Skutki prawne wyjścia ze spółki komandytowej.

Wspólnikiem spółki komandytowej może być także spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a zatem samodzielny podmiot prawa mający osobowość prawną. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest podmiotem odrębnym od swoich wspólników. Wystąpienie jednego ze wspólników spółki z o.o. nie powoduje automatycznie zmiany w spółce komandytowej, w której spółka jest wspólnikiem, o czym będzie jeszcze mowa poniżej.

W przedmiotowej sprawie Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest wspólnikiem spółki komandytowej i pełni rolę komplementariusza, czyli odpowiada za zobowiązania spółki komandytowej bez ograniczenia. Zgodnie z art. 109 § 1 k.s.h. spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Zgodnie natomiast z art. 103 k.s.h. w sprawach nieuregulowanych w przepisach poświęconych spółce komandytowej stosuje się do niej odpowiednio przepisy o spółce jawnej, chyba, że umowa spółki stanowi inaczej.

Z punktu widzenia odpowiedzi na Pana pytanie istotne znaczenie będzie miał art. 65 k.s.h., który zostanie omówiony poniżej.

Wystąpienie wspólnika ze spółki komandytowej, która jest spółką osobową wygląda nieco inaczej niż wystąpienie wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wspólnik spółki komandytowej (zarówno komplementariusz, jak i komandytariusz) może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego, jeżeli spółkę zawarto na czas nieoznaczony (a tak jest w przedmiotowym przypadku). Umowa może przewidywać krótszy okres wypowiedzenia, jednak w przedmiotowym przypadku umowa przejęła okres ustawowy, zatem 6 miesięcy. Wypowiedzenia dokonuje się w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć pozostałym wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki. Wspólnik, który w przedmiotowym przypadku chce wystąpić ze spółki komandytowej stosowne oświadczenie powinien złożyć spółce z o.o. (osobom upoważnionym do reprezentowania spółki), która jako komplementariusz jednocześnie reprezentuje spółkę komandytową.

Wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika jest powodem rozwiązania spółki komandytowej. Pomimo wypowiedzenia spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami, jeżeli umowa spółki to przewiduje lub pozostali wspólnicy tak postanowią. Uzgodnienie w tym zakresie powinno nastąpić przed upływem terminu wypowiedzenia. Jeżeli spółka będzie kontynuowała działalność, wówczas z ustępującym wspólnikiem należy się rozliczyć stosownie do postanowień umowy spółki lub treści art. 65 k.s.h. W sytuacji, gdy spółka będzie nadal funkcjonować w okresie wypowiedzenia wspólnika powinna rozliczać się z nim na bieżąco, gdyż ma on prawo uczestniczenia w zyskach spółki, jednakże nie ma prawa do prowadzenia jej spraw. Może natomiast żądać wyjaśnień, rachunków oraz podziału zysku i straty z końcem każdego roku obrotowego. Zgodnie z przywołanym przepisem – art. 65 k.s.h.:

§ 1. W przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki wartość udziału kapitałowego wspólnika albo jego spadkobiercy oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki.   § 2. Jako dzień bilansowy przyjąć należy:  1) w przypadku wypowiedzenia - ostatni dzień roku obrotowego, w którym upłynął termin wypowiedzenia; 2) w przypadku śmierci wspólnika lub ogłoszenia upadłości - dzień śmierci albo dzień ogłoszenia upadłości;  3) w przypadku wyłączenia wspólnika na mocy prawomocnego orzeczenia sądu - dzień wniesienia pozwu.  § 3. Udział kapitałowy obliczony w sposób określony w § 1 i § 2 powinien być wypłacony w pieniądzu. Rzeczy wniesione do spółki przez wspólnika tylko do używania zwraca się w naturze.  § 4. Jeżeli udział kapitałowy wspólnika występującego albo spadkobiercy wspólnika przy rozliczeniu wykazuje wartość ujemną, jest on obowiązany wyrównać spółce przypadającą na niego brakującą wartość.  § 5. Wspólnik występujący albo spadkobierca wspólnika uczestniczą w zysku i stracie ze spraw jeszcze niezakończonych; nie mają oni jednak wpływu na ich prowadzenie. Mogą jednak żądać wyjaśnień, rachunków oraz podziału zysku i straty z końcem każdego roku obrotowego.

Dla określenia chwili, do której wspólnik ma prawo do udziału w zysku podstawowe znaczenie ma chwila, w której nastąpił upływ terminu wypowiedzenia. Chwila zawarcia umowy potwierdzającej dalsze trwanie spółki, czy też wpis zmiany do KRS ma drugorzędne znaczenie dla ustalenia uprawnienia wspólnika do zysku spółki. Prawo wspólnika spółki komandytowej do zysku powstaje z końcem roku obrotowego spółki. A zatem jeżeli rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym (a tak jest w przedmiotowym przypadku) prawo do powstaje z dniem 1 stycznia. Spółka powinna natomiast powstały zysk wypłacić wspólnikowi do dnia 30 czerwca. Wspólnicy mogą co miesiąc pobierać zaliczki na poczet zysku w spółce komandytowej. Takie postanowienie zostało zawarte w załączonej umowie. W k.s.h. nie ma postanowień regulujących kwestię pobierania zaliczek na poczet przyszłego zysku spółki komandytowej. Powszechnie przyjmuje się jednak, że oznacza to pełną dopuszczalność wypłacania zaliczek w trakcie roku obrotowego. Należy jednak pilnować, by suma zaliczek pobranych w ciągu roku przez wspólnika nie przekroczyła przypadającej na niego części zysku za dany rok (ewentualnie powiększonego o zyski z lat ubiegłych). Dla powstania spółki komandytowej – jak wskazaliśmy na wstępie – konieczny jest wpis do KRS, który ma charakter konstytutywny. Brak wpisu sprawia, że spółka nie istnieje. Wpis ma charakter konstytutywny tylko, gdy ustawa tak stanowi. Ani kodeks spółek handlowych ani też ustawa o krajowym rejestrze sądowym nie przewiduje konstytutywnego wpisu do KRS zmian umowy spółki komandytowej, stąd zmiany jakie w spółce następują mają moc obowiązującą od chwili powzięcia uchwały (podpisania aktu notarialnego), a nie od jego rejestracji.

Jeżeli natomiast chodzi o kwestię ustania członkowstwa w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i udziału wspólników w zyskach, to kwestia ta przedstawia się następująco. Najpowszechniejszym sposobem wystąpienia wspólnika spółki z o.o. ze spółki jest zbycie udziałów. Zgodnie z art. 182 k.s.h. zbycie udziałów, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Jeżeli ograniczenie takie występuje, zgody na zbycie udziela zarząd, chyba że umowa stanowi inaczej. Zgody udziela się w formie pisemnej. W przypadku gdy zgody odmówiono, sąd rejestrowy może pozwolić na zbycie jeżeli istnieją ważne powody. Na podstawie art. 188 k.s.h. zarząd spółki jest obowiązany prowadzić księgę udziałów, do której należy wpisywać nazwisko i imię albo firmę (nazwę) i siedzibę każdego wspólnika, adres, liczbę i wartość nominalną jego udziałów oraz ustanowienie zastawu lub użytkowania i wykonywanie prawa głosu przez zastawnika lub użytkownika, a także wszelkie zmiany dotyczące osób wspólników i przysługujących im udziałów. Każdy wspólnik może przeglądać księgę udziałów. Po każdym wpisaniu zmiany zarząd składa sądowi rejestrowemu podpisaną przez wszystkich członków zarządu nową listę wspólników z wymienieniem liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z nich oraz wzmianką o ustanowieniu zastawu lub użytkowania udziału.

Wpis do księgi udziałów ma znaczenie deklaratoryjne i porządkowe. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z 26 lipca 2007r. (V CSK 130/07; Lex nr 412609), zgodnie z którym w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością wpis w księdze udziałów nie rozstrzyga kto jest wspólnikiem. Tego rodzaju wpis ma znaczenie deklaratoryjne i pełni funkcję porządkową. Każda czynność związana ze zmianą stosunków polegających na wstępowaniu nowych podmiotów do spółki oraz zmianą struktury udziałów w przypadku wspólników dotychczasowych wymaga zgłoszenia sądowi rejestrowemu nowej listy wspólników podpisanej przez wszystkich członków zarządu.

Wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Zgodnie z art. 193 k.s.h. uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy). Dzień dywidendy wyznacza się w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały o podziale dywidendy. Dywidendę wypłaca się w dniu określonym przez zarząd.

Jak wynika więc z powyższego przepisu, uprawnionymi do dywidendy (a więc czystego zysku) za dany rok obrotowy, przeznaczonego do podziału) są wspólnicy, którym udziały przysługują w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Nie jest możliwy częściowy udział w dywidendzie w związku z czasowym, niepełnym udziałem w spółce w poprzednim roku obrotowym. Możliwy jest taki udział jednak w pewnym zakresie, gdy częściowy udział czasowy w spółce miał miejsce już po zakończeniu roku obrotowego, ale wspólnik stał się uprawniony do dywidendy przez udział w zwyczajnym zgromadzeniu wspólników dzielącym zysk albo w zgromadzeniu w związku z dniem dywidendy. Spółka może przyjąć inne rozwiązania, aby ustalić krąg osób uprawnionych do dywidendy. Nie dysponujemy umową spółki z o.o. zatem nie jesteśmy w stanie odnieść się do zawartych tam ewentualnie szczegółowych uregulowań. Umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników (ale tylko ten organ) do określenia dnia według którego sporządza się listę uprawnionych. Uchwała zgromadzenia wspólników może określać tzw. dzień dywidendy jako inny dzień niż dzień podjęcia uchwały o podziale zysku przez zwyczajne zgromadzenie wspólników. Dzień dywidendy może być wskazany najpóźniej dwa miesiące po podjęciu uchwały o podziale zysku. Dzień dywidendy może być przesunięty tylko naprzód, a nie wstecz, gdyż decyduje o liście uprawnionych do dywidendy, która to dywidenda już jest przeznaczona uchwałą do podziału. Wspólnik przestaje być wspólnikiem z chwilą sprzedaży udziałów. Jak wskazano powyżej, wpis do książki udziałów, czy w jego następstwie zgłoszenie zmiany w KRS ma charakter deklaratoryjny.

Wnioski: 

1) dla ustalenia kiedy następuje ustanie członkowstwa w spółce komandytowej podstawowe znaczenie ma upływ terminu wypowiedzenia – tu będzie to 31 grudnia, lub nastąpiło inne zdarzenie powodujące ustanie członkowstwa np. śmierć wspólnika. 2) dla ustalenia za jaki okres wspólnikowi spółki komandytowej przysługuje zysk, podstawowe znaczenie ma chwila upływu okresu wypowiedzenia,  3) dla ustania członkostwa w spółce z o.o. podstawowe znaczenie ma chwila zbycia udziałów (oczywiście istnieją też inne przyczyny ustania członkowstwa w spółce z o.o. z punktu widzenia jednak treści zapytania szczegółowe omawianie sposobów ustania członkowstwa w spółce jest niecelowe), wpis zmiany do KRS ma charakter deklaratoryjny,  4) z punktu widzenia prawa do dywidendy podstawowe znaczenie ma posiadanie udziałów w dniu dywidendy, omówionym powyżej.  5) mimo że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest wspólnikiem spółki komandytowej, to jednak są to dwa odrębne podmioty prawne. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma odrębny od spółki komandytowej nr KRS. Zmiany w zakresie członków poszczególnych spółek podlegają wpisowi w dwóch odrębnych rejestrach zatem zmiany te powinny być objęte w odrębnych aktach.  6) Wystąpienie wspólnika ze spółki z o.o., która jest wspólnikiem spółki komandytowej nie powoduje zmiany w zakresie spółki komandytowej, o czym wspominaliśmy na początku opinii, o ile członek spółki z o.o. nie jest jednocześnie (obok członkowstwa w spółce z o.o.) komandytariuszem spółki komandytowej (tego nie jesteśmy w stanie stwierdzić na podstawie posiadanych danych. Wspólnikiem, jak podkreśliliśmy kilkakrotnie, jest spółka z o.o. z określoną liczbą udziałów, o określonej wartości, jej skład osobowy dla istnienia spółki komandytowej zasadniczo nie ma znaczenia.