Upadłość konsumencka w ustawie - Prawo upadłościowe i naprawcze

Nowelizacja ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze wprowadzi w ustawie nowy tytuł V: Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami.

Przepisy ustawy znajdą także zastosowanie do niewypłacalnych osób fizycznych czyli takich, które nie wykonują swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, przekraczających dwunastokrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów.

Nowelizacja przewiduje dwa podstawowe modele upadłości osoby fizycznej: upadłość z możliwością zawarcia układu oraz upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, w ramach której wyróżnia się likwidacje z możliwością ustalenia warunków spłaty oraz likwidację bez możliwości ustalenia warunków spłaty.

Ogólne zasady i proponowane rodzaje upadłości konsumenckiej

Zasadą jest ogłoszenie upadłości likwidacyjnej - w przypadku nie wyrażenia przez wierzycieli zgody na propozycje spłaty zadłużenia w ramach układu, ogłasza się upadłość likwidacyjną z ustaleniem sądowych warunków spłaty. Nie można jej jednak ogłosić w stosunku do dłużników wobec których ogłasza się upadłość bez możliwości ustalenia sądowych warunków spłaty (patrz niżej), czyli przykładowo takich, którzy zostali skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko wymiarowi sprawiedliwości.

Upadłość z możliwością zawarcia układu ogłaszana będzie w stosunku do osoby fizycznej jeśli nie utraci on zdolności do spłacania zobowiązań w przyszłości i jego możliwości zarobkowe umożliwią spłatę (nawet częściową) należności wierzycieli.

Upadłości likwidacyjna bez możliwości ustalenia sądowych warunków spłaty dotyczy sytuacji gdy upadły:

1. został  skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, przestępstwo przeciwko mieniu, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub przestępstwo przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi,

2. dopuścił do powstania swojego nadmiernego zadłużenia z zamiarem skorzystania z dobrodziejstwa oddłużenia w postępowaniu upadłościowym lub ze sposobu w jaki zaciągał zobowiązania wynika, iż działała w sposób rażąco lekkomyślny,

3. zaciągał  zobowiązania w celach spekulacyjnych, w szczególności z tytułu hazardu oraz gier i zakładów losowych,

4. w stosunku do którego prowadzone było postępowanie upadłościowe zakończone umorzeniem całości lub części zobowiązań,

5. zaciągając zobowiązanie celowo wprowadził w błąd wierzyciela co do posiadanego majątku lub posiadanych zobowiązań,

6. złożył w toku postępowania upadłościowego nieprawdziwe oświadczenie co do swojego stanu majątkowego lub zobowiązań.

Upadłość likwidacyjna z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty obejmuje natomiast upadłych, których niewypłacalność powstała wskutek :

• długotrwałej choroby dłużnika lub członka jego najbliższej rodziny,

• trwałej utraty przez dłużnika zdolności do pracy,

• bezrobocia o charakterze trwałym i nie zawinionym przez dłużnika,

• trwałego pogorszenia się sytuacji materialnej dłużnika w stosunku do okresu, w którym dłużnik zaciągnął zobowiązania, o ile pogorszenie to wynika z przyczyn, których dłużnik nie mógł przewidzieć i którym nie mógł zapobiec przy dołożeniu należytej staranności,

• utraty mieszkania (domu) lub niezbędnych składników wyposażenia gospodarstwa domowego dłużnika wskutek klęsk żywiołowych lub innych nadzwyczajnych zdarzeń losowych.

Jakie są różnice między upadłością likwidacyjną z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty i bez takiej możliwości?

Upadłość likwidacyjna z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty będzie umożliwiać częściowe bądź też nawet całkowite umorzenie zaległości upadłego. Ogłosi się ją wyłącznie wtedy gdy nie powiedzie się możliwość zawarcia z wierzycielami układu a niewypłacalność dłużnika jest następstwem utraty bądź też ograniczenia możliwości spłaty zadłużenia w związku z chorobą, utratą zdolności do pracy etc. Nie będzie jej można natomiast ogłosić w stosunku do tych dłużników, którzy, przykładowo, zostali skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, czy też zaciągali zobowiązania w celach spekulacyjnych. Wobec takich dłużników ogłoszona zostanie upadłość bez możliwości ustalenia sądowych warunków spłaty a takim dłużnikom, mimo ogłoszenia upadłości, nie będzie można umarzać zaległości. Ich majątek zostanie więc przeznaczony na zaspokojenie wierzycieli, którzy będą mogli dochodzić swoich pozostałych należności w pełnym zakresie. Decyzja o podziale majątku takich dłużników będzie obejmowała także postanowienia dotyczące mieszkania czy też domu upadłego i możliwości jego zbycia. Jak wskazuje projekt, w przypadku gdy koszty likwidacji majątku będą przewyższać koszty postępowania, postępowanie po prostu zostanie umorzone.

W stosunku do dłużników, wobec których orzeczono upadłość z możliwością ustalenia sądowych warunków spłaty, mieszkanie bądź też dom dłużnika może być wyłączony spod likwidacji, jeśli wierzyciel wyrazi na to zgodę. Nie oznacza to, iż nieruchomość będzie całkowicie zwolniona od wszelkich obciążeń - wierzyciel będzie miał bowiem ustanowioną na nim hipotekę. Mieszkanie lub dom będzie można też sprzedać - a część uzyskanych ze sprzedaży środków przeznaczyć na zakup tzw. mieszkania zastępczego, na którym także zostanie ustanowiona hipoteka na rzecz wierzyciela. Pozostała część środków zostanie przeznaczona na spłatę zadłużenia. Zgodnie z definicją wskazaną w projekcie mieszkaniem zastępczym jest możliwie najtańszy dostępny lokal mieszkalny, wolny od jakichkolwiek praw osób trzecich, położony w tej samej miejscowości albo w okolicy oddalonej nie więcej niż o godzinę dojazdu środkami komunikacji publicznej, nie większy niż mieszkanie dłużnika i nie większy niż 20 m2 gdy nie ma osób, którym dłużnik obowiązany jest dostarczać środków utrzymania i nie większy niż 30 m2 gdy takie osoby są i w czasie trwania postępowania z nim zamieszkują.

Dłużnik będzie miał także szansę na umorzenie choć części zaległości bądź też roszczeń ubocznych (np. odsetek od zaległości). Sąd ustali dla takiego upadłego plan spłat zaległości - na postanowienie sądu w tym zakresie przysługuje zażalenie. Plan spłat będzie dotyczył okresu od trzech do maksymalnie siedmiu lat. W okresie tym, dłużnik będzie musiał uiszczać zaległości i składać do sądu sprawozdania z jego realizacji. Nie będzie mógł w tym okresie zaciągać zobowiązań, obejmujących w szczególności zakupy na raty poza zobowiązaniami niezbędnymi dla utrzymania siebie i rodziny. Dłużnik może także wnosić o zmianę warunków planu. Jeśli wykona plan i wykaże, że na miarę swoich możliwości spłacał zadłużenie, sąd umorzy pozostałą część zadłużenia zgodnie z planem. Jeśli natomiast dłużnika nie spełni sądowych warunków spłaty, sąd umorzy postępowanie, sądowe warunki przestaną obowiązywać a wierzyciele będą mogli dochodzić od dłużnika kwot w pełnych wysokościach.

Układ

Zasadniczo najkorzystniejsza jest upadłość konsumencka z możliwością zawarcia układu. Propozycje układowe zgłasza sam dłużnik wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Nad propozycjami przeprowadza się głosowanie wierzycieli. Jeśli nie dojdzie do zawarcia układu, sąd zmienia upadłość układową na upadłość likwidacyjną z możliwością ustalenia sadowych warunków spłaty.

Postępowanie

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może zgłosić tak sam dłużnik jak i wierzyciel. Projekt przewiduje jednak konieczność przeprowadzenia w ciągu sześciu miesięcy poprzedzających złożenie wniosku podjęcie przez dłużnika próby pozasądowego porozumienia z wierzycielami.

Jeśli wniosek został prawidłowo złożony, sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości z podaniem typu upadłości. Jednocześnie sad wyznacza sędziego - komisarza oraz syndyka czy też nadzorcę sądowego. W przypadku ogłoszenia upadłości układowej majątek upadłego pozostaje w jego zarządzie a nadzór prowadzi nadzorca sądowy. Jeśli natomiast ogłoszono upadłość likwidacyjną dłużnik zobowiązany jest przekazać zarząd nad majątkiem syndykowi.

Jeżeli dłużnik pozostaje w stanie majątkowej wspólności małżeńskiej, chociażby ograniczonej, wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości musi dotyczyć obojga małżonków. Wniosek dotyczący tylko jednego z małżonków podlega uzupełnieniu, którego dokonuje dłużnik na wezwanie sądu w terminie 14 dni, pod rygorem zwrotu wniosku. Majątek wspólny obojga małżonków oraz ich majątki odrębne wchodzą do masy upadłości i stanowią masę upadłości małżonków. Wszelkie przekształcenia ustroju majątkowego małżeńskiego po ogłoszeniu  upadłości małżonków aż do prawomocnego ukończenia lub umorzenia postępowania upadłościowego w celu likwidacji majątku dłużnika, a w wypadku układu, aż do uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu wykonania układu,  są bezskuteczne względem masy upadłości i wierzycieli

Jak zapowiadają twórcy projektu wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej będzie mógł być złożony tylko jeden w całym życiu. Mimo, wydawałoby się zasadności takiej regulacji, pogląd ten nie pozostaje bez krytyki, jak i cała instytucja upadłości konsumenckiej, nie znana dotąd polskiemu systemowi prawa.

Podstawa prawna: 

Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze i innych ustaw (sejmowy druk Nr 556).

Zespół
e-prawnik.pl