Kontakty z dzieckiem można egzekwować przez odebranie przymusowe

W niniejszej sprawie postąpił Sąd Rejonowy postanowieniem nałożył na matkę grzywnę na podstawie art. 1050 § 1 i 3 k.p.c. Sąd Okręgowy powziął wątpliwość, jakie przepisy powinny w takim wypadku znaleźć zastosowanie - choć wciąż poruszał się tylko wśród przepisów o egzekucji. Postanowił przedstawić Sądowi Najwyższemu pytanie prawne: "Czy wykonanie postanowień sądu opiekuńczego, określających stałe i powtarzające się kontakty rodziców z dziećmi i zawierających nakazy każdorazowego wydania dziecka przez tego z rodziców, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, a równocześnie zobowiązujących drugiego z rodziców do każdorazowego odprowadzania dziecka do miejsca jego zamieszkania po upływie terminu kontaktów następuje w trybie art. 1050 k.p.c. czy 1051 k.p.c.?". W odpowiedzi SN podjął uchwałę:

Postanowienie regulujące kontakty rodziców z dzieckiem, nakazujące wydawanie dziecka przez rodzica, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, oraz zobowiązujące drugiego rodzica do odprowadzania dziecka, podlega wykonaniu w postępowaniu unormowanym w art. 598[1] i nast. k.p.c.

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż w 2001 roku przepisy kodeksu postępowania cywilnego zostały zmienione. Celem tych zmian była m.in. zmiana charakteru postępowania w sprawie o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką. Nie miało to już być postępowanie egzekucyjne, lecz postępowanie nieprocesowe - opiekuńcze. Do działu II tytułu I części pierwszej księgi drugiej kodeksu postępowania cywilnego dodano oddział 5. W efekcie w takich sprawach przepisów o egzekucji nie stosuje się.

Zdaniem Sądu Najwyższego wspomniana zmiana k.p.c. ma znaczenie przy wyborze właściwych przepisów dla egzekwowania postanowień regulujących kontakty z dziećmi, a więc siłą rzeczy spraw powtarzalnych, gdzie chodzić będzie nie o odebranie na stałe, lecz na czas określony. Wszystkie bowiem argumenty, jakie przemawiały za zmianą k.p.c., są aktualne także w przypadku takich spraw. Identyczne są także obowiązki rodziców, bo i tu mamy obowiązek wydania i odprowadzenia dziecka.

SN uznał nadto, że nie ma podstaw, by wyraz "odebranie", użyty w przepisach oddziału 5, odnosić tylko do jednorazowej czynności. Przepisy nie ograniczają w żaden sposób tego pojęcia do jednorazowej czynności. Chodzi tam zatem o każde odebranie osoby, także i odebranie na czas określony.

Dlatego SN stwierdził, że przy wykonywaniu orzeczeń regulujących kontakty z dzieckiem stosować się powinno przepisy art. 598[1] i nast. k.p.c., a nie art. 1050 lub 1051 k.p.c. Oznacza to, że egzekucja orzeczenia nie będzie się - jak dotychczas - ograniczać co najwyżej do grzywny, lecz może dojść do przymusowego odebrania dziecka.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2008 roku, sygn. akt III CZP 75/08