Nadzór nad rynkiem kapitałowym

24.10.2005

Od 24 października br. obowiązuje ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym. Określa ona organizację oraz tryb wykonywania nadzoru nad rynkiem kapitałowym. Poniżej przedstawione zostały podstawowe zasady wynikające z nowej regulacji.

Co to jest rynek kapitałowy?

W rozumieniu przepisów nowej ustawy rynkiem kapitałowym jest:

rynek papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych - w zakresie, w jakim do tych papierów wartościowych i instrumentów finansowych stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych i ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, oraz
rynek usług świadczonych przez fundusze inwestycyjne i inne instytucje zbiorowego inwestowania - w zakresie, w jakim do tych usług i podmiotów stosuje się przepisy ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych oraz
rynek towarów giełdowych w rozumieniu ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych.

Kto nadzoruje rynek kapitałowy?

Organem nadzoru nad rynkiem kapitałowym jest Komisja Papierów Wartościowych i Giełd. Komisja ta jest również organem nadzoru nad rynkiem instrumentów finansowych będących przedmiotem ubiegania się o dopuszczenie do obrotu na takim rynku, w rozumieniu aktów prawnych wydawanych przez instytucje i organy Unii Europejskiej.

Komisja jest centralnym organem administracji rządowej. Nadzór nad jej działalnością sprawuje minister właściwy do spraw instytucji finansowych.

Do zadań Komisji należy:

podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku kapitałowego;
sprawowanie nadzoru nad działalnością podmiotów nadzorowanych oraz wykonywaniem przez te podmioty obowiązków związanych z ich uczestnictwem w obrocie na rynku kapitałowym, w zakresie określonym przepisami prawa;
podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku kapitałowego;
wykonywanie innych zadań określonych ustawami;
przygotowywanie projektów aktów prawnych związanych z funkcjonowaniem rynku kapitałowego;
wydawanie Dziennika Urzędowego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Komisja może też występować do właściwych organów z wnioskami o wydanie lub zmianę przepisów wykonawczych przewidzianych przepisami ustaw.

W skład Komisji wchodzą: przewodniczący, 2 zastępców przewodniczącego i 5 członków. Członkami Komisji są:

minister właściwy do spraw instytucji finansowych albo jego przedstawiciel;
minister właściwy do spraw Skarbu Państwa albo jego przedstawiciel;
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów albo jego przedstawiciel;
Przewodniczący Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych albo jego przedstawiciel;
Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego.

Upoważnieni przedstawiciele określonych spółek i instytucji związanych z rynkiem kapitałowym mają prawo uczestniczenia, bez prawa udziału w głosowaniu, w posiedzeniach Komisji w sprawach dotyczących regulacji rynku kapitałowego, z którymi wiąże się działalność danego podmiotu lub organizacji.

Komisję reprezentuje oraz kieruje jej pracami Przewodniczący Komisji, a w razie jego nieobecności wyznaczony przez niego zastępca. Komisja i Przewodniczący Komisji wykonują swoje zadania przy pomocy Urzędu Komisji Papierów Wartościowych i Giełd.

Czemu służy nadzór?

Celem nadzoru jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku kapitałowego, w szczególności bezpieczeństwa obrotu oraz ochrony inwestorów i innych jego uczestników, a także przestrzegania reguł uczciwego obrotu.Środki nadzoru określa omawiana nowa ustawa oraz przepisy odrębne.

Kto podlega nadzorowi?

Nadzorowi Komisji Papierów Wartościowych i Giełd podlegają podmioty prowadzące działalność na rynku kapitałowym na podstawie zezwoleń Komisji lub innego właściwego organu administracji oraz inne podmioty - w zakresie, w jakim ciążą na nich określone w odrębnych przepisach obowiązki związane z uczestnictwem w tym rynku, m.in.:

firmy inwestycyjne w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi,
agenci firm inwestycyjnych w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi,
podmioty, o których mowa w art. 71 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, przyjmujące i przekazujące zlecenia w zakresie papierów wartościowych lub tytułów uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania,
banki powiernicze w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi,
spółki prowadzące rynek regulowany,
spółka prowadząca depozyt papierów wartościowych w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi,
emitenci dokonujący oferty publicznej papierów wartościowych, w rozumieniu ustawy o ofercie publicznej lub których papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym,
fundusze inwestycyjne,
towarzystwa funduszy inwestycyjnych,
inne podmioty prowadzące obsługę funduszy inwestycyjnych, w tym podmioty, którym towarzystwa funduszy inwestycyjnych powierzyły wykonywanie swoich obowiązków,
spółki prowadzące giełdy towarowe,
towarowe domy maklerskie w rozumieniu ustawy o giełdach towarowych,
zagraniczne osoby prawne prowadzące na terytorium Polski działalność maklerską w zakresie obrotu towarami giełdowymi,
przedsiębiorstwa energetyczne prowadzące na podstawie zezwolenia Komisji rachunki lub rejestry towarów giełdowych w rozumieniu ustawy o giełdach towarowych,
giełdowe izby rozrachunkowe w rozumieniu ustawy o giełdach towarowych.

Ustawa nazywa powyższe instytucje "podmiotami nadzorowanymi".

Na czym polega nadzór?

Komisja w zakresie swojej właściwości podejmuje uchwały, a w sprawach indywidualnych wydaje decyzje administracyjne. Do postępowania przed Komisją lub przed Przewodniczącym Komisji stosuje się w zasadzie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (jednak nie do kontroli i postępowania wyjaśniającego), np. dotyczące terminów załatwiania spraw. Komisja może nadawać decyzjom administracyjnym rygor natychmiastowej wykonalności, gdy przemawia za tym ważny interes uczestników rynku kapitałowego lub konieczność zapobieżenia zagrożeniu prawidłowego funkcjonowania tego rynku.

W postanowieniu o wszczęciu postępowania administracyjnego, które następuje na podstawie ustaleń zakończonego postępowania kontrolnego lub wyjaśniającego, wskazuje się zakres i rodzaj zachowań, których dotyczy wszczęte postępowanie.

Komisja może nakładać kary pieniężne w przypadkach określonych w odrębnych przepisach. Należności z tytułu nakładanych kar pieniężnych stanowią dochód budżetu państwa.

Kompetencje Przewodniczącego Komisji i samej Komisji

Przewodniczący Komisji wydaje postanowienia o wszczęciu postępowania administracyjnego oraz, w przypadkach określonych w przepisach, inne postanowienia, zarządzenia i zalecenia. W tym zakresie Przewodniczący Komisji wykonuje uprawnienia Komisji.

Przewodniczący Komisji może także podejmować określone czynności lub rozstrzygać sprawy w pierwszej instancji, w drodze decyzji administracyjnych, na podstawie upoważnienia udzielonego przez Komisję, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych do wyłącznej kompetencji Komisji w zakresie:

nakładania kar pieniężnych;
wykluczenia papierów wartościowych z obrotu na rynku regulowanym;
zezwolenia na przywrócenie akcjom formy dokumentu;
maklera papierów wartościowych, maklera giełd towarowych lub doradcy inwestycyjnego z listy albo zawieszenia jego uprawnień do wykonywania zawodu;
udzielenia zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej;
cofnięcia zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej lub ograniczenia zakresu jej wykonywania;
odmowy wpisu do rejestru agentów firmy inwestycyjnej;
skreślenia agenta firmy inwestycyjnej z ww. rejestru;
zgłoszenia sprzeciwu wobec planowanego nabycia akcji: spółki prowadzącej giełdę, krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. czy domu maklerskiego;
wyrażenia zgody na nabycie akcji spółki prowadzącej giełdę;
wyrażenia zgody na nabycie akcji spółki prowadzącej rynek pozagiełdowy;
poinformowania zagranicznej firmy inwestycyjnej o warunkach prowadzenia działalności maklerskiej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
udzielenia zezwolenia na wykonywanie działalności towarzystwa funduszy inwestycyjnych;
cofnięcia zezwolenia na wykonywanie działalności przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych;
cofnięcia zezwolenia podmiotowi, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych;
zakazania ogłaszania informacji reklamowych i nakazania ogłaszania odpowiednich sprostowań na podstawie art. 229 ust. 5 ustawy o funduszach inwestycyjnych;
zmiany depozytariusza funduszu inwestycyjnego;
nakazania odstąpienia od umowy z podmiotami, o których mowa w art. 226 ust. 1 pkt 4 lub pkt 5 ustawy o funduszach inwestycyjnych;
nakazania funduszowi inwestycyjnemu zmiany osób, o których mowa w art. 22 pkt 4, 6 i 7 ustawy o funduszach inwestycyjnych;
nakazania funduszowi inwestycyjnemu zmiany podmiotu, o którym mowa w art. 192 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych;
zakazania zbywania tytułów uczestnictwa emitowanych przez fundusz zagraniczny;
zakazania wykonywania działalności na terytorium Polski przez spółkę zarządzającą lub jej oddział w rozumieniu ustway o funduszach inwestycyjnych, zakazania zawierania przez taką spółkę jakichkolwiek transakcji na terytorium naszego kraju;
stwierdzenia w treści decyzji wydanej na podstawie art. 253 ust. 6 oraz art. 270 ust. 6 ustawy o funduszach inwestycyjnych, że przewidywane sposoby zbywania tytułów uczestnictwa przez fundusz zagraniczny nie spełniają warunków określonych w przepisach prawa obowiązujących na terytorium Polski oraz że fundusz nie zapewnia sprawnego wpłacania i wypłacania kwot związanych z nabywaniem i umarzaniem tytułów uczestnictwa oraz dostępu do informacji o funduszu;
zgłoszenia sprzeciwu wobec planowanego nabycia lub objęcia albo zbycia akcji towarzystwa funduszy inwestycyjnych;
nakazania funduszowi inwestycyjnemu zmiany statutu.

W sprawach cywilnych wynikających ze stosunków związanych z uczestnictwem w obrocie na rynku kapitałowym albo dotyczących podmiotów działających na tym rynku Przewodniczącemu Komisji przysługują uprawnienia prokuratora wynikające z Kodeksu postępowania cywilnego.

Natomiast w sprawach o przestępstwa określone w:

ustawie o ofercie publicznej,
ustawie o obrocie instrumentami finansowymi,
ustawie o funduszach inwestycyjnych
ustawie o giełdach towarowych,
innych ustawach - w zakresie dotyczącym czynów skierowanych przeciwko interesom uczestników rynku kapitałowego, pozostających w związku z działalnością podmiotów nadzorowanych

- Przewodniczącemu Komisji przysługują uprawnienia pokrzywdzonego w postępowaniu karnym.

Postępowanie wyjaśniające

W celu ustalenia, czy istnieją podstawy do złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego w ww. ustawach lub do wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie naruszenia przepisów prawa w zakresie podlegającym nadzorowi Komisji, Przewodniczący Komisji może zarządzić przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego. Postępowanie wyjaśniające prowadzi pracownik urzędu Komisji pisemnie upoważniony przez Przewodniczącego Komisji. Czas trwania postępowania wyjaśniającego nie może być dłuższy niż 6 miesięcy. W postępowaniu wyjaśniającym nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego, przesłuchania osoby ani innych czynności wymagających spisania protokołu zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego, z wyjątkiem zajęcia dokumentu lub innego nośnika informacji niezbędnego dla dalszego postępowania. Do złożenia pisemnych lub ustnych wyjaśnień oraz do wydania dokumentu lub innego nośnika informacji można wezwać każdego, kto dysponuje określoną wiedzą, dokumentem lub nośnikiem.

W granicach koniecznych do sprawdzenia, czy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia ww. przestępstwa lub potrzeba wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie, o której mowa w art. 172 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, Przewodniczący Komisji może zażądać:

od podmiotu świadczącego usługi telekomunikacyjne - udostępnienia informacji, stanowiących tajemnicę telekomunikacyjną w rozumieniu odrębnej ustawy, w zakresie wykazu połączeń telefonicznych lub innych przekazów informacji, dotyczących podmiotu dokonującego czynności faktycznych lub prawnych mających związek z wyjaśnianymi faktami, z uwzględnieniem czasu ich dokonania i innych informacji związanych z połączeniem lub przekazem, niestanowiących treści przekazu;
od Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej - udostępnienia określonych informacji stanowiących tajemnicę skarbową w rozumieniu odrębnej ustawy.

Przekazanie takich informacji przez te podmioty nie stanowi naruszenia obowiązku zachowania odpowiednio tajemnicy telekomunikacyjnej i tajemnicy skarbowej.

Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego Przewodniczący Komisji składa zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub wszczyna postępowanie administracyjne albo zarządza zamknięcie postępowania wyjaśniającego. Do zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa dołącza się akta postępowania wyjaśniającego z załącznikami.

Po zamknięciu postępowania wyjaśniającego zajęty dokument lub inny nośnik informacji zwraca się uprawnionemu. Akta postępowania wyjaśniającego przechowuje się przez okres 5 lat. Zamknięcie postępowania wyjaśniającego nie stanowi przeszkody do ponownego jego przeprowadzenia o ten sam czyn, chyba że nastąpiło przedawnienie karalności przestępstwa.

Dostęp do informacji

W związku z wykonywaniem zadań w zakresie nadzoru Komisja, Przewodniczący Komisji, upoważnieni przedstawiciele Komisji oraz pracownicy urzędu Komisji mają prawo dostępu do:

informacji poufnych w rozumieniu art. 154 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi,
innych informacji, w tym informacji stanowiących tajemnicę zawodową osób związanych z Komisją Papierów Wartościowych i Giełd

- będących w posiadaniu osób fizycznych lub innych podmiotów. Pozyskane informacje mogą być wykorzystywane wyłącznie do wykonywania ustawowych zadań w zakresie nadzoru, w szczególności mogą stanowić dowód w postępowaniu administracyjnym prowadzonym przez Komisję.
Komisja może, w drodze uchwały, zdecydować o przekazaniu do publicznej wiadomości informacji o:

przypadkach naruszenia przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, ustawy o ofercie publicznej, ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz ustawy o giełdach towarowych,
środkach prawnych podjętych w celu przeciwdziałania naruszeniu przepisów ustaw, o których mowa w pkt 1, w tym o zastosowanych sankcjach oraz złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, jak również o wszczęciu lub wyniku postępowania administracyjnego lub cywilnego,
zaistnieniu okoliczności wskazujących na dokonanie manipulacji, o której mowa w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi lub popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, o których mowa w ustawach wymienionych w pkt 1

- chyba że ujawnienie takich informacji narazi rynek kapitałowy na poważne niebezpieczeństwo lub spowoduje poniesienie przez osoby, których informacje te dotyczą, niewspółmiernej szkody.

Informacja powyższa nie może zawierać danych osobowych osób, chyba że:

zapadło w stosunku do tych osób prawomocne orzeczenie lub
wydana została ostateczna decyzja w sprawie naruszenia przez te osoby przepisów ustaw, o których mowa ww. pkt 1, lub
decyzji w sprawie naruszenia przez te osoby przepisów ustaw, o których mowa ww. pkt 1, został nadany rygor natychmiastowej wykonalności.

Kontrola

W celu wykonywania zadań Komisji upoważnieni pracownicy urzędu Komisji lub inne osoby, w przypadku, o którym mowa w ust. 7, zwane dalej "kontrolerami", mogą przeprowadzać kontrolę działalności lub sytuacji finansowej "kontrolowanego", tzn.:

podmiotu nadzorowanego, oprócz emitentów dokonujących oferty publicznej papierów wartościowych lub których papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym,
osoby trzeciej, której podmiot nadzorowany powierzył, w granicach upoważnienia wynikającego z właściwych przepisów, wykonywanie niektórych czynności z zakresu podlegającego nadzorowi Komisji.

Przedmiotem kontroli jest zgodność działalności lub sytuacji finansowej kontrolowanego, w zakresie objętym nadzorem Komisji, odpowiednio z przepisami prawa, regulaminami, warunkami określonymi w zezwoleniach, zasadami uczciwego obrotu lub interesem zleceniodawców.

Zakres kontroli obejmuje całość lub część określonych zagadnień dotyczących działalności lub sytuacji finansowej kontrolowanego.

Czynności podejmowane przez kontrolerów w toku kontroli (czynności kontrolne) mają na celu ustalenie stanu faktycznego oraz rzetelne jego udokumentowanie, pozwalające na ocenę prawidłowości działania kontrolowanego, a w razie stwierdzenia nieprawidłowości - ustalenie ich zakresu i przyczyn oraz osób odpowiedzialnych za ich powstanie. Czynności kontrolne powinny być wykonywane w sposób niezakłócający w istotnym stopniu działalności gospodarczej prowadzonej przez kontrolowanego, w szczególności terminowego wykonania jego zobowiązań wobec osób trzecich.

Kontrolę przeprowadza zespół kontrolujący, składający się z co najmniej dwóch kontrolerów, po okazaniu upoważnienia oraz legitymacji służbowej lub dokumentu potwierdzającego tożsamość. Upoważnienia do przeprowadzenia kontroli udziela Przewodniczący Komisji w formie pisemnej.

Czas trwania kontroli nie może być dłuższy niż 6 miesięcy. W przypadku jednak konieczności wydłużenia czasu trwania kontroli, zmiany jej przedmiotu lub zakresu albo miejsca jej przeprowadzenia niezwłocznie pisemnie informuje się o tym kontrolowanego.

Kontrola jest przeprowadzana w miejscu prowadzenia działalności przez kontrolowanego, w szczególności w lokalu jego centrali, oddziału lub przedstawicielstwa, o którym mowa w art. 116 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, w dniach i godzinach pracy kontrolowanego. Kontroler ma prawo wstępu do ww. miejsc i pomieszczeń oraz wglądu do ksiąg, dokumentów lub innych nośników informacji. Ponadto, w zakresie wynikającym z przedmiotu kontroli, kontroler jest uprawniony do swobodnego poruszania się po tych miejscach i pomieszczeniach bez obowiązku uzyskania przepustki, oraz nie podlega rewizji osobistej. Poszczególne czynności kontrolne mogą być podejmowane również poza miejscem prowadzenia działalności przez kontrolowanego, m.in. w lokalu urzędu Komisji, jeżeli jest to uzasadnione charakterem tych czynności oraz może przyczynić się to do szybszego i skuteczniejszego przeprowadzenia kontroli.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach zagrożenia bezpieczeństwa obrotu czynności kontrolne niecierpiące zwłoki mogą być podejmowane w dniach wolnych od pracy lub poza godzinami pracy kontrolowanego, po uprzednim poinformowaniu osoby uprawnionej do reprezentowania kontrolowanego.

Kontrolowany zapewnia kontrolerowi warunki do sprawnego przeprowadzenia kontroli, m.in. niezwłocznie przedstawia do kontroli żądane księgi, dokumenty lub inne nośniki informacji oraz terminowo udziela wyjaśnień. Kontrolowany w miarę możliwości udostępnia też kontrolerom posiadane urządzenia techniczne służące usprawnieniu wykonywania czynności kontrolnych oraz oddzielne pomieszczenie z odpowiednim wyposażeniem.

Na żądanie kontrolera, osoby wchodzące w skład statutowych organów kontrolowanego lub osoby pozostające z kontrolowanym w stosunku pracy, zlecenia lub innym stosunku prawnym o podobnym charakterze są obowiązane do niezwłocznego sporządzenia i przekazania, na koszt kontrolowanego, kopii dokumentów lub innych nośników informacji oraz udzielenia pisemnych lub ustnych wyjaśnień, w terminie określonym w żądaniu.

W toku kontroli Przewodniczący Komisji może zarządzić zajęcie dokumentu lub innego nośnika informacji niezbędnego dla dalszego postępowania. Osobę, w której dyspozycji pozostaje dokument lub inny nośnik informacji podlegający zajęciu, wzywa się wówczas do jego dobrowolnego wydania, a w razie odmowy można przeprowadzić jego odebranie w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Wyniki kontroli zamieszcza się w protokole kontroli sporządzonym w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje kontrolowany w terminie 30 dni od przekazania mu informacji o zakończeniu kontroli. Protokół kontroli podpisują kontroler i osoba upoważniona do reprezentowania kontrolowanego.

Kontrolowany ma prawo zgłoszenia umotywowanych zastrzeżeń do protokołu kontroli. Zastrzeżenia zgłasza się na piśmie do Przewodniczącego Komisji w terminie 14 dni od otrzymania protokołu kontroli. W przypadku gdy Przewodniczący Komisji:

uwzględnia zastrzeżenia kontrolowanego - dokonuje się zmiany protokołu w niezbędnym zakresie w formie pisemnego aneksu, który przekazuje się kontrolowanemu w terminie 30 dni od dnia otrzymania tych zastrzeżeń;
nie uwzględnia zastrzeżeń kontrolowanego - przekazuje się kontrolowanemu pisemne stanowisko dotyczące tych zastrzeżeń, w terminie 30 dni od dnia ich otrzymania.

Wraz z aneksem lub ww. stanowiskiem albo po bezskutecznym upływie terminu do zgłoszenia zastrzeżeń, Przewodniczący Komisji może zgłosić zalecenia usunięcia przez kontrolowanego nieprawidłowości stwierdzonych na podstawie wyników kontroli, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia otrzymania tych zaleceń. Jednak w przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy wymaga tego bezpieczeństwo obrotu lub interes inwestorów, Przewodniczący Komisji może zgłosić zalecenia nawet przed zakończeniem kontroli, wyznaczając kontrolowanemu termin do usunięcia nieprawidłowości krótszy niż 14 dni. O udzieleniu zaleceń w tym trybie zamieszcza się wzmiankę w protokole kontroli. Bieg terminu do usunięcia przez kontrolowanego nieprawidłowości wskazanych w zaleceniach rozpoczyna się w dniu następującym po dniu otrzymania tych zaleceń.

Kontrolowany niezwłocznie, nie później niż w dniu następnym po upływie terminu do usunięcia nieprawidłowości wskazanych w zaleceniach, przekazuje Komisji informację o sposobie ich uwzględnienia, wskazując szczegółowy sposób usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości.

Blokada rachunku

W przypadku, gdy z uzyskanych informacji, uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa określonego w art. 181-183 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, wynika, że transakcja, która została dokonana lub ma zostać dokonana, może mieć związek z popełnieniem tego przestępstwa, Przewodniczący Komisji lub jego zastępca może wystąpić do podmiotu nadzorowanego z pisemnym żądaniem dokonania blokady prowadzonego przez ten podmiot:

rachunku papierów wartościowych,
innego rachunku, na którym zapisywane są instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi,
rachunku pieniężnego służącego do obsługi jednego z powyższych rachunków

- na okres nie dłuższy niż 48 godzin od momentu potwierdzenia otrzymania żądania przez podmiot nadzorowany.

Równocześnie z żądaniem Przewodniczący Komisji składa zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, załączając informacje i dokumenty dotyczące blokowanego rachunku.

Taka blokada rachunku oznacza czasowe uniemożliwienie dysponowania i korzystania z całości lub części instrumentów finansowych lub środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku, w tym również przez podmiot nadzorowany. Podmiot nadzorowany dokonuje blokady rachunku natychmiast po otrzymaniu pisemnego żądania. Dokonanie blokady rachunku w powyższym trybie wyłącza odpowiedzialność dyscyplinarną, cywilną, karną oraz inną określoną odrębnymi przepisami podmiotu nadzorowanego oraz osób działających w jego imieniu.

Pisemne żądanie dokonania blokady rachunku może być przekazane firmie inwestycyjnej również w przypadku otrzymania od niej przez Komisję informacji o każdym uzasadnionym podejrzeniu manipulacji i o każdym uzasadnionym podejrzeniu bezprawnego ujawnienia lub wykorzystania informacji poufnej.

W przypadku otrzymania zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego w art. 181-183 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, prokurator może postanowić o dokonaniu blokady rachunku na czas oznaczony, nie dłuższy jednak niż 3 miesiące od otrzymania tego zawiadomienia. W postanowieniu tym wskazuje się organ wydający postanowienie, datę jego wydania, zakres, sposób i termin blokady rachunku, uzasadnienie oraz pouczenie o prawie do złożenia zażalenia do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach ogłoszenie ww. postanowienia może być odroczone na czas oznaczony, niezbędny ze względu na dobro sprawy. O wydaniu postanowienia zawiadamia się wówczas niezwłocznie podmiot nadzorowany. Blokada rachunku upada, jeżeli przed upływem 3 miesięcy od otrzymania zawiadomienia o przestępstwie nie zostanie wydane postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym.

W zakresie nieuregulowanym w przepisach omawianej ustawy do blokowania rachunku stosuje się przepisy Kodeksu postępowania karnego.

W przypadku, gdy rachunek został zablokowany z naruszeniem prawa, odpowiedzialność za szkodę wynikłą z dokonania blokady ponosi Skarb Państwa na zasadach określonych w Kodeksie cywilnym.

Jakie czyny penalizuje nowa ustawa?

Przepisy nowej ustawy przewidują następujące sankcje karne:

grzywnę do 1.000.000 zł albo karę pozbawienia wolności do lat 3, albo obie te kary łącznie - dla każdego, kto działając w imieniu lub interesie podmiotu nadzorowanego, nie dopełnia obowiązku dokonania blokady rachunku;
karę aresztu, ograniczenia wolności albo karę grzywny - dla każdego, kto udaremnia lub utrudnia przeprowadzanie czynności w postępowaniu kontrolnym, administracyjnym lub wyjaśniającym, także gdy działa w imieniu lub w interesie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej; orzekanie w tych sprawach następuje w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (Dz. U. 2005 r., Nr 183, poz. 1537)
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. 2005 r., Nr 183, poz. 1538);
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. 2005 r., Nr 184, poz. 1539);
Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. 2004 r., Nr 146, poz. 1546, ze zm.);
Ustawa z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych (Dz. U. 2005 r., Nr 121, poz. 1019);
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego (Dz. U. 2005 r., Nr 83, poz. 719);
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r., Nr 98, poz. 1071, ze zm.);
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296, ze zm.);
Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. 2002 r., Nr 21, poz. 206, ze zm.);
Dyrektywa Rady 93/6/EWG z dnia 15 marca 1993 r. w sprawie adekwatności kapitałowej przedsiębiorstw inwestycyjnych i instytucji kredytowych (Dz. Urz. WE L 141 z 11.06.1993);
Dyrektywa Rady 93/22/EWG z dnia 10 maja 1993 r. w sprawie usług inwestycyjnych w zakresie papierów wartościowych (Dz. Urz. WE L 141 z 11.06.1993, L 168 z 18.07.1995, L 290 z 17.11.2000 i L 35 z 11.02.2003);
Dyrektywa 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie wykorzystywania poufnych informacji i manipulacji na rynku (nadużyć na rynku) (Dz. Urz. WE L 96 z 12.04.2003);
Dyrektywa 2002/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie dodatkowego nadzoru nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń oraz przedsiębiorstwami inwestycyjnymi konglomeratu finansowego i zmieniającej dyrektywy Rady 73/239/EWG, 79/267/EWG, 92/49/EWG, 92/96/EWG, 93/6/EWG i 93/22/EWG oraz dyrektywy 98/78/WE i 2000/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. WE L 35 z 11.02.2003);
Dyrektywa 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. w sprawie prospektu emisyjnego publikowanego w związku z publiczną ofertą lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych i zmieniającej dyrektywę 2001/34/WE (Dz. Urz. WE L 345 z 31.12.2003);
Dyrektywa Komisji 2004/72/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. wykonującej dyrektywę 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie dopuszczalnych praktyk rynkowych, definicji informacji wewnętrznej w odniesieniu do towarowych instrumentów pochodnych, sporządzania list osób mających dostęp do informacji wewnętrznych, powiadamiania o transakcjach związanych z zarządem oraz powiadamiania o podejrzanych transakcjach (Dz. Urz. WE L 162 z 30.04.2004)