Odpowiedź prawnika: Wezwanie do zapłaty zaległości pracowniczych
Art. 237 [7] § 4 kodeksu pracy stanowi, że pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego pracodawca wypłaca ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny. Przy czym używanie własnej odzieży i obuwia musi spełniać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymaga ustalenia stanowisk, na których dopuszcza się używanie własnej odzieży i obuwia po wyrażeniu zgody przez pracownika. Jest to wyjątek od ogólnej zasady, że odzież i obuwie mają spełniać wymagania określone w Polskich Normach. Jak podkreśla Maria Romer niewypłacenie przez pracodawcę ekwiwalentu w wysokości określającej aktualne ceny odzieży i obuwia, stwarza po stronie pracownika roszczenie o to świadczenie, które przedawnia się po upływie 3 lat od dnia wymagalności (Romer Maria Teresa „Najnowsze wydanie: Prawo pracy. Komentarz" Warszawa 2009 LexisNexis (wydanie IV) ss. 1328). W związku z tym wypłacanie ekwiwalentu jedynie w części daje prawo do wystąpienia z roszczeniem o wyrównanie niewypłaconej części świadczenia.
Naszym zdaniem fakt nieudzielenia odpowiedzi bezpośrednio pracownikom nie stanowi naruszenia ich praw. Związki zawodowe reprezentują przecież pracowników zasadniczo zrzeszonych w strukturach danego związku, ale na wniosek pracownika niezrzeszonego związek może podjąć się obrony jego praw i interesów wobec pracodawcy. Ponadto jeśli liczba pracowników, których dotyczy kwestia wyrównania wysokości ekwiwalentu jest znaczna, to za udzieleniem odpowiedzi pracownikom za pośrednictwem związków zawodowych przemawiają względy praktyczne. Po drugie jak wynika z art. 26 pkt. 3 ustawy o związkach zawodowych do zakresu działania zakładowej organizacji związkowej należy m.in. sprawowane kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Tym bardziej stanowisko pracodawcy odnoście przestrzegania powyższych zasad może być adresowane do związków zawodowych, nawet jeśli z zapytaniem wystąpili pracownicy.
Jedną z możliwości prawnych jakimi dysponuje związek zawodowy jest zwrócenie się z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli przez Państwową Inspekcję Pracy. W szczególności głównym zadaniem inspekcji jest sprawowanie nadzoru oraz kontroli przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W wyniku ustaleń dokonanych w ramach kontroli właściwy inspektor pracy może wydać decyzję, w której nakaże pracodawcy wypłatę należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi (nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu). Aby mógł być wydany nakaz, wynagrodzenie lub świadczenie musi być „należne", czyli prawo do niego nie budzi wątpliwości (świadczenie naliczono, lecz nie wypłacono lub prawo do niego wynika wprost z przepisów prawa). Gdy wynagrodzenie budzi kontrowersje, a podstawa prawna może być różnie interpretowana, jedynym organem kompetentnym do weryfikacji spornych roszczeń ze stosunku pracy jest sąd pracy - tak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach z dnia 18 lipca 2008 r., sygn. II SA/Ke 293/2008.
Drugą - obok administracyjnej - drogą dochodzenia swoich należności jest postępowanie przed sądem powszechnym. Zgodnie z art. 462 kpc w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych wszcząć postępowanie o roszczenia pracowników mogą organizacje społeczne, do których zadań statutowych należy ochrona równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli, tj. m.in. związki zawodowe. Zatem związek zawodowy w opisywanym przypadku będzie mógł wystąpić do sądu z pozwem o wyrównanie należnego pracownikom ekwiwalentu za pracę we własnej odzieży i obuwiu, jak również o wyrównanie niewłaściwie wyliczonych należności za pracę. Istotnie w pierwszej kolejności, jeśli nie ma możliwości polubownego załatwienia sprawy z pracodawcą, wskazane byłoby wystąpienie z przedsądowym wezwaniem do zapłaty. Należałoby w nim określić zapłaty, którego roszczenia dotyczy wezwanie, terminu (np. 2, 3 tygodni od otrzymania wezwania) w jakim pracodawca ma obowiązek wywiązać się z zapłaty zaległości, zagrożenie wystąpieniem na drogę sądową w przypadku niewywiązania się z obowiązku przez pracodawcę. Przedsądowe wezwanie do zapłaty nie musi mieć szczególnej formy, w szczególności nie trzeba udawać się do notariusza czy innego prawnika w celu jego sporządzenia. Nie jest także konieczne poświadczanie go w żadnym urzędzie. Niezbędne jest natomiast dokładne oznaczenie stron w piśmie, a także zachowanie dowodu nadania pisma pocztą lub pisemnego pokwitowania odbioru dokumentu (przy doręczeniu osobistym pracodawcy). Chodzi o to, aby w ewentualnym procesie sądowym strona miała dowody, że czynione były próby dojścia do porozumienia na drodze pozasądowej.
