Odpowiedź prawnika: odstąpienie od umowy pożyczki a wygaśnięcie zastawu rejestrowego
Kwestia wygaśnięcia zastawu rejestrowego swoje uregulowanie znalazła w ustawie o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. 2009 r., Nr 67 poz. 569). Z art. 18 ust. 1 ustawy wynika, że zastaw wygasa w razie wygaśnięcia wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym. Przepis ten statuuje zasadę akcesoryjności zastawu rejestrowego, która wyraża się m.in. w tym, że wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej zastawem (z jakichkolwiek przyczyn) powoduje wygaśnięcie zastawu rejestrowego. Wykreślenie takiego zastawu ma w takim wypadku charakter techniczno-porządkowy.
Podstawą wygaśnięcia wierzytelności najczęściej będzie spełnienie świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania. Wierzytelność wygaśnie także w razie spełnienia świadczenia odszkodowawczego przez dłużnika, tj. w wypadku naprawienia szkody wyrządzonej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem pierwotnego zobowiązania. Kolejnymi przyczynami wygaśnięcia będą: niemożliwość świadczenia z przyczyn, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności (art. 475 § 1 k.c.), świadczenie w miejsce wypełnienia -datio in solutum (art. 453 zdanie pierwsze k.c.), potrącenie (art. 498 § 1 i 2 k.c.), odnowienie (art. 506 § 1 k.c.), złożenie do depozytu sądowego (art. 470 k.c.), zwolnienie z długu przez wierzyciela (art. 508 k.c.), rozwiązanie stosunku prawnego i umorzenie zobowiązania wskutek rozwiązania umowy z powodu nadzwyczajnych wypadków (art. 357[1] k.c.) - tak Strus Z., Strus-Wołos M. Komentarz do ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz.U.96.149.703). LEX/el., 2003.
Z chwilą złożenia skutecznego oświadczenia o odstąpieniu od umowy kredytu konsumenckiego konsument zwraca niezwłocznie kredytodawcy kwotę udostępnionego kredytu wraz z odsetkami, nie później niż w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Dopiero z chwilą zwrotu kredytu można mówić, że wierzytelność po stronie przedsiębiorcy wygasła, a tym samym byt prawny utraci zastaw rejestrowy. Przepisy przewidują jednak wyjątek w tym zakresie:
Art. 18. 1. Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym powoduje wygaśnięcie zastawu, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Zastaw rejestrowy nie wygasa, jeżeli umowa zastawnicza tak stanowi i określa co najmniej:
1) stosunek prawny, z którego wynika lub może wynikać nowa wierzytelność;
2) termin, w którym powinien powstać nowy stosunek prawny, nie dłuższy jednak niż 6 miesięcy od dnia wygaśnięcia wierzytelności zabezpieczonej zastawem;
3) najwyższą sumę zabezpieczenia dla nowej wierzytelności, przy czym suma ta nie może być wyższa od ujawnionej w rejestrze.
3. Jeżeli w terminie, o którym mowa w ust. 2 pkt 2, nie powstanie stosunek prawny, z którego wynika nowa wierzytelność zabezpieczona zastawem rejestrowym, zastaw rejestrowy wygasa z upływem tego terminu, a zastawnik ma obowiązek niezwłocznego dokonania czynności niezbędnych do złożenia wniosku o wykreślenie zastawu z rejestru zastawów.
4. W przypadku określonym w ust. 3, wniosek o wykreślenie zastawu może złożyć zastawnik lub zastawca, który dołącza do wniosku pisemne oświadczenie zastawnika o wyrażeniu zgody na wykreślenie zastawu.
Strony mogą postanowić, że zastaw rejestrowy będzie zabezpieczał nową wierzytelność między stronami, przy czym powinna ona powstać w ciągu 6 miesięcy od wygaśnięcia wierzytelności zabezpieczonej zastawem.
W przypadku wygaśnięcia zastawu rejestrowego podlega on wykreśleniu z rejestru zastawów. Zastaw rejestrowy podlega wykreśleniu z rejestru zastawów na wniosek:
1) zastawnika;
2) zastawcy, który dołącza do wniosku pisemne oświadczenie zastawnika o wygaśnięciu wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym lub zrzeczeniu się tego zabezpieczenia albo prawomocny wyrok sądu ustalający wygaśnięcie zastawu rejestrowego;
3) osoby, która nabyła przedmiot zastawu rejestrowego i która dołączyła do wniosku:
a) oświadczenie zastawnika o wyrażeniu zgody na wykreślenie zastawu rejestrowego z rejestru zastawów albo
b) zaświadczenie komornika lub innego organu egzekucyjnego o nabyciu przedmiotu zastawu rejestrowego w postępowaniu egzekucyjnym, albo
c) zaświadczenie sędziego komisarza o nabyciu przedmiotu zastawu rejestrowego w postępowaniu upadłościowym, albo
d) prawomocne orzeczenie stwierdzające nieistnienie zastawu rejestrowego lub wskazała jego oznaczenie, gdy nie była stroną w sprawie (art. 19 ust. 3)
