Sąd w trakcie zawieszenia postępowania nie może być bezczynny

II. Zawieszenie postępowania nie stoi na przeszkodzie rozpoznaniu wniosku o przyznanie prawa pomocy. Podejmowanie czynności zmierzających do podjęcia zawieszonego postępowania (art. 127 § 3 p.p.s.a) dotyczy nie tylko Sądu, lecz także stron postępowania współdziałających z Sądem, a zatem strona ma prawo korzystania z pomocy profesjonalnego pełnomocnika przy podejmowaniu tych czynności.

Skarga na przewlekłość postępowania może być uwzględniona, jeśli są podstawy do przyjęcia, że na skutek działania lub bezczynności sądu naruszone zostało prawo strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. O nieuzasadnionej zwłoce można mówić wówczas, jeśli postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne, uwzględniając ocenę terminowości i prawidłowości czynności sądowych, charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej zawiłości, znaczenie tej sprawy dla strony oraz zachowanie stron, a w szczególności strony, która zarzucała przewlekłość postępowania. Te pojęcia należy oczywiście odnieść do konkretnych okoliczności każdej sprawy.

W sprawie niniejszej NSA wytknął Sądowi I instancji, iż choć początkowo dokładał starań celem ustalenia pełnej liczby uczestników postępowania i ich aktualnych adresów, to od dnia 18 listopada 2008 roku, kiedy to Sąd ten wydał zarządzenie o braku podstaw do podjęcia zawieszonego postępowania, nie zostały podjęte już żadne inne czynności zmierzające do ustalenia następców prawnych po zmarłych uczestnikach postępowania, a tym samym do podjęcia zawieszonego postępowania i rozpoznania sprawy.

Była to zwłoka, i to zwłoka nieuzasadniona, gdyż skoro nie udało się uzyskać wszystkich potrzebnych informacji co do następców prawnych zmarłych uczestników postępowania w drodze wzywania stron i innych uczestników tego postępowania, a od daty zawieszenia postępowania upłynął już rok, to Sąd Wojewódzki powinien był zastosować art. 128 § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej p.p.s.a.) i wystąpić do sądu powszechnego o ustanowienie kuratora spadku. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania nie zgłoszą się lub nie zostaną wskazani następcy prawni zmarłej strony lub uczestnika postępowania, sąd może z urzędu zwrócić się do sądu spadku o ustanowienie kuratora spadku, chyba że kurator taki już wcześniej został ustanowiony.

Nadto NSA wskazał na kolejne uchybienie Sądu Wojewódzkiego. Otóż w trakcie zawieszenia postępowania do Sądu I instancji wpłynął wniosek o przyznanie prawa pomocy. WSA wniosku tego nie rozpoznał, informując jedynie wnioskodawcę, iż podczas zawieszenia postępowania sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo wstrzymanie wykonania aktu lub czynności i w związku z tym wniosek o przyznanie prawa pomocy zostanie rozpoznany niezwłocznie po podjęciu zawieszonego postępowania. NSA stwierdził jednak, że "podejmowanie czynności zmierzających do podjęcia zawieszonego postępowania" dotyczy nie tylko Sądu, ale i stron postępowania z Sądem współdziałających. Strona ma zatem prawo korzystania z pomocy profesjonalnego pełnomocnika przy podejmowaniu tych czynności - i dlatego wniosek należało, mimo zawieszenia postępowania, rozpoznać merytorycznie.

Postanowienie NSA z dnia 9 października 2009 roku, sygn. akt I OPP 52/09