Aktualizacja „Programu konwergencji”

„Program konwergencji. Aktualizacja 2018” przewiduje ograniczenie deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych do 0,7 proc. PKB w 2021 r. i jednoczesny spadek długu sektora do 46% PKB. Program stanowi główną część Wieloletniego Planu Finansowego Państwa na lata 2018-2021, który przedstawia priorytety polityki rządu i ich wpływ na finanse publiczne.

Założenia makroekonomiczne

W 2017 r. tempo wzrostu PKB przyspieszyło do 4,6% i było najwyższe od 2011 r. Głównym czynnikiem wzrostu pozostał popyt krajowy. Perspektywy polskiej gospodarki pozostają dobre. W 2018 r. istotnym czynnikiem wzrostu będą inwestycje, zwłaszcza publiczne. Jednak konsumpcja prywatna, wspierana optymistycznymi oczekiwaniami polskich konsumentów i dobrą sytuacją na rynku pracy, pozostanie głównym źródłem wzrostu. W latach 2018-2019 PKB wzrośnie realnie po 3,8% r/r, a w 2020-21 odpowiednio o 3,7% i 3,6%.

Przewiduje się, że w 2018 r. stopa bezrobocia spadnie do 4,2% z 4,9% zanotowanych w roku poprzednim, a w 2019 r. wyniesie 3,9%. Przy utrzymaniu założonych trendów na rynku pracy, w długim horyzoncie prognozy stopa bezrobocia może zmniejszyć się nawet do 3,3%. Dalsza poprawa sytuacji na rynku pracy będzie sprzyjać wzrostowi wynagrodzeń w sektorze rynkowym.

Zgodnie z Programem oczekuje się, że ceny żywności oraz surowców energetycznych ustabilizują się, natomiast nastąpi wzrost inflacji bazowej napędzany głównie wysokim tempem wzrostu wynagrodzeń. W rezultacie tempo wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych powoli będzie się zbliżać do celu inflacyjnego i osiągnie 2,5% w latach 2020-2021.

Finanse publiczne

Jednym z najważniejszych celów rządu jest utrzymanie stabilności finansów publicznych przy wspieraniu inkluzywnego wzrostu gospodarczego (czyli takiego, z którego wszyscy korzystają). Zapewni to prowadzenie polityki budżetowej zgodnej ze stabilizującą regułą wydatkową.

Przy założeniu pełnego wykorzystania limitów wydatkowych prognozowany deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych zostanie ograniczony do 0,7% PKB w 2021 r. Jednocześnie relacja długu do PKB według definicji UE będzie się stopniowo obniżać aż do 46,0% na koniec 2021 r.

Polska podlega wymogom części prewencyjnej Paktu Stabilności i Wzrostu, która zobowiązuje państwa członkowskie UE do osiągnięcia w określonym tempie tzw. średniookresowego celu budżetowego (MTO; dla Polski deficyt strukturalny w wysokości 1% PKB). Dostosowanie na ścieżce do MTO za okres 2016-2017 było zgodne z wymogami Paktu Stabilności i Wzrostu. Prognozowana ścieżka wyniku strukturalnego w latach 2018-2021 (coroczna redukcja o 0,5 pkt. proc. PKB) jest spójna z wymogami dochodzenia do MTO.

Przedstawiona w Programie prognoza ścieżki fiskalnej ma ostrożny charakter. Po pierwsze, w okresie 2018-2021 zakłada pełną realizację limitów wydatków budżetu państwa, które wynikają ze stabilizującej reguły wydatkowej, podczas gdy niewykonanie wydatków budżetu państwa w 2017 r. wyniosło 0,4% PKB, a w latach 2011-2017 średnio 0,6% PKB. Po drugie, w prognozie długu publicznego założono stały kurs walutowy. Po trzecie, dla potrzeb przedstawionej w Programie ścieżki fiskalnej przyjęto konserwatywne założenia makroekonomiczne, zbliżone do ścieżki równowagi średniookresowej.

Tabela. Wynik i dług sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach 2018-21

Działania na rzecz uszczelnienia systemu podatkowego

Od 2016 r., kiedy wprowadzono szereg reform systemu podatkowego, nastąpił silny wzrost dochodów podatkowych. W 2017 r. wyniosły one 21,0% PKB, co oznacza wzrost o 0,4 pkt. proc. w porównaniu z 2016 r. Dzięki działaniom uszczelniającym system podatkowy do budżetu ściągnięto z podatku VAT, w ujęciu kasowym, 30 mld zł więcej niż w 2016 r. W okresie dwóch lat przyrost poziomu dochodów z VAT wyniósł w ujęciu kasowym łącznie 33,7 mld zł. W 2017 r. zaobserwowano również silny przyrost wpływów z podatku CIT, który znacząco przewyższył nominalne tempo wzrostu gospodarczego.

Zgodnie z metodologią Komisji Europejskiej dotyczącej szacowania luki w VAT, w 2017 r. luka podatkowa uległa zauważalnemu ograniczeniu (o 6,0 pkt. proc.), choć wciąż wynosiła ok. 25 mld zł, tj. ok. 14,0% potencjalnych wpływów. W 2017 r. poprawa dochodów z VAT, dzięki lepszemu przestrzeganiu przez podatników obowiązujących regulacji (tzw. compliance effect), wyniosła 10,8 mld zł, a w okresie 2016-2017 łącznie 17,4 mld zł. Potwierdza to, że wprowadzone instrumenty dotyczące walki z praktykami o charakterze przestępczym w podatku VAT oraz inne działania uszczelniające system podatkowy przyniosły wymierne efekty.

Najważniejsze realizowane i planowane działania na rzecz poprawy przestrzegania przepisów podatkowych i zwiększenia skuteczności administracji podatkowej prezentuje załącznik do Programu. Działania te obejmują:

• mechanizm podzielonej płatności (split payment),
• System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej (STIR),
• analizator JPK,
• rozwój systemu monitorowania drogowego przewozu towarów,
• ograniczanie stosowanie mechanizmów tzw. agresywnego planowania podatkowego,
• wprowadzenie obowiązku przekazywania do organów podatkowych informacji o schematach podatkowych,
• wprowadzenie zmian dotyczących podatku u źródła.

Skutki finansowe wszystkich działań szacuje się na 10,6 mld zł w 2018 r. i dodatkowe 5,9 mld zł w 2019 r.

W następnych latach działania będą zmierzać do dalszego ograniczania luki podatkowej: o 4 mld zł w 2020 r. i 2 mld zł w 2021 r. Łączny skutek realizacji działań dotychczasowych i planowanych na lata 2018-2021 szacuje się na ok. 1 pkt proc. PKB.

Państwa członkowskie Unii Europejskiej przedkładają co roku Komisji Europejskiej i Radzie Ecofin aktualizacje programów stabilności lub konwergencji. Na podstawie analizy tych dokumentów Rada Ecofin wydaje zalecenia dla polityk gospodarczych państw członkowskich, które należy uwzględnić przy projektowaniu budżetów na kolejny rok. Projekt zaleceń Rady dla Polski zostanie opublikowany w maju br.