W czym pomoże Karta Polaka?

29 marca 2008 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka. Określa ona uprawnienia osoby, której przyznano Kartę Polaka (tzw. posiadacza Karty Polaka), zasady przyznawania, utraty ważności i unieważniania Karty Polaka oraz właściwość i tryb postępowania organów w tych sprawach.

Po co uchwalono ustawę o Karcie Polaka?

W preambule do ustawy, prawodawcy deklarują, iż ustawa ma na celu:

• realizację postanowień Konstytucji RP w zakresie udzielania pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym, 

• wypełnienie moralnego obowiązku wobec Polaków na Wschodzie, którzy na skutek zmiennych losów naszej Ojczyzny utracili obywatelstwo polskie, 

• spełnienie oczekiwań tych, którzy polskimi obywatelami nigdy wcześniej nie byli, lecz ze względu na swoje poczucie tożsamości narodowej pragną uzyskać potwierdzenie przynależności do Narodu Polskiego, 

• wzmocnienie więzi łączących Polaków na Wschodzie z Macierzą oraz wspieranie ich starania o zachowanie języka polskiego oraz kultywowanie tradycji narodowej.

Komu może być przyznana Karta Polaka?

Wedle nowej ustawy Karta Polaka będzie mogła być przyznana osobie, która deklaruje przynależność do Narodu Polskiego i spełni łącznie następujące warunki: 

1. wykaże swój związek z polskością przez przynajmniej podstawową znajomość języka polskiego, który uważa za język ojczysty, oraz znajomość i kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów; 

2. w obecności konsula Rzeczypospolitej Polskiej (lub upoważnionego pracownika organizacji pozarządowej posiadającej osobowość prawną i prowadzącej działalność w zakresie pomocy osobom narodowości polskiej zamieszkałym na terenie poniżej wskazanych państw, uprawnionej do przyjmowania i przekazywania właściwemu konsulowi wniosków o przyznanie Karty Polaka na mocy być może w przyszłości wydanego rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów, który został upoważniony do jego wydania), złoży pisemną deklarację przynależności do Narodu Polskiego; 

3. wykaże, że co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie, albo przedstawi zaświadczenie organizacji polskiej lub polonijnej działającej na terenie jednego z poniższych państw potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej przez okres co najmniej ostatnich 3 lat. 

Karta Polaka będzie mogła być przyznana wyłącznie osobie posiadającej w dniu złożenia wniosku o jej wydanie obywatelstwo: Republiki Armenii, Republiki Azerbejdżańskiej, Republiki Białoruś, Republiki Estońskiej, Gruzji, Republiki Kazachstanu, Republiki Kirgiskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej, Republiki Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy albo Republiki Uzbekistanu.

Karta Polaka będzie mogła być także przyznana osobie będącej obywatelem jednego z ww. państw, której polskie pochodzenie zostało prawomocnie stwierdzone zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji.

Karta Polaka będzie mogła być przyznana wyłącznie osobie nieposiadającej obywatelstwa polskiego albo zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Polski. 

Więcej dowiesz się z porady: Po co i jak ubiegać się o Kartę Polaka?

Jakie uprawnienia daje posiadanie Karty Polaka?

Karta Polaka jest dokumentem potwierdzającym przynależność do Narodu Polskiego. Poświadcza ona uprawnienia wynikające z omawianej ustawy. 

Wedle przepisów nowej ustawy posiadacz Karty Polaka będzie mógł ubiegać się o zwolnienie z opłaty za wydanie wizy pobytowej długoterminowej uprawniającej do wielokrotnego wjazdu na terytorium Polski lub refundację tej opłaty. Refundacja ta będzie finansowana z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zagranicznych. Refundacja ma być dokonywana za pośrednictwem właściwego konsula. 

Jak stanowi ustawa, posiadacz Karty Polaka będzie miał prawo do: 

1. zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; 

2. podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy na zasadach określonych w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej; 

3. podejmowania i odbywania studiów, studiów doktoranckich oraz innych form kształcenia, a także uczestniczenia w badaniach naukowych i pracach rozwojowych na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym; Posiadacz Karty Polaka podejmujący takie kształcenie zachowuje prawo do ubiegania się o stypendia i inną pomoc przewidzianą dla cudzoziemców w odrębnych przepisach;

4. korzystania z form kształcenia na zasadach określonych w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty; 

5. korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych, w zakresie określonym w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, chyba że umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną, przewiduje zasady bardziej korzystne; Koszty świadczeń opieki zdrowotnej są przy tym finansowane z budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia, na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; Takie uprawnienie nie dotyczy osób uprawnionych do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego; 

6. ulgi 37 % przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych, na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego; 

7. bezpłatnego wstępu do muzeów państwowych. 

Korzystanie z uprawnień, o których mowa w ww. pkt 3-5, wymagało będzie okazywania Karty Polaka oraz ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość jej posiadacza. 

Ponadto posiadacz Karty Polaka lub osoba, której stwierdzono pochodzenie polskie zgodnie z ustawą o repatriacji, ma korzystać z pierwszeństwa przy ubieganiu się o pomoc finansową udzielaną osobom fizycznym ze środków budżetu państwa lub budżetów samorządów terytorialnych przeznaczonych na wspieranie Polaków za granicą. 

Czym ma się zajmować Rada do Spraw Polaków na Wschodzie?

Na mocy ustawy o Karcie Polaka tworzy się Radę do Spraw Polaków na Wschodzie. Będzie ona organem administracji publicznej rozpatrującym odwołania od decyzji konsula o odmowie przyznania Karty Polaka bądź o jej unieważnieniu. Radzie przysługiwać mają uprawnienia organu wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego. 

Będzie ona także organem właściwym w sprawach wznowienia postępowania, uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności wydanych przez siebie decyzji lub postanowień. 

Obsługę administracyjną i kancelaryjną Rady zapewniać ma Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Działalność Rady jest finansowana z budżetu państwa, z rozdziału dotyczącego Rady do Spraw Polaków na Wschodzie, z części dotyczącej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. 

Na mocy ustawowej kompetencji Prezes Rady Ministrów ma określić, w drodze rozporządzenia: 

• wewnętrzną organizację i tryb pracy Rady, w tym tryb podejmowania decyzji, 
• tryb wyboru, uprawnienia i obowiązki przewodniczącego Rady, 
• wysokość wynagrodzenia przysługującego członkom Rady za udział w pracach Rady oraz sposób pokrywania pozostałych wydatków związanych z pracami Rady, 
• zasady prowadzenia centralnego rejestru, o którym mowa dalej, oraz
• warunki organizacyjne wykonywania obsługi Rady.  

W skład Rady ma wchodzić 6 członków powoływanych przez Prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem z zakresu spraw dotyczących Polonii i Polaków za granicą. Co najmniej połowa członków Rady powinna posiadać wyższe wykształcenie prawnicze. Członkiem Rady może zostać osoba posiadająca obywatelstwo polskie i korzystająca z pełni praw publicznych oraz niekarana za przestępstwo popełnione umyślnie, ścigane z oskarżenia publicznego. 

Prezes Rady Ministrów będzie mógł odwołać członka Rady przed upływem kadencji. Prezes Rady Ministrów obowiązkowo odwoła członka Rady w przypadku prawomocnego skazania za przestępstwo popełnione umyślnie, ścigane z oskarżenia publicznego. W razie odwołania członka Rady lub jego śmierci Prezes Rady Ministrów uzupełni skład Rady, powołując, na miejsce opróżnione, nowego członka Rady na okres do końca kadencji. 

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz. U. 2007 r., Nr 180, poz. 1280);
• Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz. U. 2004 r., Nr 53, poz. 532, ze zm.);
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r., Nr 98, poz. 1071, ze zm.);
• Ustawa z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2002 r., Nr 215, poz. 1823, ze zm.);
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, ze zm.);  
• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. 2007 r., Nr 155, poz. 1095); 
• Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. 2005 r., Nr 164, poz. 1365, ze zm.);  
• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 2004 r., Nr 256, poz. 2572, ze zm.);  
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2004 r., Nr 210, poz. 2135, ze zm.);  
• Ustawa z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. 2002 r., Nr 175, poz. 1440, ze zm.) 

A.J.
Zespół e-prawnik.pl