 100 Kodeksu postępowania cywilnego w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak w wyjątkowych wypadkach rozdzielić koszty inaczej, w tym zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Po wniesieniu pozwu sąd wyznaczy termin rozprawy i prześle wezwanie Pani oraz mężowi. 

Postępowanie dowodowe w sprawach rozwodowych ma przede wszystkim na celu ustalenie okoliczności dotyczących rozkładu pożycia, jak również okoliczności dotyczących dzieci stron i ich sytuacji, a w razie uznania powództwa - także przyczyn, które skłoniły do tego stronę pozwaną.

W każdej sprawie o rozwód lub o separację sąd zarządza przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron, więc powinna Pani stawić się na rozprawie, aby zostać przesłuchana przez sąd, co powinno mieć istotne znaczenie dla wyniku sprawy. Ponadto w razie nieuzasadnionego niestawiennictwa Pani na pierwsze posiedzenie sądowe wyznaczone w celu przeprowadzenia rozprawy, postępowanie ulega zawieszeniu. Sąd może również zarządzić przeprowadzenie przez wyznaczoną osobę wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków, w których żyją i wychowują się dzieci stron. Ponadto sąd może skierować strony do mediacji, jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa. Skierowanie to jest możliwe także wtedy, gdy postępowanie zostało zawieszone.

Jeżeli pozwany uznaje żądanie pozwu a małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe do przesłuchania stron.