Bezpieczna pomoc przy zbiorach
18 maja 2018 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz niektórych innych ustaw. Zasadnicza zmiana w ustawie o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz niektórych innych ustaw dotyczy zabezpieczenia społecznego pomocników rolnika, pracujących przy zbiorach w gospodarstwie rolnym. Nowelizacja wprowadziła nowy rodzaj umowy cywilnoprawnej dla pracowników sezonowych, która ma zastąpić dotychczas stosowaną umowę o dzieło. Rolnik musi płacić składki, zdrowotną i wypadkową, za pomocnika rolnika, czyli pracownika sezonowego. Osoba zatrudniona dorywczo musi zaś rozliczyć się z podatku od dochodów osiągniętych w kraju, którego jest obywatelem.
Umowa o pomocy przy zbiorach
Podstawą świadczenia pomocy przy zbiorach jest nowy rodzaj umowy cywilnoprawnej, zawieranej przez rolnika (prowadzącego gospodarstwo rolne) z osobą pomagającą przy zbiorach (pomocnikiem rolnika).
Mianowicie w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników dodano nowy rozdział 7a „Umowa o pomocy przy zbiorach”, w którym określono najważniejsze elementy treści takiej umowy, i stwierdzono, że wykonywanie czynności na jej podstawie nie stanowi zatrudnienia w rozumieniu Kodeksu pracy, a także przyjęto, iż w zakresie nieuregulowanym w rozdziale 7a ustawy do umowy o pomocy przy zbiorach, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.
W konsekwencji, ustawa stworzyła nowy rodzaj umowy cywilnoprawnej, tzn. umowę o pomocy przy zbiorach, która umożliwia wyeliminowanie, po pierwsze, „zatrudniania na czarno” pomocników rolników, a po drugie, zawierania z nimi umów o dzieło, które nie oddają charakteru pomocy przy zbiorach, lecz przede wszystkim nie są objęte ubezpieczeniem.
Rozwiązanie to wychodzi naprzeciw oczekiwaniom rolników korzystających ze wsparcia innych osób przy zbiorach produktów rolnych, podczas których dochodzi do spiętrzenia prac. Chodzi przede wszystkim o to, że w większości dojrzewają one jednocześnie w krótkim czasie i muszą być zbierane ręcznie ze względu na dużą podatność na zniszczenie i zepsucie. W sytuacjach wymagających wsparcia przy zbiorach nagminnie stosowane były dotychczas umowy o dzieło, które nie zabezpieczają osób przy nich pracujących i nie przystają do charakteru prowadzonej pracy.
Umowa o pomocy przy zbiorach będzie stosowana do czynności obejmujących:
- zbieranie chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich;
- usuwanie zbędnych części roślin; klasyfikowanie lub sortowanie zerwanych lub zebranych chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich;
- wykonywanie innych czynności mających na celu przygotowanie chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich do transportu, przechowywania lub sprzedaży;
- wykonywanie innych czynności związanych z pielęgnowaniem i poprawą jakości plonów.
Umowa o pomocy przy zbiorach (na odpłatne wykonywanie tych prac) będzie zawierana w formie pisemnej na okres nie dłuższy niż 180 dni w ciągu roku kalendarzowego. Do pracy wykonywanej na podstawie tej umowy nie będą miały zastosowania przepisy dotyczące minimalnej stawki godzinowej.
Pomocnik rolnika przed zawarciem umowy o pomocy przy zbiorach powinien złożyć rolnikowi oświadczenie o liczbie dni w danym roku kalendarzowym, przez jakie świadczył pomoc przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich, na podstawie umów o pomocy przy zbiorach zawartych z innymi rolnikami.
Rolnik jest obowiązany do zapewnienia pomocnikowi rolnika odpowiednich narzędzi niezbędnych do świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich.
Pomocnik rolnika a ubezpieczenia
Zgodnie z przepisami, pomocnik rolnika przy zbiorach podlega z mocy ustawy ubezpieczeniu wypadkowemu (zdefiniowano przy tym wypadek przy pracy pomocnika rolnika), chorobowemu i macierzyńskiemu w zakresie uprawnień do jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej czy rolniczej choroby zawodowej. Obowiązkiem rolnika jest więc zgłoszenie pomocnika rolnika do ubezpieczenia społecznego oraz opłacania składki, należnej za dany miesiąc, na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie (bez wezwania, do 15 dnia następnego miesiąca).
Pomocnika rolnik musi zgłosić do ubezpieczenia w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pomocy przy zbiorach, lecz nie później niż przed upływem okresu, na który została zawarta ta umowa.
Rolnik, w którego gospodarstwie pomocnik będzie wykonywał czynności określone w umowie o pomocy przy zbiorach, będzie zobowiązany opłacać za pomocnika składki na ubezpieczenie wypadkowe, określone na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. W zamian pomocnik będzie miał prawo do jednorazowego odszkodowania, w sytuacji gdyby doszło do wypadku w gospodarstwie rolnym w związku z wykonywaniem przez niego czynności określonych w umowie o pomocy przy zbiorach.
Dodatkowo rolnicy będą opłacali za pomocników składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości takiej, jaka jest przewidziana za domowników rolników prowadzących działalność wyłącznie w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej. Dzięki temu pomocnicy rolników będą mieli zapewnioną możliwość korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej.
Miesięczna składka na ubezpieczenie wypadkowe wynosi obecnie 42 zł miesięcznie, a na ubezpieczenie zdrowotne 142 zł miesięcznie. Składki będą opłacane miesięcznie do 15 dnia następnego miesiąca. Jeśli okres ubezpieczenia będzie trwał krócej niż miesiąc, składka na ubezpieczenie wypadkowe będzie odpowiednio zmniejszana, ponieważ - zgodnie z przepisami o ubezpieczeniu społecznym rolników - obowiązek opłacenia składki powstaje od dnia, w którym powstało ubezpieczenie, a ustaje z dniem, w którym ustało ubezpieczenie. Z kolei składka na ubezpieczenie zdrowotne zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych jest miesięczna i niepodzielna, a to oznacza że rolnicy będą ją opłacać w pełnej wysokości niezależnie od liczby dni w danym miesiącu, przez które będzie świadczona pomoc.
Nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zapewnia Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, wojewodzie i staroście dostęp do informacji związanych z prowadzeniem postępowań w sprawach z zakresu ubezpieczenia społecznego rolników oraz ubezpieczenia zdrowotnego, a także do postępowań w sprawach zezwoleń na pracę i zezwoleń na pracę sezonową, w związku z zawieraniem przez cudzoziemców umowy o pomocy przy zbiorach, o której mowa w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Pomocnik rolnika a PIT
Dochody pomocnika rolnika będą opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a obowiązek podatkowy w tym zakresie ciąży na pomocniku. Rolnik będzie jedynie przygotowywał informację o przychodach osiągniętych przez pomocnika z tytułu zawartej umowy o pomocy przy zbiorach, na formularzu PIT-8C, i przesyłał tę informację na adres pomocnika oraz do właściwego urzędu skarbowego do końca lutego następnego roku podatkowego.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 858);
- ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2017 r. poz. 2336 oraz z 2018 r. poz. 650, ze zm.);
- ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 200, z późn. zm.);
- ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1938, z późn. zm.);
- ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2017 r. poz. 1065, z późn. zm.).
