Proces cywilny ma być szybszy i prostszy

Jakie są założenia projektu?

Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, który trafił do Sejmu, ma przede wszystkim służyć uproszczeniu i usprawnieniu przebiegu procesu cywilnego, a w efekcie zwiększenie jego efektywności i skrócenie czasu rozpoznawania spraw cywilnych. Proponowane zmiany nie obejmują jednak, co do zasady, postępowania nieprocesowego.

Projektodawcy wskazują przy tym, iż większość proponowanych zmian ma swoje bezpośrednie źródło w obserwacji istniejącej praktyki sądowej. Przedstawiany projekt modyfikowuje i usuwa więc tego rodzaju konstrukcje procesowe, które sprzyjają niezasadnemu przedłużaniu postępowania cywilnego tak na skutek działań sądu, jak i stron oraz innych uczestników procesu.

W jaki sposób proponuje się przyspieszyć i uprościć procesy sądowe?

W zakresie postępowania rozpoznawczego przedstawione założenia miały by być realizowane przez szereg rozwiązań szczegółowych, które w szczególności zmierzają do:

• odformalizowania czynności procesowych (art. 68, art. 89 § 1, art. 129),

• wprowadzenie zasady nadawania biegu sprawom w kolejności ich wpływu (art. 42a ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych) oraz ograniczenie możliwości nieuzasadnionego odraczania rozpraw (art. 156 § 1 i 2),

• uproszczenia i uporządkowania przepisów dotyczących postępowania związanego z nadaniem biegu pismom procesowym, w tym racjonalizacji reguł dotyczących trybu opłacania pism procesowych i środków odwoławczych oraz zaskarżenia (art. 108 § 1, art. 123 § 2,  art. 130, art. 130², art. 130^2a, art.  130³, art. 397 § 2, art. 511¹ § 2, art. 767³, uchylenie art. 193 § 4),

• poszerzenia kompetencji referendarza sądowego o możliwość ustanowienia kuratora procesowego oraz umożliwienia asystentom sędziów wydawania zarządzeń związanych z przygotowaniem posiedzeń (art. 144 § 4, art. 149 §  3, art. 206 § 3, art. 207 § 5, art. 208 § 3),

• uproszczenia procedowania sądu, co przejawia się między innymi w rozszerzeniu uprawnień do rozstrzygania pewnych kwestii formalnych i incydentalnych na posiedzeniu niejawnym (art. 169 § 5, art.

  236 § 2, art. 374), zmodyfikowaniu procedury doręczeń niektórych kategorii orzeczeń i pism procesowych (art. 123 § 1, art. 132, art. 395 § 1, art. 397 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego, art. 111¹ ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), a także stworzeniu instrumentu pozwalającego na przerwanie niekończącego się ciągu zażaleń, składanych przez strony procesu jedynie w celu spowolnienia czy wręcz wstrzymania jego toku (art. 397 § 4);

• zdyscyplinowania w większym stopniu uczestników postępowania oraz ułatwienie procedowania sądowi przez nałożenie na podmioty trzecie obowiązku współdziałania z sądem na jego wezwanie (art. 6¹, art. 96¹, art. 163 § 1),

• szerszej realizacji zasady koncentracji materiału dowodowego i zasady kontradyktoryjności, w tym modyfikacji instytucji odpowiedzi na pozew oraz wyroku zaocznego (art. 207 § 2 i 3, art. 217¹, art. 232, uchylenie art. 299, art.  339 § 1),

• usprawnienia postępowania dowodowego, w tym wprowadzenia możliwości przeprowadzenia dowodu za pomocą urządzeń technicznych umożliwiających dokonanie tej czynności na odległość (art. 232, art. 235 § 2 i 3, art. 236 § 2, art. 256, uchylenie art. 303 i zmiana art. 304),

• usprawnienia przebiegu posiedzeń jawnych przez wprowadzenie możliwości ich utrwalania za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk lub dźwięk i  obraz, i tym samym poprzestanie na sporządzeniu tzw. protokołu uproszczonego (art. 157 § 1, art. 158 § 3-7, art. 160),

• ograniczenia podstaw zawieszenia postępowania (uchylenie art. 177 § 1 pkt  5 i art. 180 § 2, zmiany art. 177 § 1 pkt 6, art. 178, art. 181 pkt 2, art.  182 §  1) oraz ograniczenia możliwości wielokrotnego odraczania ogłoszenia wyroku (art. 326 § 1),

• poszerzenia kategorii spraw, w których sąd może skierować lub kieruje sprawę do mediacji przy jednoczesnym ograniczeniu możliwości zawieszenia postępowania na zgodny wniosek stron (art. 178, art. 183⁸ § 4, art. 436 §  1¹-1⁴, art. 570²), zob:

• ograniczenia przekształceń podmiotowych i przedmiotowych w toku postępowania (zmiana art. 194 § 1 i uchylenie art. 194 § 3 oraz art. 196, dodanie art. 193 § 2¹, zmiana art. 477),

• doprecyzowanie i usprawnienie trybu doręczeń pism sądowych (art. 139 § 1  i 2).

Ponadto projekt zawiera propozycję zmiany względnych przesłanek wyłączenia sędziego (art. 49), uwzględniając w tym zakresie pogląd Trybunału Konstytucyjnego wyrażony w wyroku z dnia 13 grudnia 2005 r. (sygn. SK 53/04, OTK-A 2005, z. 11, poz. 134). Trybunał wskazał bowiem, że ograniczenie względnej przesłanki wyłączenia sędziego jedynie do stosunku osobistego zachodzącego między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem, z pominięciem innych okoliczności, które mogą mieć wpływ na ocenę bezstronności sędziego, jest niezgodny z art. 45 Konstytucji RP.

Wprawdzie wyrok Trybunału dotyczył bezpośrednio konstrukcji przewidzianej w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (art. 19), jednakże zakwestionowana przez Trybunał instytucja jest analogiczna do zawartej w art. 49 Kodeksu postępowania cywilnego. Stąd konieczność zmiany tego przepisu w kierunku wskazanym przez Trybunał Konstytucyjny.

Podstawa prawna:

• Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (sejmowy druk nr 112)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl