Osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność gospodarczą a obowiązek opłacania składek ZUS - opinia prawna
Stan faktyczny
Osoba fizyczna samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą w formie niewielkiego przedsiębiorstwa. We wspólnym gospodarstwie domowym z rodzicem pozostaje studiujące dziecko, które sporadycznie pomaga przy prowadzeniu działalności gospodarczej. 1. Czy dziecko może pomagać rodzicowi prowadzącemu działalność gospodarczą dorywczo bezumownie w zakładzie bez konieczności zgłaszania go do ZUS jako osoby współpracującej i opłacania należnej z tego tytułu składki. 2. Czy rodzic może zawrzeć z dzieckiem umowę o dzieło nawet za symboliczną kwotę na wykonanie niektórych prac i skorzystać z faktu, że umowy o dzieło nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia. 3. Czy można zawrzeć z nim umowę zlecenie, przy której jako student byłby również zwolniony z obowiązkowego objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem. 4. Czy można sporządzić pisemną umowę zlecenie z wyraźnym zaznaczeniem, że jest wykonywana nieodpłatnie. W tej sytuacji nie będzie ona podlegała ubezpieczeniu, a także nie będzie ona obciążona podatkiem dochodowym?
Opinia prawna
Dla analizy przedstawionej sytuacji i odpowiedzi na postawione pytania zasadnym jest wskazanie na przepisy, które w tym przypadku znajdą zastosowanie i krótkie ich omówienie.
Art. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. (ze zmianami) o systemie ubezpieczeń społecznych wymienia kategorie osób podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. W ust. 1 pkt 5 tego artykułu wymienione zostały osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące. Wyjaśnienie z kolei pojęcia osoba współpracująca zawiera art. 8 ust. 11 ustawy, który stanowi, że za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą oraz zleceniobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę, ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nim we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Przepis ten nie dotyczy osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Umowa o przygotowanie zawodowe może być bowiem zawierana z młodocianym czyli osobą, która ukończyła lat 16 a nie ukończyła lat 18 i ma służyć jak wskazuje na to nazwa przygotowaniu do wykonywania określonego zawodu. Odnosząc zapis ustawy do niniejszej sytuacji należy wskazać, że jak się wydaje zostały spełnione wszystkie wymienione w przepisie tym przesłanki uznania dziecka za osobę współpracująca. Powstaje jednak pytanie czy każda nawet niewielka pomoc przy prowadzeniu działalności gospodarczej będzie w rozumieniu tego przepisu kwalifikowała osobę z kręgu w niej wymienionych osób jako współpracującą. Zdaniem opiniującego nie można uznać, iż każda nawet dorywcza pomoc będzie podstawą do uznania osoby za współpracującą i w konsekwencji podstawą objęcia jej obowiązkowym zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego. Chociaż wyznaczenie granicy „doraźnej pomocy”, która nie może być traktowana jako współpraca jest trudne. Na zakwalifikowanie dziecka jako osoby współpracującej w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie może pozostawać bez znaczenia wymiar czasu poświęconego na pomoc w prowadzeniu działalności gospodarczej. Należy mieć jednak na względzie odmienną interpretację tego przepisu przez ZUS. Czym innym jest jednak bardziej restrykcyjna interpretacja, a możliwość wykazania przez ZUS, że w niniejszym przypadku mamy do czynienia ze współpracą dziecka – o czym niżej.
W świetle powyższego omówienia odpowiadając na pierwsze pytanie, a więc czy dziecko może pomagać dorywczo w zakładzie bez konieczności zgłaszania go do ubezpieczenia społecznego należy stwierdzić, że nie powinno być po temu przeszkód jeżeli oczywiście ta pomoc będzie rzeczywiście sporadyczna i wiązać się będzie z istotą wspólnego zamieszkiwania (odebranie telefonu). Gdyby jednak trzymać się interpretacji przepisu podanej na stronie internetowej ZUS wówczas pomoc przy prowadzeniu działalności gospodarczej nawet w niewielkim wymiarze czasowym bez jednoczesnego zgłoszenia go do ubezpieczenia społecznego nie byłaby zgodna z przepisami. Jak czytamy na stronie internetowej ZUS: „ustalając, czy członek rodziny może być uznany za osobę współpracującą nie bierze się pod uwagę ani okresu, przez który współpraca jest wykonywana, ani wymiaru czasu pracy, ani wieku osoby współpracującej. Chcąc postępować zgodnie z interpretacją przepisów prawa zaprezentowaną przez ZUS każda pomoc dziecka przy prowadzeniu działalności gospodarczej winna być oceniana jako współpraca i winna być przesłanką do zgłoszenia go do ubezpieczenia społecznego.
