Odpowiedź prawnika: Spółka cywilna małżonków
Na wstępie kilka słów należy poświęcić istocie spółki cywilnej. Jest ona de facto jednym z typów umów przewidzianych w kodeksie cywilnym (art. 860 i nast. kc), zdefiniowanym jako umowa, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. W przeciwieństwie jednak do spółek handlowych osobowych wkłady wniesione przez wspólników nie wchodzą w skład majątku spółki cywilnej (bo nie ma spółki jako podmiotu prawa), lecz stanowią majątek wspólników. Co do formy umowy spółki kodeks przewiduje jedynie, iż umowa spółki powinna być stwierdzona pismem. Niezachowanie jednak tej formy ma tylko taki skutek, iż w razie ewentualnego sporu niedopuszczalnym jest dowód ze świadków lub z przesłuchania strona na fakt zawarcia umowy spółki cywilnej. Art. 74 § 2 kc przewiduje jednak, iż dowód w powołanych postaciach jest dopuszczalny w wypadkach, gdy obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt zawarcia umowy spółki cywilnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma. Zawarcie umowy spółki cywilnej w formie pisemnej – co ma istotne znaczenie w kontekście np. przystąpienia nowego wspólnika do spółki małżonków lub spisania w ogóle umowy przez małżonków – ma ważny skutek w sferze prawa podatkowego. W terminie 14 dni od zawarcia umowy należy zgłosić się do urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki i złożyć deklarację oraz zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych należny od umowy spółki. Podatek ten należy także zapłacić w przypadku zmiany umowy spółki, udzielenia spółce pożyczki przez wspólnika i oddania przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania. Podstawę opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych stanowi: przy zawarciu umowy spółki - wartość wkładów wniesionych do majątku spółki, przy zmianie umowy - wartość wkładów powiększających majątek spółki, przy pożyczce wspólnika na rzecz spółki - kwota lub wartość pożyczki, przy oddaniu spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania - roczna wartość nieodpłatnego używania, którą przyjmuje się w wysokości 4 procent wartości rzeczy lub prawa majątkowego oddanego do nieodpłatnego używania.
Istotnie, jak zostało wskazane w pytaniu, małżonkowie wspólnie prowadzący działalność gospodarczą dotychczas na podstawie jednego wpisu do ewidencji działalności gospodarczej zostali zobowiązani na mocy Przepisów wprowadzających Ustawę o swobodzie działalności gospodarczej do „rozdzielenia” wpisów do ewidencji. W praktyce wyglądać to powinno w ten sposób, iż jeden z małżonków zachowa „stary” numer ewidencyjny, zmieni się jedynie treść wpisu, a na podstawie zaświadczenia z ewidencji o zaktualizowanym brzmieniu małżonek ten obowiązany jest uzyskać nowy wpis w urzędzie statystycznym dla potrzeb numeru REGON (z zachowaniem jednak „starego” numeru REGON). Drugi z małżonków winien zaś uzyskać nowy wpis do ewidencji działalności gospodarczej z nowym numerem (wpis ten podlega opłacie w wysokości 100 zł, zmiana wpisu już istniejącego podlega zaś opłacie w wysokości 50 zł) i na podstawie nowego zaświadczenia uzyskać nowy numer REGON we właściwym urzędzie statystycznym. Rozdzielenie wpisów nie przekreśla jednak prowadzenia działalności gospodarczej przez małżonków w formie spółki cywilnej, jednak istnieje zasadnicza wątpliwość co do prawnego charakteru działalności gospodarczej prowadzonej przez małżonków. Nic się nie zmienia w zakresie składania oświadczeń woli przez małżonków – wspólników spółki cywilnej, wszelkie bowiem reguły w zakresie składania oświadczeń woli oraz ważności czynności prawnych podejmowanych przez małżonków zawarte są w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (samodzielność w dokonywaniu czynności prawnych dotyczących prowadzonej działalności gospodarczej przewidziana dla małżonka-przedsiębiorcy). W kwestii zaś przystąpienia do spółki cywilnej nowego wspólnika, nowy wspólnik winien spełnić wymogi w zakresie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej (pod nazwą istniejącej spółki cywilnej) oraz uzyskania numeru statystycznego REGON. Dotyczą go rzecz jasna wszelkie wymogi dla prowadzenia działalności gospodarczej (np. w zakresie posiadania rachunku bankowego, w sferze prawa podatkowego itp.). W sferze stosunków cywilnoprawnych, jeżeli małżonkowie spisali uprzednio umowę spółki, winien być do niej sporządzony aneks o przystąpieniu do spółki nowego wspólnika oraz określeniu reguł prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej przez trzech wspólników. Dotyczy to w szczególności określenia wkładu nowego wspólnika, jego udziału w zyskach i stratach, reguł prowadzenia spraw spółki itp. Warto również pamiętać, iż zmiana umowy spółki cywilnej podlega również obowiązkowi uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych.Więcej na temat statusu "małżeńskich spółek cywilnych" w odpowiedzi na naszych stronach.
