Planowane zmiany w prawie pracy

7.7.2008

Od dłuższego czasu trwały prace nad zmianami w Kodeksie pracy. Dopóki trwały prace w komisjach pracodawcy i pracownicy zdani byli jedynie na domysły, które postanowienia Kodeksu pracy ulegną zmianie i jaki wpływ będą miały te zmiany na ich sytuację prawną i faktyczną. Obecnie, kiedy projekt zmian Kodeksu pracy, znalazł się już w Sejmie zarówno pracodawcy, jak i pracownicy mają większą wiedzę na temat czekających ich zmian. Co prawda zarówno Sejm, jak i Senat może wprowadzić szereg zmian i poprawek do przedstawionego przez rząd projektu, jednakże na tym etapie nowelizacji Kodeksu pracy można się już pokusić o przedstawienie zakresu zmian jakie prawdopodobnie zostaną dokonane w Kodeksie pracy. Zmiany te wynikają z projektów zmian ustaw z dziedziny prawa pracy. Projekt ten czeka jeszcze długa droga legislacyjna, zanim stanie się częścią obowiązującego systemu prawa. W ramach procesu legislacyjnego część projektowanych zmian może zostać odrzucona, część rozwiązań może zostać zmodyfikowanych. Jednakże już samo uwzględnienie tych zmian w projektach ustaw świadczy o istnieniu potrzeby zmian w aktualnie obowiązującym systemie prawnym, czego ustawodawca nie może zignorować. W związku z powyższym należy się liczyć z tym, że większość projektowanych zmian znajdzie się wkrótce w ramach powszechnie obowiązujących aktów prawnych. Pracodawcy i pracownicy mają więc czas na przygotowanie się do wprowadzanych zmian.

Pracodawcy zatrudniający do 10 pracowników będą zwolnieni ze stosowania się do niektórych przepisów prawa pracy

Zmiana ta chyba najpoważniejsza w skutkach i wywołująca największe kontrowersje zarówno wśród pracodawców jak i wśród pracowników. Ponieważ zmiana ta jest najbardziej kontrowersyjna, ma najmniejsze szanse na wprowadzenie jej w życie, a jeśli już zostanie wprowadzona to jest wysoce prawdopodobne, że nie w obecnym kształcie. W praktyce nastąpi więc podział na pracodawców zatrudniających więcej niż 10 pracowników, którzy będą zobowiązani stosować wszystkie przepisy prawa pracy oraz pracodawców zatrudniających mniej niż 9 pracowników (mikropracodawców), którzy nie będą zobowiązani do stosowania się do niektórych postanowień prawa pracy. Granice wysokości zatrudnienia pracodawców mogą ulec zmianie, więc nie należy przykładać tak dużej wagi do obecnie ustalonych limitów na tym etapie prac legislacyjnych. Spowoduje to uprzywilejowanie jednej grupy pracodawców względem drugiej.

Autorzy projektu argumentują to koniecznością wyrównania szans na rynku pomiędzy dużymi pracodawcami, zatrudniającymi większą ilość pracowników, a pracodawcami zatrudniającymi tylko kilku pracowników, będących z reguły małymi przedsiębiorcami. Przedsiębiorcy ci z reguły nie posiadają wystarczających środków finansowych na zapewnienie pracownikom gwarancji na takim samym poziomie jak duzi pracodawcy. Ponadto niektóre gwarancje pracownicze przewidziane w prawie pracy wprowadzone zostały przy uwzględnieniu sytuacji dużych zakładów pracy, bez uwzględnienia specyfiki małych pracodawców. Stosowanie wszystkich gwarancji pracowniczych stanowi dla małych pracodawców duże obciążenie finansowe.

Małych pracodawców ma nie obowiązywać zakaz zwolnienia pracownika w okresie ochronnym przedemerytalnym, który obecnie wynosi 4 lata. Ochrona prawdopodobnie nie obejmie też kobiet w ciąży. Zwolnienie to będzie jednak uzależnione od wypłacenia pracownikowi odprawy po uzgodnieniu jej wysokości z pracownikiem. "Mały pracodawca" nie będzie miał obowiązku przeprowadzenia konsultacji w sprawie rozwiązania umowy o pracę ze związkami zawodowymi.

Możliwość zawierania z pracownikami ponadzakładowych układów zbiorowych przez ministrów i organy samorządu terytorialnego po zakończeniu 2008 roku

Projekt dotyczy pracowników sfery budżetowej, m.in. zatrudnionych w parkach narodowych, gospodarstwach pomocniczych więziennictwa, a także np. pracowników szkół, przedszkoli i placówek wychowawczych, którzy nie są nauczycielami. Według aktualnie obowiązujących przepisów układy ponadzakładowe dotyczące tych grup pracowników są zawierane przez organizacje pracodawców, działające w ich imieniu, ale mogą być zawierane także przez ministrów i organy samorządu terytorialnego. Według aktualnie obowiązujących przepisów możliwość zawierania ponadzakładowych układów zbiorowych przez ministrów i organy samorządu terytorialnego jest możliwe do końca 2008 roku. Jednak - jak informował rząd proponując obecną nowelizację - do tej pory nie został zawarty żaden układ ponadzakładowy, którego stroną byłaby organizacja pracodawców, działająca w imieniu jednostek sfery budżetowej, gdyż organizacje pracodawców nie są zainteresowane zrzeszaniem się w nich przedstawicieli sfery budżetowej.

Dlatego możliwość zawierania ponadzakładowych układów zbiorowych przez ministrów i organy samorządu terytorialnego została przedłużona na okres po zakończeniu 2008 r. Zaproponowane rozwiązanie zakłada odstąpienie od granicznej daty obowiązywania obecnych układów ponadzakładowych. Będą one obowiązywały do czasu objęcia ich nowymi układami zawieranymi przez organizacje pracodawców.

Sejm poparł również (także jednomyślnie) inny rządowy projekt nowelizacji Kodeksu pracy, który zakłada likwidację doradczej Komisji do Spraw Układów Zbiorowych Pracy, powołanej w 1994 roku. W jej skład wchodzą przedstawiciele strony rządowej, Głównego Inspektora Pracy, związków zawodowych i organizacji pracodawców. Zadania planowanej do likwidacji komisji wypełnia od 2002 roku zespół ds. prawa pracy i układów zbiorowych powołany przy Komisji Trójstronnej. Zob.: Zmiany dotyczące układów zbiorowych pracy

Skrócenie okresu wypłacania pracownikowi wynagrodzenia za pracę za okres choroby

Według projektu zmian w Kodeksie pracy pracodawca będzie wypłacał pracownikowi wynagrodzenie za czas choroby przez pierwsze dwa tygodnie niezdolności do pracy, a nie tak jak jest obecnie przez pierwsze 33 dni nieobecności w pracy. Każdy kolejny dzień nieobecności w pracy po upływie dwóch tygodni będzie refundować Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dla pracodawców zmiana ta ma wymierne korzyści w postaci zmniejszenia obciążeń z powodu choroby pracownika.

Brak możliwości przywrócenia do pracy

Osoby bezprawnie zwolnione stracą prawo przywrócenia przez sąd do pracy. Do tej pory pracownik, z którym pracodawca rozwiązał stosunek pracy niezgodnie z przepisami prawa pracy, mógł na drodze sądowej dochodzić przywrócenia do pracy lub żądać odszkodowania. Zgodnie z obecnym projektem zmian w prawie pracy pracownik będzie mógł jedynie żądać odszkodowania z tytułu bezprawnego rozwiązania stosunku pracy.

Brak obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy

Wraz z wprowadzeniem zmian w prawie pracy do lamusa odejdzie ewidencja czasu pracy.

Projekt zakłada, że pracodawcy nie będą mieli obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy. Nie jest jeszcze pewne, czy zwolnieni z obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy będą zwolnieni wszyscy pracodawcy, czy tylko niektórzy (zatrudniający do 10 pracowników). W praktyce zmiana ta może spowodować trudności w ustaleni rzeczywistej liczby przepracowanych przez pracowników godzin nadliczbowych. Trudniej będzie kontrolować pracodawców pod kątem łamania przez nich praw pracowników. Jeżeli zwolnienie obejmie pracodawców zatrudniających mniejszą liczbę pracowników w praktyce może zdarzyć się, że pracodawcy będą dzielili zakłady pracy na mniejsze, zatrudniające do 10 pracowników.

Zaostrzenie odpowiedzialności za czyny przeciwko prawom osób, wykonujących pracę zarobkową

Zmiany szykują się nie tylko w tekście samego Kodeksu pracy, ale zmiany w prawie pracy mogą wyniknąć także z uchwalenia nowych ustaw z dziedziny prawa pracy. Jedną z takich ustaw wprowadzających nowe uregulowania w dziedzinie prawa pracy jest znajdujący się już w Sejmie prezydencki projekt ustawy o odpowiedzialności za czyny przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową. Dotyczy on odpowiedzialności pracodawcy za łamanie praw pracowniczych. Zakłada ona między innymi, że w przypadku popełnienia przestępstwa przez osoby działające w imieniu pracodawcy, kara nałożona na pracodawcę może wynosić do 20 milionów złotych. W przypadku popełnienia przez te osoby wykroczenia, kara dla pracodawcy ma wynosić do 100 tysięcy złotych. Właśnie wysokość grożących pracodawcy kar z tytułu naruszenia praw pracowniczych rodzi największe kontrowersje wokół tej ustawy. Opozycja uważa, że zmiany są konieczne, gdyż dotychczasowe rozwiązania są nieskuteczne. Z kolei koalicja rządząca uważa, że z problemami pracowników należy walczyć obecnie dostępnymi środkami, a prezydencki projekt ustawy psuje klimat przedsiębiorczości w Polsce.

Doprecyzowanie regulacji dotyczącej dyskryminacji oraz molestowania seksualnego

W projekcie planuje się doprecyzowanie pojęcia dyskryminacji oraz pojęcia molestowania seksualnego. W projekcie przewiduje się wprowadzenie regulacji prawnych wprowadzających zakaz jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec pracownika, który jest molestowany lub który przeciwstawia się tym praktykom oraz objęcie szczególną ochroną tych osób. Ponadto podobna ochroną mają zostać objęte pracownicy przeciwstawiający się naruszeniom zasady równego traktowania w zatrudnieniu i pracownicy udzielający pomocy innym osobom, wobec których naruszane są te zasady.

Ochrona pracownic korzystających z urlopu macierzyńskiego i powracających z takiego urlopu

W projekcie nowelizacji prawa pracy wzmocniono ochronę pracownic korzystających z urlopu macierzyńskiego. Wzmocniono pozycję pracowników korzystających z urlopu macierzyńskiego poprzez zagwarantowanie zachowania wynagrodzenia w takiej wysokości, w jakiej otrzymywaliby gdyby z urlopu macierzyńskiego nie korzystali. Natomiast wzmocnienie pozycji pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego polega na zagwarantowaniu pracownikowi powracającemu do pracy z urlopu macierzyńskiego do podjęcia pracy na dotychczasowym bądź równorzędnym stanowisku.

Przedłużenie okresu rozliczeniowego

W znowelizowanym Kodeksie pracy ma zostać ponadto przedłużony okres rozliczeniowy czasu pracy powyżej sześciu miesięcy, jednak maksymalnie do 12 miesięcy. Takie rozwiązanie będzie możliwe po zawarciu przez pracodawcę porozumienia ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników, albo na podstawie układu zbiorowego pracy.

Zmiany w Kodeksie pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy

Projekt zakłada ponadto rozszerzenie odpowiedzialności pracodawcy za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Zostanie on upoważniony m.in. do tego, aby wraz z pracownikami ustalić wykaz prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby. Ponadto będzie wyznaczać osoby odpowiedzialne za udzielanie pierwszej pomocy, czy też za ewakuację pracowników. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie będą wpływać obowiązki pracowników w dziedzinie bhp oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu.

Dyżur będzie zaliczany do czasu pracy

Zgodnie z planowanymi zmianami, dyżur pełniony w miejscu pracy ma zostać wliczony do czasu pracy pracownika, bez względu czy pracownik w danym czasie rzeczywiście świadczył pracę. Czasem pracy będzie więc nie tylko czas, w którym pracownik świadczy pracę, ale także czas, w którym pracownik był gotów świadczyć pracę.

Podstawa prawna:

Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy (sejmowy druk nr 430)

Zespół
e-prawnik.pl