Czy możesz przekształcić swoje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu w inne?
Nie ulega wątpliwości, że zakup własnościowego mieszkania jest inwestycją bardzo kosztowną. Z drugiej strony każdy człowiek musi posiadać jakiś lokal, w którym będzie mieszkał. Należy to do pewnego minimum egzystencjalnego. Osoba, której po prostu nie stać na nabycie własnościowego mieszkania ma możliwość korzystania z różnych instrumentów, zapewniających to podstawowe minimum, np. wynająć od właściciela mieszkanie. Instrumentem takim jest również spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. Nabycie takiego prawa nie jest tak kosztowne jak nabycie prawa własności do lokalu, a spełnia tę samą funkcję – zapewnia osobie, której przysługuje to prawo możliwość dożywotniego zamieszkiwania w lokalu.
W związku z faktem, iż zarówno budynek jak i lokal, do którego przysługuje lokatorskie prawo stanowią własność lub współwłasność spółdzielni mieszkaniowej, aby stać się podmiotem takiego prawa niezbędne jest uzyskanie członkostwa spółdzielni. Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu wykazuje jednak w porównaniu z odrębna własnością lokalu lub choćby ze spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu istotne różnice. Różnice, które niejednokrotnie mogą zmniejszać atrakcyjność lokalu, do którego przysługuje prawo lokatorskie. Spółdzielcze lokatorskie to stosunek nieco podobny do najmu, gdyż lokator korzysta z pomieszczenia, które stanowi własność spółdzielni. W przeciwieństwie do najmu jednak, spółdzielnia nie może wypowiedzieć członkowi tego prawa, co ma znaczenie takie, iż członek spółdzielni aż do ustania członkostwa może zamieszkiwać w danym lokalu. Najczęściej wygaśnięcie takiego prawa będzie związane ze śmiercią członka spółdzielni. Podstawowymi mankamentami jednak w porównaniu z prawami własnościowymi jest to, iż spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu jest niezbywalne oraz nie przechodzi na spadkobierców. Ma to znaczenie doniosłe, gdyż lokator takiego mieszkania w żadnym wypadku nie może go sprzedać oraz uczynić przedmiotem testamentu. Najprościej mówiąc mieszkanie takie nie należy do niego i nie ma znaczenia fakt, że przy obejmowaniu tego mieszkania członek spółdzielni musiał wpłacić wkład mieszkaniowy, który w zasadzie nie należy również do kwot niewielkich. Dlatego często członek, któremu przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu będzie miał interes w tym, ażeby przekształcić to prawo w prawo własnościowe, czego rezultatem będzie uzyskanie przymiotu właściciela takiego lokalu i możliwość swobodnej nim dyspozycji. Rozważmy zatem jakie warunki musi spełnić członek spółdzielni, ażeby mógł „wykupić swoje mieszkanie”.
Kiedy spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu może zostać przekształcone na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu?
Na wstępie należy zaznaczyć, że kwestie dotyczące zawierania z członkami spółdzielni, którym przysługują lokatorskie prawa do lokali, umów o przekształcenie takiego prawa na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu reguluje statut spółdzielni mieszkaniowej. Dotyczy to m.in. praw i obowiązków członków spółdzielni związanych z przekształceniem oraz zasad rozliczeń z tytułu dokonanych przekształceń. Istnieją jednak w tym zakresie takie zasady, które w statucie zmienione być nie mogą. I tak:
- spółdzielnia mieszkaniowe ma obowiązek zawrzeć umowę o przekształcenie, jeżeli zażąda tego członek spółdzielni, któremu przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu; żądanie takie musi być złożone na piśmie;
- umowa o przekształcenie może zostać zawarta dopiero po dokonaniu przez członka wpłaty wkładu budowlanego; wysokość wkładu budowlanego jest równa wartości rynkowej lokalu, będącego przedmiotem praw spółdzielczych;
- na poczet wkładu budowlanego zalicza się wpłacony wkład mieszkaniowy członka zwaloryzowany według wartości rynkowej lokalu;
- umowa o przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu powinna być pod rygorem nieważności sporządzona na piśmie;
- koszty określenia wartości rynkowej lokalu (skorzystanie z usług rzeczoznawcy majątkowego) obciążają osobę, która żąda przekształcenia swojego lokatorskiego prawa do lokalu.
Każde w zasadzie spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu może zostać przekształcone na prawo własnościowe. W zakresie tym istnieją jednak wyjątki:
- jeżeli lokal, będący przedmiotem spółdzielczego lokatorskiego prawa znajduje się w budynku wybudowanym z udziałem środków z Krajowego Funduszu Mieszkaniowego, lokatorskie prawo do tego lokalu nie podlega przekształceniu na prawo własnościowe;
- statut spółdzielni może przewidywać ograniczenie możliwości przekształcania przez spółdzielnię lokatorskiego prawa na prawo własnościowe w domach dla inwalidów, osób samotnych i innych domach o specjalnym przeznaczeniu.
