Stan faktyczny
W roku 2002 wykupiłem mieszkanie komunalne, którego byłem głównym najemcą, będąc w związku małżeńskim 50% zapłaciłem gotówką, resztę spłacam w 5 rocznych ratach – zostało mi jeszcze 3 raty. Tak więc na dzisiaj mam „zapłacone” za 70% wartości mieszkania. Zamierzam się rozwieść. Czy eks –żonie należy się 50% wykupionego mieszkania, czy 35% (czyli 50% z opłaconych już 70%). Zakładam, że pozostałe jeszcze raty będę spłacał z własnych dochodów? Czy w takich samych proporcjach musi być dzielony dochód z wynajmu mieszkania?
Opinia prawna
Opinia będzie się opierać na złożeniu, iż między Panem a Pańską żoną istnieje małżeńska wspólność ustawowa.
W związku z tym do opisanej sytuacji znajda zastosowanie przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej k.r.o.). Z opisanego przez Pana stanu faktycznego wynika, że wykupił Pan mieszkanie komunalne w trakcie trwania związku małżeńskiego. Opiniujący zakłada więc, że własność przedmiotowego mieszkania (ściślej: zapewne chodzi o odrębną własność lokalu mieszkalnego) przeszła na Pana. Skoro zaś mieszkanie zostało wykupione w trakcie trwania małżeństwa stanowi ono majątek wspólny Pana i Pańskiej żony. Zgodnie bowiem z art. 32 § 1 k.r.o. dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.
Bez znaczenia przy tym jest czy w akcie notarialnym (w takiej formie winna być zawarta umowa przeniesienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego) figuruje wyłącznie Pan jako nabywca czy wraz z żoną. Jeśli mieszkanie zostało nabyte w trakcie trwania małżeństwa (co za tym idzie w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej) będzie ono wchodziło w skład majątku dorobkowego małżonków.
Nie dotyczy to jednak sytuacji nabycia go ze środków pochodzących z Pańskiego majątku odrębnego czyli np: nabytego przed zawarciem małżeństwa (art. 33 pkt 3 k. r. o.). Jeżeli kupił więc Pan mieszkanie wyłącznie za środki ze swojego odrębnego majątku wówczas nie będzie ono stanowić składnika majątku wspólnego. To jednak na Panu spoczywałby ciężar wykazania, że środki na mieszkanie pochodziły z majątku odrębnego. Zakładamy jednak, że mieszkanie wchodzi w skład majątku dorobkowego Pana i Pańskiej żony. Przechodząc do kwestii wielkości udziałów w majątku wspólnym należy stwierdzić, że zgodnie z art. 43 § 1 k. r. o. udziały małżonków w majątku wspólnym są równe czyli każdy z małżonków posiada 50 procentowy udział w tymże majątku. Jak wynika z opisu mieszkanie stanowi Pańską (jak i Pańskiej) żony własność. Inną kwestią są rata, które należy zapłacić. Otóż raty ich wysokość pozostają bez wpływu na wielkość udziałów małżonków w majątku wspólnym. W tym miejscu należy zauważyć, że podział majątku wspólnego obejmuje wyłącznie aktywa, nie podlegają mu zatem zobowiązania obciążające majątek wspólny (nie spłacone długi). Majątek wspólny podlegający podziałowi stanowią natomiast wchodzące w skład tego majątku rzeczy ruchome i nieruchomości, jak również inne prawa majątkowe będące dorobkiem małżonków, w tym wierzytelności, roszczenia i przysługujące wspólnie małżonkom ekspektatywy nabycia prawa majątkowego w przyszłości. Podział majątku wspólnego obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami majątku wspólnego w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonywania podziału. Co do zasady podziałowi podlega cały majątek a nie jeden składnik tego majątku jak na przykład mieszkanie.
Opiniujący chce zauważyć, że w wyniku sądowego podziału majątku mieszkanie może zostać przyznane nie Panu lecz Pańskiej żonie.
O ile Pańska żona zawnioskuje o dokonanie podziału majątku dorobkowego w taki sposób żeby to jej przypadło mieszkanie może dojść do sytuacji, w której to nie Pan otrzyma przedmiotowe mieszkanie a właśnie Pańska była żona. Niezależnie jednak od tego komu po rozwiązaniu małżeństwa i przeprowadzeniu podziału majątku przypadnie mieszkania sąd w taki sposób dokona podziału aby wartość otrzymanych w wyniku podziału składników majątku była równa. Gdyby jednak jedno z Państwa otrzymało składniki o wartości wyższej niż drugie wówczas sąd orzeknie o dokonaniu spłat na rzecz tego małżonka.
Reasumując, Pańskie mieszkanie jest składnikiem majątku dorobkowego, a udziały w tym majątku są równe. W efekcie udział w każdym składniku majątku dorobkowego, nie wyłączając mieszkania jest równy.
Dodatkowo należy zauważyć, że po dokonaniu podziału majątku wspólnego mieszkanie przypadnie jednemu u z Państwa (o ile oczywiście dokonacie Państwo takiego podziału, co może się odbyć sądownie lub w drodze umowy). Okres kiedy będziecie Państwo jego współwłaścicielami w częściach ułamkowych (równych) to okres od ustania wspólności majątkowej z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego do momentu przeprowadzenia podziału majątku (sądownie bądź w drodze umowy między Panem a Pana żoną). Jeśli podział zostanie dokonany sądownie w jego wyniku mieszkanie zostanie przydzielone jednemu z Państwa z obowiązkiem spłaty lub bez przez tego małżonka, który to mieszkanie otrzymał. Jeśli mieszkanie to przypadnie Panu to stanie się Pan jego właścicielem, a przestanie być Pan jak do momentu podziału współwłaścicielem. Zapewne jednak będzie miał Pan obowiązek spłacenia Pańskiej żony w kwocie odpowiadającej połowie wartości rzeczonego mieszkania. Wartość poszczególnych składników majątku ustala przy tym sąd.
Co się tyczy dochodu z wynajmu mieszkania to w okresie od ustania wspólności majątkowej do momentu podziału majątku udział w dochodach jakie przedmiot współwłasności przynosi należy dzielić z uwzględnieniem wielkości udziału posiadanego przez każdego ze współwłaścicieli czyli w tym przypadku po połowie. Po dokonaniu podziału czyli gdy mieszkanie przypadnie jednemu z Państwa dochód z czynszu będzie przysługiwał wyłącznie temu komu przypadnie mieszkanie.