Szerszy dostęp do zawodów prawniczych

Jednym z ważniejszych celów projektu jest też zwiększenie dostępu do zawodów adwokata, radcy prawnego i notariusza. Chodzi też o poprawę dostępności usług na rynku usług prawniczych.  

Kto uzyska wpis na listę adwokatów lub radców prawnych, bez konieczności zdawania egzaminu i aplikacji?

Celem proponowanej nowelizacji jest skrócenie procedury wpisu na listy aplikantów adwokackich i radcowskich. W projekcie przedstawiono nową listę osób, które będą mogły uzyskać wpis na listę adwokatów lub radców prawnych bez konieczności zdawania egzaminu zawodowego i odbywania aplikacji. Chodzi o osoby, które legitymują się wysokim poziomem wiedzy w naukach prawnych oraz mają praktykę zawodową w innych zawodach prawniczych. Wpis na listę adwokatów lub radców prawnych, bez konieczności zdawania egzaminu zawodowego i odbywania aplikacji będą mogli uzyskać: profesorowie i doktorzy habilitowani nauk prawnych, radcy i starsi radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa z 3-letnim stażem, sędziowie, prokuratorzy i notariusze. Przepis ten obejmie także osoby, które zdały po 1 stycznia 1991 r. egzamin sędziowski lub prokuratorski oraz doktorów nauk prawnych legitymujących się wskazanym w ustawie stażem zawodowym.

Kto będzie mógł uzyskać dostęp do zawodu adwokata lub radcy prawnego bez odbycia aplikacji?

Uprawnienie do zdawania egzaminu adwokackiego lub radcowskiego bez konieczności odbycia aplikacji będą miały osoby, które po ukończeniu studiów prawniczych przez co najmniej 5 lat, jednak nie dłużej niż 10 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu, były zatrudniane w kancelarii adwokackiej lub radcy prawnego, spółce cywilnej, partnerskiej lub komandytowej. To samo uprawnienie będzie dotyczyć osób, które ukończyły studia prawnicze i były zatrudnione w administracji publicznej.

Zmiana przepisów na nowo określa pozaaplikacyjną drogę do zawodu adwokata lub radcy prawnego. Zgodnie z proponowanymi przepisami, wykonywanie zawodu adwokata lub radcy prawnego będzie możliwe bez obowiązku odbycia aplikacji i zdania egzaminu dla tych osób, które przez co najmniej 3 lata zajmowały stanowisko: asesora sądowego lub prokuratorskiego, referendarza sądowego i starszego referendarza sądowego, aplikanta sądowego lub prokuratorskiego, aplikanta sądowo-prokuratorskiego, asystenta sędziego lub prokuratora. Uprawnienie to obejmie osoby, które po 1 stycznia 1991 r. zdały egzamin sędziowski lub prokuratorski oraz doktorów nauk prawnych.

Jakie mają być egzaminy prawnicze?

Egzamin wstępny

Przewidziano wprowadzenie nowej nazwy egzaminu na aplikację adwokacką, radcowską i notarialną - egzamin wstępny. Kandydaci na aplikację adwokacką i radcowską będą rozwiązywać ten sam test. Wspólny test na aplikację adwokacką i radcowską przygotowany przez jeden zespół ma gwarantować ten sam poziom trudności.

Konsekwencją tego rozwiązania jest zmiana przepisu dotyczącego zespołu układającego pytania na ten egzamin. Zostanie powołany jeden zespół, składający się, poza przedstawicielami ministra sprawiedliwości, z reprezentantów Naczelnej Rady Adwokackiej i Krajowej Rady Radców Prawnych.

Proponuje się też przyjęcie ustawowego terminu rozpoczęcia aplikacji na 1 stycznia każdego roku, co umożliwi przeprowadzanie naboru na te aplikacje we wrześniu i pozwoli uniknąć kolizji z egzaminem magisterskim. Egzaminy będą odbywały się raz w roku w terminie podanym przez ministra sprawiedliwości.

Wedle propozycji rządowej ma się poprawić przejrzystość i jednoznaczność zakresu egzaminu na aplikacje poprzez podanie do publicznej wiadomości na 90 dni przed terminem egzaminu przez przewodniczącego zespołu wykazu tytułów aktów prawnych, których znajomość jest wymagana na egzaminie. W zestawie egzaminacyjnym nie będzie zagadnień z prawa finansowego i etyki zawodowej. W projekcie przewidziano ograniczenie liczby pytań w teście na aplikacje (z 250 do 150) i obniżenie liczby progu punktowego z obecnych 190 (co stanowiło 76 % odpowiedzi pozytywnych) do 100 (co stanowi 66,66 % odpowiedzi pozytywnych).

Będzie możliwość uzupełnienia zgłoszenia o dopuszczeniu do egzaminu na aplikację poprzez dostarczenie zaświadczenia o zdanym egzaminie magisterskim 7 dni przed terminem egzaminu.

Egzaminy zawodowe

Z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego wiążą się także zmiany dotyczące egzaminów zawodowych kończących aplikację adwokacką lub radcowską. Obejmą one zasady tworzenia zespołów, które będą opracowywać zestawy pytań testowych oraz zadania na te egzaminy. Zgodnie z projektem nowelizacji, zespół będzie powoływany przez ministra sprawiedliwości i będzie składać się (w równej liczbie) z osób wyznaczonych przez ministra i przedstawicieli samorządu adwokackiego lub radcowskiego.

W projekcie przewidziana jest zmiana formuły egzaminu zawodowego - egzamin przeprowadzany będzie wyłącznie w formie pisemnej i będzie składał się z pięciu części - w przypadku egzaminu adwokackiego i radcowskiego lub trzech - w przypadku egzaminu notarialnego. Pierwsza część egzaminu polegać będzie na rozwiązaniu testu składającego się z zestawu 100 pytań zawierających po trzy propozycje odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. Pozostałe zaś części w przypadku egzaminu adwokackiego i radcowskiego będą polegały na rozwiązaniu zadań z zakresu prawa karnego, prawa cywilnego, prawa gospodarczego oraz prawa administracyjnego lub w przypadku egzaminu notarialnego będą polegały na opracowaniu dwóch projektów aktów notarialnych oraz sporządzeniu opinii prawnej, które to zadania będą oceniane za pomocą ocen: niedostateczny, dostateczny, dobry, bardzo dobry i celujący.

Projekt wprowadza nowy tryb odwoławczy w przypadku egzaminu adwokackiego, radcowskiego i notarialnego. Przy ministrze sprawiedliwości zostanie utworzona komisja egzaminacyjna II stopnia. Jej zadaniem będzie rozpatrywanie odwołań od wyników egzaminu adwokackiego, radcowskiego lub notarialnego. Powołanie takiego organu zapewni rzetelne i bezstronne rozpoznanie odwołań od wyników egzaminów zawodowych. Przepisy projektu wprowadzają także możliwość złożenia skargi do sądu administracyjnego od uchwał tej komisji.

Wedle propozycji rządowej ma się poprawić przejrzystość i jednoznaczność zakresu egzaminów zawodowych poprzez podanie do publicznej wiadomości na 90 dni przed terminem egzaminu przez przewodniczącego zespołu wykazu tytułów aktów prawnych, które mogą stanowić podstawę opracowania pytań testowych na część pierwszą egzaminu adwokackiego, radcowskiego i notarialnego.

O założeniach projektu pisaliśmy już: Państwowe egzaminy prawnicze po nowemu?