22.1.2009
A.J.
Zespół e-prawnik.pl
14 stycznia 2009 r. Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał wniosek Krajowej Rady Sądownictwa dotyczący ustroju sądów powszechnych, w szczególności zakresu nadzoru Ministra Sprawiedliwości, postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów i uprawnień Krajowej Rady Sądownictwa.
Kwestionowany przepis ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowi, że zwierzchni nadzór nad działalnością administracyjną sądów sprawuje Minister Sprawiedliwości osobiście oraz przez właściwą służbę nadzoru. Zdaniem Krajowej Rady Sądownictwa narusza to zasadę określoności prawa nakazującą formułowanie przepisów prawnych w sposób na tyle jasny, aby adresat mógł bez trudności określić konsekwencje swojego postępowania, jak również zasadę proporcjonalności oraz zasadę podziału władz. Konstrukcja nadzoru zwierzchniego ministra jest - zdaniem Krajowej Rady Sądownictwa - nie do pogodzenia z modelem relacji władzy sądowniczej i wykonawczej oraz z zasadą niezawisłości sędziowskiej.
Ponadto przyznane Ministrowi Sprawiedliwości kompetencje: wyznaczanie wiceprezesa sądu lub innego sędziego do pełnienia funkcji prezesa sądu w razie, gdyby prezes nie został powołany, są zbyt daleko idące w świetle konstytucyjnej zasady podziału i równowagi władz.
Z art. 37 par. 2 ustawy wynika uprawnienie Ministra Sprawiedliwości do uchylania zarządzeń administracyjnych niezgodnych z prawem, a par. 3 przyznaje Ministrowi Sprawiedliwości prawo uchylania zarządzeń naruszających sprawność postępowania sądowego lub z innych przyczyn niecelowych. Z zasady trójpodziału oraz równowagi władz wynika konieczność wprowadzania rozwiązań wyróżniających autonomię każdej z władz w zakresie określania reguł swego wewnętrznego funkcjonowania z wykluczeniem władczej ingerencji w tym zakresie pozostałych władz. Uprawnienie Ministra Sprawiedliwości wynikające z par. 4 powołanego powyżej przepisu, zezwalające na zwrócenie sędziemu uwagi na uchybienia w zakresie sprawności postępowania sądowego, może być narzędziem wywierania nacisku na sędziego niespełniającego oczekiwań władzy wykonawczej, a tym samym naruszać jego niezawisłość.
W kolejnym kwestionowanym przez wnioskodawcę przepisie podkreśla się niezgodność z konstytucją braku możliwości obrony przed wytknięciem uchybienia z powodu oczywistej obrazy przepisów. Narusza to zasadę sprawiedliwości społecznej.
Zgodnie z art. 56 par. 2 ustawy Minister Sprawiedliwości ustala liczbę wolnych stanowisk sędziowskich dla poszczególnych sądów. Zdaniem Krajowej Rady Sądownictwa, nie można zaakceptować uprawnień Ministra Sprawiedliwości do przenoszenia stanowisk sędziowskich z sądu do sądu lub znoszenia stanowisk sędziowskich na podstawie swobodnej decyzji Ministra Sprawiedliwości przy okazji każdego obwieszczenia o zwalnianym stanowisku. Decyzje takie powinny być podejmowane po wcześniejszych konsultacjach i po uprzedzeniu prezesów zainteresowanych sądów z rozsądnym wyprzedzeniem (co najmniej 1 rok) o planowanym przesunięciu zwalnianego stanowiska sędziowskiego do innego sądu oraz po uzyskaniu wiążącej opinii Krajowej Rady Sądownictwa.
Zgodnie z konstytucją sędzia może i powinien wykonywać władzę tylko w tym sądzie, w którym ma swoje miejsce służbowe wyznaczone mu przez Prezydenta RP. Ustawodawca wyposażył Ministra Sprawiedliwości w możliwość delegowania sędziego do orzekania w innym sądzie niż sąd, w którym ma swoje miejsce służbowe oraz do wykonywania czynności sędziowskich albo administracyjnych poza siedzibą sądu. W ocenie Krajowej Rady Sądownictwa to uprawnienie, zwłaszcza delegowanie sędziego bez jego zgody, może przyczynić się do odsunięcia od czynności orzeczniczych "niewygodnego" w danej sprawie sędziego, przez co władza wykonawcza może wpłynąć na przebieg postępowania sądowego.
Przepis art. 80 par. 2 g ustawy powoduje, że na wniosek prokuratora, który kieruje wniosek do sądu dyscyplinarnego z zastrzeżeniem, iż dokumenty w całości bądź w części nie mogą być sędziemu udostępnione z uwagi na dobro wymiaru sprawiedliwości, przewodniczący sądu dyscyplinarnego odmawia sędziemu wglądu do dokumentów, w zakresie tego zastrzeżenia. Proces dyscyplinarny sędziego stanowi spór równouprawnionych stron przed bezstronnym sądem. Warunkiem realizacji prawa do obrony jest nie tylko uczestnictwo w posiedzeniu, ale także przygotowanie się do procesu m. in. przez wgląd do akt. Bez tej czynności sędzia nie będzie miał możliwości przedstawienia swoich racji oraz zgłoszenia wniosków dowodowych co byłoby zagrożeniem istotnego elementu sprawiedliwej procedury sądowej.
Określony w konstytucji immunitet sędziowski, w państwach demokratycznych jest uznawany za jedną z podstawowych gwarancji niezawisłości sędziowskiej. Jego szczegółowe określenie wskazuje na niedopuszczalność jakiejkolwiek modyfikacji przepisami ustawy.
Potrzebujesz porady prawnej?
Przetwarzanie danych osobowych przez sądy
Zgłaszanie naruszeń ochrony danych osobowych przez sądy UODO przygotował publikację „Przetwarzanie danych osobowych przez sądy w kontekście zgłaszania naruszeń ochrony danych osobowych”, która stanowi odpowiedź na pytanie, czy Prezes UODO jest organem właściwym do (...)
Przepisy usprawniające pracę sądów weszły w życie
Czego dotyczy nowelizacja Prawa o ustroju sądów powszechnych? 12 sierpnia 2017 r. w zasadzie weszły w życie przepisy nowelizacji ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, która była przedmiotem inicjatywy poselskiej. Polacy muszą odzyskać zaufanie do sądów, (...)
Nowelizacja Prawa o ustroju sądów powszechnych
Prawo o ustroju sądów powszechnych zmienione Prezydent RP Andrzej Duda złożył podpis pod ustawą o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, która była przedmiotem inicjatywy poselskiej. Podstawowym celem nowych regulacji jest usprawnienie działania sądów, (...)
Sądy dla obywateli - nowoczesne standardy zarządzania i organizacji pracy w sądownictwie
Jaki projekt ma usprawnić działanie sądów?Ministerstwo Sprawiedliwości opracowało projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw.Czego dotyczą proponowane przepisy?- Zmiany, które proponujemy stanowią element działań podejmowanych w celu (...)
Zmiany w samorządach prawniczych
Z dniem 9 czerwca 2007 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 29 marca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw. Wprowadza ona przede wszystkim zmiany w funkcjonowaniu samorządów adwokackiego, radcowskiego i notarialnego zaliczanych do tzw. samorządów (...)
Odwołanie dyrektorów i prezesów sądów
Wiele zatrzymań w sercu wymiaru sprawiedliwości Dotąd w śledztwie ws. korupcji w Sądzie Apelacyjnym w Krakowie CBA zatrzymało już 16 osób, w tym byłego prezesa sądu. Wśród zatrzymanych są m.in. byli i obecni dyrektorzy krakowskich i podkrakowskich sądów, (...)
Jak wygląda nadzór nad sprawowaniem opieki nad małoletnim?
Kto sprawuje nadzór nad sprawowaniem opieki nad małoletnim? Opiekę ustanawia się dla małoletniego w wypadku, gdy żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani. Okoliczności te muszą dotyczyć obojga rodziców dziecka, choćby (...)
Nowelizacja prawa o ustroju sądów trafiła do konsultacji
Ministerstwo Sprawiedliwości skierowało do konsultacji publicznych, opiniowania i uzgodnień projekt nowelizacji Prawa o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Celem projektu jest usprawnienie funkcjonowania sądownictwa, m. in. przez uporządkowanie kwestii związanych z nadzorem (...)
Z dniem 12 lipca 2007 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 29 marca 2007 r. o zmianie ustawy o prokuraturze, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Co będzie wolno prokuratorowi przełożonemu? Zgodnie z nowymi przepisami ustawy o prokuraturze, prokurator przełożony uprawniony będzie (...)
Porządek w wymiarze sprawiedliwości
Sejm ostatecznie przyjął ustawę gwarantującą konstytucyjny porządek w wymiarze sprawiedliwości Sejm nie zgodził się 23 stycznia 2020 r. na wnioskowane przez Senat odrzucenie ustawy, która gwarantuje konstytucyjny porządek w wymiarze sprawiedliwości i usprawnia pracę sądów - (...)
Rozdział 1 działu II Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) określa właściwość i skład sądu karnego. W których sprawach orzeka sąd rejonowy? Właściwość sądów jest wyznaczana przez przedmiot orzekania, a nie przez ilość wysiłku organizacyjnego czy intelektualnego, (...)
Prezydencka wersja reformy sądownictwa
Prezydent przedstawił projekt ustawy o Sądzie Najwyższym Prezydencki projekt nowej ustawy o Sądzie Najwyższym jest przedstawiany w roku, w którym Sąd Najwyższy obchodzi stulecie swojego istnienia. To dobry moment, aby zaproponować zreformowaną strukturę organizacyjną oraz zakres (...)
Asesor sądowy to nie sędzia...
Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał połączone skargi konstytucyjne Józefa W. i AD Drągowski S.A. dotyczące usytuowania urzędu asesora w polskim wymiarze sprawiedliwości. W Prokuraturze Rejonowej toczy się postępowanie przygotowawcze, w którym skarżący Józef W. (...)
Celem nowelizacji Prawa o ustroju sądów powszechnych i niektórych innych ustaw jest uporządkowanie kwestii z zakresu wymiaru sprawiedliwości. Zmiany mają m.in. rozwiązać problem braków kadrowych w sądach i usprawnić działanie prokuratury. Nowelizacja zawiera także (...)
Jakie są cele nowelizacji ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych? Nowelizacja ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych ma na celu uporządkowanie systemu pracy dyrektorów sądów i zwiększenie sprawności w zarządzaniu kadrami i finansami sądów. Zmiana (...)
Zmagań resortu sprawiedliwości z niesprawnością sądów ciąg dalszy
Szybsze i sprawniejsze sądy? Reforma procesu karnego Przewlekłość procesów jest przyczyną dramatów wielu Polaków, którzy nie mogą doczekać się sprawiedliwości przed sądem. Dlatego Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało reformę Kodeksu postępowania karnego. (...)
System sądownictwa w Unii Europejskiej System sądownictwa w Unii Europejskiej (UE) ma strukturę trójczłonową: składa się z Trybunału Sprawiedliwości, Sądu oraz ew. sądów szczególnych orzekających w określonych dziedzinach. Sądy UE stoją na straży należytej wykładni (...)
Reforma cofnięta. Utworzą na nowo 41 sądów rejonowych
Prezydent Bronisław Komorowski podpisał wczoraj nowelizację ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Celem przyjętych zmian jest złagodzenie skutków tzw. reformy struktury sądownictwa polegającej na likwidacji 79 sądów rejonowych. Wejście w życie ustawy spowoduje, że zostanie utworzonych (...)
Delegacje sędziów jednak zgodne z prawem
17 lipca 2007 r. SN orzekł, iż "uprawnienie do delegowania sędziego do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie (art. 77 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) przysługuje wyłącznie Ministrowi Sprawiedliwości i nie (...)
41 sądów rejonowych zostanie odtworzonych 1 stycznia 2015 r.
Minister Sprawiedliwości Cezary Grabarczyk podpisał rozporządzenie, na podstawie którego z 1 stycznia 2015 roku odtworzonych zostanie 41 sądów rejonowych zniesionych w związku z tzw. reorganizacją małych sądów. Kierownictwo Ministerstwa Sprawiedliwości zdecydowało, że prace nad odtworzeniem (...)
