Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Niniejsza opinia została sporządzona na podstawie przepisów ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U.2015.583 j.t.) – dalej: k.r.o. oraz aktualnych komentarzy doktryny i orzecznictwa odnoszących się do rozpatrywanych kwestii.
1. Sprawy dotyczące kontaktów z dzieckiem są badane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, zasadniczo, w kontekście ewentualnego naruszenia artykułu 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Niekiedy konflikt miedzy rodzicami może szczególnie utrudniać władzom krajowym wywiązanie się z obowiązku podjęcia działań w celu wyegzekwowania prawa jednego z rodziców do osobistych kontaktów z dzieckiem. Dla oceny wykonania tego obowiązku ważne jest to, czy władze zasięgały i brały pod uwagę opinie biegłych dotyczące reakcji psychicznych niedojrzałego dziecka wobec wymuszonych kontaktów z uprawnionym rodzicem. Istotnym czynnikiem jest również wola samego dziecka, które stało się dojrzałe do podjęcia samodzielnej decyzji co do swoich kontaktów z rodzicem. W takiej sytuacji władze krajowe powinny wysłuchać dziecko i liczyć się z jego zdaniem (wyrok ETPC z dnia 8 czerwca 2010 roku: Wojciech Nowak przeciwko Polsce).
Przepisy k.r.o. wyraźnie wskazują, że rodzice i ich dziecko mają nie tylko prawo, ale wręcz obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty z dzieckiem polegać mogą z kolei nie tylko na odwiedzinach, spotkaniach, ale również, gdy rodzic jest daleko – prowadzeniu korespondencji i korzystaniu z różnych środków porozumiewania się na odległość.
W opisanym przez Pana przypadku dziecko ma przy swojej matce stałe miejsce zamieszkania. W takiej sytuacji Pan i matka dziecka powinniście wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego „rozsądne życzenia” określić sposób utrzymywania kontaktów. Jeśli jednak nie będzie to możliwe, będzie Pan uprawniony do zastosowania odpowiednich środków prawnych.
Do rodziców żyjących w rozłączeniu (w tym w konkubinacie) zastosowanie znajduje art. 107 k.r.o. oraz art. 113 i nast. k.r.o.
art. 107 k.r.o.
We wniosku należy wymienić wszystkich zainteresowanych udziałem w sprawie (a więc Pana, matkę i dziecko). Wnioskodawcą będzie Pan jako jeden z rodziców, a uczestnikiem matka dziecka. Do sprawy – oprócz przepisów ogólnych regulujących postępowanie nieprocesowe – zawartych w art. 506–525 k.p.c., znajdą zastosowanie przepisy ogólne dotyczące „innych spraw rodzinnych oraz spraw opiekuńczych", wskazane w art. 568–5781 k.p.c. Właściwość miejscową sądu, do którego należy złożyć ten wniosek, określa art. 569 § 1 k.p.c., zgodnie z którym właściwy jest wyłącznie sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania – sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu – tzn. sąd właściwy dla miejsca zamieszkania/pobytu Pana dziecka.
Z kolei we wniosku o ustalenie kontaktów musi Pan szczegółowo opisać, w jaki sposób chciałby, aby kontakty z dzieckiem wyglądały – kiedy i gdzie, czy chce Pan odwiedzać dziecko w jego miejscu zamieszkania, czy będziemy je zabierać do siebie. Warto podać, że np. będzie Pan odbierał dziecko w piątek o 17.00 z przedszkola, a odwoził do miejsca zamieszkania w sobotę/niedzielę do godz. 18.00. Zasadnym jest także określić, jak te kontakty mają wyglądać w wakacje i ferie, święta, urodziny dziecka itp. Duża liczba rodziców precyzuje, że np. w jednym roku dziecko Wigilię i II Dzień Świąt spędza u jednego rodzica, a I Dzień Świąt u drugiego rodzica; tydzień ferii u jednego, tydzień u drugiego, a w kolejnym roku odwrotnie. Dodatkowo, w Pańskim być może zasadnym może być, aby matka dziecka umożliwiła Panu kontakty telefoniczne z Panem – w określone dni i godziny.
Zaznaczyć należy, że w sytuacji gdy wymaga tego dobro dziecka, sąd może ograniczyć władzę rodzicielską jednego z rodziców, może także ograniczyć kontakty z dzieckiem. W szczególności może:
W wyjątkowych sytuacjach, gdy dobro dziecka jest poważnie zagrożone, sąd całkowicie zakaże jakichkolwiek kontaktów z dzieckiem. Oczywiście w przypadku zmiany sytuacji rozstrzygnięcie takie może być zmienione.
Ponadto, sąd orzekając w sprawie kontaktów z dzieckiem, może także zobowiązać rodziców do określonego postępowania, a szczególnie skierować ich do specjalistów czy placówek zajmujących się na terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną pomoc i jednocześnie określić w jaki sposób kontrolowane będzie spełnienie takiego zarządzenia.
2. Odnosząc się natomiast do ingerencji sądu należy wskazać, że aktualnie organy ścigania mogą jedynie podjąć nieformalne działania. Prawa rodzicielskie przysługują obojgu rodzicom i dopóki sąd nie rozstrzygnie o zasadach wykonywania władzy rodzicielskiej, postępowanie w sprawie będzie utrudnione. Może Pan oczywiście żądać kontaktów z dzieckiem, jednak bez orzeczenia sądu możliwość egzekwowania Pańskich praw będzie iluzoryczna