Szczególne przesłanki nieważności umów w sprawie zamówień publicznych (stan prawny do 1 marca 2004 r.)

W jakich szczególnych przypadkach umowy w sprawie zamówień publicznych są nieważne?

Umowy w sprawie zamówień publicznych podobnie jak każde inne umowy są nieważne na podstawie okoliczności, które zostały określone w kodeksie cywilnym lub w innych ustawach szczególnych. Ustawa o zamówieniach publicznych przewiduje jednak dodatkowe sytuacje, w przypadku których umowy w sprawie zamówień publicznych są nieważne. I tak umowa sprawie zamówienia publicznego jest nieważna, jeżeli w postępowaniu o zamówienie publiczne poprzedzającym jej zawarcie doszło do naruszenia przepisów określonych w ustawie lub aktach wykonawczych wydanych na jej podstawie i jeżeli to naruszenie miało wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Z powyższego wynika, iż nie każde naruszenie przepisów ustawy będzie skutkowało nieważnością zawartej umowy. Skutek taki będzie powodowało wyłącznie takie naruszenie przepisów ustawy, które miało wpływ na wynik postępowania. Z kolei naruszenie ma wpływ na wynik postępowania, jeżeli w sytuacji, gdyby do tego naruszenia nie doszło, zostałby wybrany inny dostawca lub wykonawca. Takim naruszeniem będzie np. nie odrzucenie oferty dostawcy lub wykonawcy, która podlega odrzuceniu na podstawie ustawy lub postanowień specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Takim przypadkiem będzie również nie wykluczenie oferenta w sytuacji, gdy zachodzą podstawy do takiego działania i następnie oferta tego dostawcy lub wykonawcy zostanie uznana za najkorzystniejszą, albo wykluczenie oferenta, który nie podlegał odrzuceniu, w wyniku czego został wybrany inny oferent. Naruszeniem mającym wpływ na wynik postępowania będzie również naruszenie przepisów ustawy w sytuacji, gdy zamawiający miał obowiązek unieważnić przeprowadzone postępowanie, a tego nie uczynił.

Ustawa w art. 72 ust. 2 wymienia przykładowy katalog przesłanek nieważności umów w sprawie zamówień publicznych. W szczególności umowa w sprawie zamówienia publicznego jest nieważna, jeżeli zamawiający:

1. nie dopełnił obowiązku zamieszczenia ogłoszenia w Biuletynie Zamówień Publicznych,
2. udzielił zamówienia bez uzyskania wymaganej decyzji administracyjnej,
3. dokonał wyboru oferty z rażącym naruszeniem ustawy,
4. zawarł umowę bez wymaganej zgody przed ostatecznym rozstrzygnięciem protestu.

Nie jest do końca jasne, czy zawsze w następstwie zaistnienia jednej z powyżej wymienionych 4 przesłanek, umowa w sprawie zamówienia publicznego będzie nieważna. Część piśmiennictwa stoi na stanowisku, iż zaistnienie jakiejkolwiek z czterech wymienionych przesłanek zawsze powinno być uznawane jako mające wpływ na wynik postępowania, bez konieczności weryfikowania tej kwestii, w efekcie czego zawarta umowa w sprawie zamówienia publicznego będzie nieważna. Z kolei orzecznictwo sądowe nie pozwala na przyjęcie tak jednoznacznego stanowiska. W związku z tym wydaje się, iż w każdym konkretnym przypadku należy rozważyć, czy naruszenie przepisów ustawy miało wpływ na wynik postępowania.

Jakie obowiązki publikacyjne mają wpływ na ważność umowy?

Ustawa wskazuje na niedopełnienie obowiązku publikacji ogłoszenia w Biuletynie Zamówień Publicznych. Z całą pewnością chodzi tu o obowiązkowe publikacje ogłoszeń o organizacji przetargu nieograniczonego, ograniczonego i dwustopniowego, informacji o kwalifikacji wstępnej, w sytuacji gdy wartość przedmiotu zamówienia przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 30.000 euro. Ponadto skutek nieważności umowy może powodować również niedopełnienie obowiązku publikacji ogłoszenia o planowanych w danym roku kalendarzowym zamówieniach, których wartość w przypadku zamówienia na roboty budowlane przekracza równowartość kwoty 500.000 euro albo łączna wartość w każdej kategorii dostaw lub usług przekracza równowartość kwoty 500.00 euro. Wydaje się, że niedopełnienie obowiązku publikacji ogłoszenia o wyniku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego nie będzie pociągało za sobą skutku nieważności zawartej umowy. Ogłoszenie to nie wpływa już na wynik postępowania, ponieważ publikowane jest po przeprowadzonym postępowaniu.

Brak jakich decyzji administracyjnych ma wpływ na ważność umowy o zamówienie publiczne?

W toku postępowania w sprawie zamówienia publicznego lub przed jego rozpoczęciem zamawiający może być obowiązany do uzyskania szeregu decyzji administracyjnych. Dotyczy to przede wszystkim decyzji wydawanych przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. Na podstawie ustawy i aktów wykonawczych do ustawy, Prezes Urzędu wydaje decyzje administracyjne w następujących sprawach:

1. wyrażenia zgody na odstąpienie od stosowania obowiązkowych preferencji krajowych albo obniżenia udziału surowców lub produktów krajowych w niektórych dostawach,
2. udzielenia zgody na stosowanie preferencji krajowych polegających na obowiązku wykonania całości prac objętych zamówieniem przy udziale podmiotów i wykorzystaniu surowców i produktów krajowych,
3. wyrażenia zgody na odstąpienie od stosowania przepisów ustawy, w sytuacji gdy zamówienie ma być finansowane z udziałem środków zagranicznych przyznanych na innej podstawie niż umowa międzynarodowa, a otrzymanie tych środków jest uzależnione od zastosowania procedur odmiennych niż określone w ustawie,
4. wyrażenia zgody na zawarcie umowy przed ostatecznym rozpatrzeniem protestu,
5. wyrażenia zgody na odstąpienie od obowiązku wnoszenia wadium przez dostawców lub wykonawców przystępujących do danego przetargu,
6. wyrażenia zgody na zawarcie umowy na okres przekraczający 3 lata,
7. zatwierdzenia wyboru trybu innego niż przetarg nieograniczony,
8. zezwolenia na przeprowadzenie postępowania na zasadach szczególnych,

Brak wymaganych decyzji wydawanych przez Prezesa Urzędu nie zawsze automatycznie skutkuje nieważnością umowy zawartej w wyniku przeprowadzenia postępowania o zamówienie publiczne.

Zespół
e-prawnik.pl