Ochrona pracowników przed zagrożeniami zawodowymi w miejscu pracy

Od 2 grudnia 2005 r. zaczyna obowiązywać w naszym kraju ratyfikowana w całości przez Polskę Konwencja Nr 148 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca ochrony pracowników przed zagrożeniami zawodowymi w miejscu pracy spowodowanymi zanieczyszczeniami powietrza, hałasem i wibracjami, przyjęta w Genewie dnia 20 czerwca 1977 r. 

Czego dotyczy Konwencja?

Omawiana umowa międzynarodowa ma zastosowanie do wszystkich gałęzi działalności gospodarczej. 

Dla celów stosowania tej Konwencji:

• określenie „zanieczyszczenie powietrza” oznacza wszelkie skażenie powietrza przez substancje, które są szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne z innych przyczyn, bez względu na ich postać fizyczną; 

  

• określenie „hałas” oznacza każdy dźwięk, który może doprowadzić do utraty słuchu albo być szkodliwy dla zdrowia lub niebezpieczny z innych względów; 

• określenie „wibracje” oznacza wszelkie przenoszone na ciało ludzkie przez ciała stałe drgania szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne z innych względów.  

Jakimi sposobami przepisy Konwencji mają być realizowane?

Każde państwo-strona tej umowy (zatem teraz również i Polska) międzynarodowej jest zobowiązane do podejmowania niezbędnych kroków poprzez ustawodawstwo lub w każdy inny sposób zgodny z praktyką i warunkami krajowymi, z sankcjami włącznie, w celu zapewnienia wykonania postanowień tej Konwencji. Musi ponadto powierzać odpowiednim służbom inspekcji sprawowanie kontroli stosowania tych postanowień lub też sprawdzać, czy właściwa kontrola jest przeprowadzana.  

Wobec tego ustawodawstwo krajowe każdego państwa, które przystąpiło do Konwencji (a więc teraz i Polski), musi przewidywać środki, jakie należy podejmować w celu zapobiegania lub ograniczenia zagrożeń zawodowych w miejscu pracy spowodowanych takimi elementami środowiska pracy: jak zanieczyszczenie powietrza, hałas lub wibracje oraz w celu ochrony pracowników przed tymi zagrożeniami. Warunki praktycznej realizacji rozwiązań przyjętych w tym trybie winny być ustalane poprzez wprowadzenie norm technicznych, instrukcji praktycznych lub też innymi odpowiednimi metodami.  

Wykonując postanowienia tej Konwencji, właściwa władza ma działać w porozumieniu z najbardziej reprezentatywnymi, zainteresowanymi organizacjami pracodawców i pracowników. Przedstawiciele pracodawców i pracowników powinni też uczestniczyć w opracowywaniu sposobów praktycznej realizacji przyjętych rozwiązań.  

Zasady dotyczące pracodawców i pracowników 

Dla celów stosowania rozwiązań przyjętych zgodnie z tą Konwencją nawiązana zostanie możliwie najściślejsza współpraca między pracodawcami a pracownikami na wszystkich szczeblach. 

Przedstawiciele pracodawcy i pracowników w przedsiębiorstwie mają mieć możliwość towarzyszenia inspektorom w toku przeprowadzania kontroli stosowania rozwiązań wprowadzonych zgodnie z niniejszą konwencją, chyba że inspektorzy uznają, w świetle ogólnych wytycznych właściwej władzy, że może to zaszkodzić skuteczności ich kontroli. 

Pracodawcy będą odpowiedzialni za wykonywanie przyjętych rozwiązań. W każdym przypadku podjęcia równocześnie przez kilku pracodawców działalności w tym samym miejscu będą oni obowiązani do współpracy w celu wykonywania przyjętych rozwiązań, bez naruszania odpowiedzialności każdego z nich za zdrowie i bezpieczeństwo zatrudnionych przez niego pracowników. W odpowiednich przypadkach właściwa władza ustali ogólne zasady tej współpracy.  

Pracownicy są zobowiązani do przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, mających na celu zapobieganie lub ograniczenie zagrożeń zawodowych w miejscu pracy spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza, hałasem i wibracjami oraz ochronę przed tymi zagrożeniami. 

Pracownicy lub ich przedstawiciele mają prawo zgłaszania propozycji, uzyskiwania informacji i szkolenia oraz odwoływania się do właściwej instancji, w celu zapewnienia ochrony przed zagrożeniami zawodowymi spowodowanymi zanieczyszczeniem powietrza, hałasem lub wibracjami. 

Jakie środki zapobiegawcze i ochronne należy stosować? 

Właściwa władza krajowa ma ustalać kryteria pozwalające na określenie stopnia narażenia pracowników na działanie zanieczyszczonego powietrza, hałasu i wibracji w miejscach pracy i, w razie potrzeby, określi na podstawie tych kryteriów granice dopuszczalnego narażenia.

 Przy opracowywaniu tych kryteriów i określaniu granic dopuszczalnego narażenia właściwa władza będzie ma brać pod uwagę opinię osób posiadających kwalifikacje techniczne wyznaczonych przez najbardziej reprezentatywne, zainteresowane organizacje pracodawców i pracowników. Kryteria i granice dopuszczalnego narażenia mają być ustalane, uzupełniane i rewidowane w regularnych odstępach czasu, w świetle aktualnej krajowej i międzynarodowej wiedzy oraz danych, przy uwzględnieniu, w miarę możliwości, wzrostu zagrożeń zawodowych związanych z jednoczesnym narażeniem w miejscu pracy na działanie kilku szkodliwych czynników.  

W miarę możliwości każde zagrożenie spowodowane zanieczyszczeniem powietrza, hałasem lub wibracjami w miejscu pracy będzie eliminowane:

• poprzez rozwiązania techniczne w nowych urządzeniach lub w nowych procesach produkcyjnych w toku ich projektowania lub instalowania, albo poprzez usprawnienia techniczne istniejących już urządzeń lub procesów produkcyjnych; 

lub też, jeżeli okaże się to niemożliwe, 

• poprzez dodatkowe środki o charakterze organizacyjnym. 

Jeżeli środki podjęte w ww. sposób nie zmniejszą stopnia zanieczyszczenia powietrza, nie zredukują hałasu lub wibracji w miejscach pracy do wyznaczonych granic dopuszczalnego narażenia, pracodawca dostarczy i będzie utrzymywał w dobrym stanie odpowiednie, indywidualne środki ochrony. Pracodawca nie może wówczas zobowiązywać pracownika do wykonywania pracy bez indywidualnych środków ochronnych.  

Stan zdrowia pracowników, którzy są lub mogą być narażeni na zagrożenia zawodowe spowodowane zanieczyszczeniem powietrza, hałasem lub wibracjami w miejscu pracy, musi być kontrolowany w odpowiednich odstępach czasu, na warunkach i w sposób ustalony przez właściwą władzę. Kontrola ta powinna obejmować wstępne badanie lekarskie przed przydzieleniem pracy oraz badania okresowe, na zasadach określonych przez właściwą władzę. Ww. kontrola nie może przy tym pociągać żadnych wydatków dla zainteresowanego pracownika. 

Jeżeli dalsze zatrudnianie pracownika na stanowisku, które powoduje narażenie go na działanie zanieczyszczonego powietrza, hałasu lub wibracji, jest niewskazane ze względów zdrowotnych, należy podjąć wszelkie kroki, zgodnie z praktyką i warunkami krajowymi, w celu przydzielenia mu odpowiedniej pracy lub zapewnienia mu zachowania jego dochodów, poprzez przyznanie świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego lub w jakikolwiek inny sposób. Uprawnienia powyższe nie mogą jednak wpływać niekorzystnie na prawa pracowników, z jakich korzystają oni z tytułu zabezpieczenia społecznego lub ubezpieczenia społecznego.  

O stosowaniu procesów produkcyjnych, substancji, maszyn i materiałów, które określa właściwa władza, pociągających za sobą narażenie pracowników na zagrożenia zawodowe spowodowane zanieczyszczeniem powietrza, hałasem lub wibracjami w miejscu pracy, ma być zawiadomiona właściwa władza, która będzie mogła, stosownie do okoliczności, zezwolić na ich stosowanie na określonych warunkach lub zakazać ich stosowania.  

Wszystkie zainteresowane osoby będą w sposób odpowiedni i właściwy:

• informowane o potencjalnych zagrożeniach zawodowych, jakie mogą występować w miejscu pracy, ze względu na zanieczyszczenie powietrza, hałas lub wibracje, oraz

• instruowane o dostępnych środkach mających na celu zapobieganie lub ograniczenie tych zagrożeń oraz ochronę pracowników przed nimi.  

W celu popierania badań w dziedzinie zapobiegania i ograniczania zagrożeń w miejscu pracy spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza, hałasem lub wibracjami mają być podejmowane odpowiednie środki, z uwzględnieniem warunków i zasobów krajowych.