Pytanie:
"Do mojej siostry przyszło pismo z Urzędu Skarbowego, w chwili doręczenia nie było jej w domu, więc postanowiłam że podpiszę się za nią (jej imieniem i nazwiskiem). Teraz przyszło mi z policji wezwanie do złożenia wyjaśnienia w sprawie podrobienia podpisu. Co mogę w tej sytuacji zrobić? "
Odpowiedź prawnika: Podrobienie podpisu.
Niniejsza opinia prawna zawiera analizę sytuacji oraz wskazanie odpowiedzi na zadane pytania w oparciu o przepisy ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny (Dz. U. 1997 r. nr 88 poz. 553 ze zm., dalej k.k.), ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997 r., nr 89, poz. 555, dalej k.p.k.), poglądy doktryny oraz aktualne orzecznictwo sądów polskich.
W opisanej sytuacji należy wskazać na możliwość realizacji przestępstwa z z art. 270 k.k., zgodnie z którym:
§ 1. Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5
§ 2. Tej samej karze podlega, kto wypełnia blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa.
§ 2a. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w § 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Znamiona przestępstwa określonego w § 1 (zwanego fałszem materialnym dokumentu) wyrażono określeniami:"podrabia", "przerabia", "używa". Podrabianiem jest nadanie jakiemuś przedmiotowi (np. pismu) pozorów dokumentu w celu wywołania wrażenia, że zawarta w nim treść pochodzi od wymienionego w nim wystawcy, podczas gdy w rzeczywistości tak nie jest. W grę może wchodzić podrobienie całości dokumentu lub tylko jego fragmentu. Podrobieniem będzie więc zarówno podrobienie całego tekstu dokumentu wraz z podpisem, jak i podrobienie samego podpisu. Nie czyni przy temu różnicy, czy osoba, której podpis podrobiono, w rzeczywistości istnieje i nosi imię i nazwisko, które podrobiono, czy też osoba ta nie istnieje.
Biorąc pod uwagę opis, fakt dopuszczenia się przez Panią czynu zabronionego z art. 270 k.k. nie ulega wątpliwości. Ten typ czynu zabronionego bardzo łatwo stwierdzić wystarczy badanie autentyczności podpisu Pani oraz osoby, za którą się Pani podpisał, przez co w naszej ocenie linia obrony polegająca na wypieraniu się będzie nieskuteczna.
Pierwszą okolicznością, na którą może się Pani powołać jest przypadek mniejszej wagi, który podlega niższej odpowiedzialności karnej. Wypadek mniejszej wagi systemowo odnosi się zarówno do typu z art. 270 § 1, jak i z art. 270 § 2 k.k.. O zakwalifikowaniu zachowania jako wypadku mniejszej wagi powinny decydować te okoliczności, które zaliczane są do znamion czynu zabronionego. Wypadek przestępstwa mniejszej wagi zachodzi bowiem wówczas, gdy znamiona przestępstwa, przede wszystkim przedmiotowe, cechują się niewysoką społeczną szkodliwością. Inaczej mówiąc, o ocenie czynu jako wypadku mniejszej wagi decydują elementy składające się na ocenę stopnia jego społecznej szkodliwości, ponieważ charakteryzuje się on stopniem społecznej szkodliwości zmniejszonym w stosunku do typu podstawowego. Nie jesteśmy w stanie przesądzić czy popełnienie czynu w opisanych przez Panią okolicznościach kwalifikuje się jako przypadek mniejszej wagi. Mogą być ku temu wątpliwości gdyż podrobieniem podpisu adresata w sposób istotny zaburzyła Pani postępowania administracyjne i naraził na brak ochrony adresata pisma ze strony Urzędu Skarbowegp.
Uznanie Pani czynu z wypadek mniejszej wagi ma bardzo duże znaczenie, gdyż jeżeli tak się stanie może Pani starać się o warunkowe umorzenie postępowania
Zgodnie z art. 66 k.k. sąd może warunkowo umorzyć postępowanie wobec oskarżonego, jeżeli:
1) wina i społeczna szkodliwość zarzuconego mu czynu nie są znaczne,
2) czyn zagrożony jest karą nie przekraczającą 3 lat pozbawienia wolności,
3) okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości,
4) postawa i dotychczasowa niekaralność za przestępstwo umyślne, warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, iż będzie on przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
W toku postępowania przygotowawczego może Pani również porozumieć się z organem ścigania co do dobrowolnego poddania się karze. Zgodnie z art. 335 § 1 i 2 k.p.k.:
§ 1. Jeżeli oskarżony przyznaje się do winy, a w świetle jego wyjaśnień okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte, można zaniechać przeprowadzenia dalszych czynności. Jeżeli zachodzi potrzeba oceny wiarygodności złożonych wyjaśnień, czynności dowodowych dokonuje się jedynie w niezbędnym do tego zakresie. W każdym jednak wypadku, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, należy przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 § 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Prokurator, zamiast z aktem oskarżenia, występuje do sądu z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek, uwzględniających również prawnie chronione interesy pokrzywdzonego. Uzgodnienie może obejmować także wydanie określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu.
§ 2. Prokurator może dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek, uwzględniających też prawnie chronione interesy pokrzywdzonego, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości, a oświadczenia dowodowe złożone przez oskarżonego nie są sprzeczne z dokonanymi ustaleniami. Do wniosku stosuje się odpowiednio § 1 zdanie piąte i § 3 zdanie drugie. Do aktu oskarżenia nie stosuje się przepisów art. 333 § 1 i 2.
W naszej ocenie jest to dla Pani najlepsza droga postępowania. W przypadku uzgodnienia niskiej kary może Pani dodatkowo strać się o jej warunkowe zawieszenie (art. 69 i nast. k.k.).