Wyższe standardy w placówkach opieki

28.5.2019

Poprawa bezpieczeństwa oraz warunków pobytu osób starszych i niepełnosprawnych przebywających w placówkach całodobowej opieki, ograniczenie skali nieprawidłowości oraz poszerzenie katalogu zwalniania z opłat za pobyt w domach pomocy społecznej – to najważniejsze zmiany, jakie przewiduje projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, przyjęty przez rząd.

Zakłada on wprowadzenie zmian, które ograniczą nieprawidłowości w placówkach zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub w podeszłym wieku. Chodzi o zagwarantowanie poczucia bezpieczeństwa i poprawę warunków życia mieszkańcom tych placówek. Przewidziano także zmiany w przepisach dotyczących domów pomocy społecznej.

Uregulowanie zasad pobytu chorych psychicznie

W celu poprawy bezpieczeństwa oraz warunków pobytu osób starszych i niepełnosprawnych przebywających w legalnie działających placówkach zapewniających całodobową opiekę nowelizacja zakłada uregulowanie zasad pobytu i opuszczania placówek przez osoby, do których ma zastosowanie ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.

Kontrola sądowa i zakaz przyjmowania małoletnich

W myśl projektowanych przepisów placówki w zakresie legalności przyjęcia i przebywania w nich osób z zaburzeniami psychicznymi, przestrzegania ich praw oraz kontroli warunków, w jakich one tam przebywają, będą poddane kontroli sądów.

Wprowadzony zostanie również zakaz przyjmowania do placówek osób małoletnich. Przyjęto, że w placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub w podeszłym wieku może być zapewniana opieka wyłącznie osobom pełnoletnim. Oznacza to więc, że zakazane będzie umieszczanie małoletnich w takich placówkach, ze względu na szczególną ochronę praw dzieci.

Nowa jakość w placówkach

Projekt ustawy zakłada również ograniczenie liczby miejsc placówkach całodobowej opieki do 100. Zgodnie z proponowanymi przepisami, w jednym budynku będzie więc mogło przebywać do 100 osób, co powinno zapewnić odpowiednie warunki bezpieczeństwa i opieki.

Wprowadzone zostaną również wymogi w zakresie wskaźników zatrudnienia oraz kwalifikacji osób świadczących usługi opiekuńcze w placówkach. W propozycji rządowej uzupełniono dotychczasowe przepisy o dodatkowe wymagania dotyczące zatrudniania personelu opiekuńczego, tak aby opieki nie sprawowały osoby bez podstawowej wiedzy w tym zakresie. Wojewoda będzie mógł kontrolować, czy zatrudnieni pracownicy mają odpowiednie kwalifikacje.

Ograniczenie nieprawidłowości

Kolejne cele nowelizacji to ograniczenie skali nieprawidłowości w placówkach zapewniających całodobową opiekę oraz poprawa skuteczności sankcji nakładanych na podmioty prowadzące takie placówki bez zezwolenia. Służyć temu będzie m.in.: poszerzenie zakresu uprawnień kontrolnych inspektorów urzędów wojewódzkich. W praktyce chodzi tu o ograniczenie liczby placówek prowadzonych nielegalnie.

Bardzo duże znaczenie będzie odgrywać również zaostrzenie odpowiedzialności podmiotów prowadzących bez zezwolenia więcej niż jedną placówkę poprzez podniesienie wysokości nakładanych kar z 10 lub 20 tys. zł do 40 tys. zł. Obecnie podmiot, który bez zezwolenia prowadzi placówkę zapewniającą całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub w podeszłym wieku może dostać karę 10 lub 20 tys. zł. Wyższa kara – 40 tys. zł – może być nałożona jedynie wtedy, gdy podmiot już ukarany nie zamknął placówki. Po zmianach, podmiot, na który nałożono karę za prowadzenie jednej placówki bez zezwolenia, i który będzie prowadził inną placówkę także bez zezwolenia – otrzyma karę 40 tys. zł (nie dostanie także pozwolenia na prowadzenie działalności przez kolejne 5 lat od ukarania).

Nowe uprawnienia wojewody

W przypadku stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia osób przebywających w placówce wojewoda będzie miał możliwość jednoczesnego cofnięcia zezwolenia na prowadzenie placówki i nakazania wstrzymania prowadzenia tej placówki w drodze decyzji z nadaniem jej klauzuli natychmiastowej wykonalności.

Co ważne, podmioty, na które wojewoda nałożył w przeszłości co najmniej dwukrotnie karę pieniężną za prowadzenie placówki bez zezwolenia lub wobec których orzekł o wstrzymaniu działalności placówki, będą miały ograniczoną możliwość uzyskania zezwolenia na prowadzenie placówki. Ponadto, zostanie też wprowadzony wymóg prowadzenia przez wojewodów wykazu nałożonych kar pieniężnych w celu lepszej identyfikacji podmiotów prowadzących nielegalnie więcej niż jedną placówkę. Doprecyzowany wreszcie zostanie też tryb cofania zezwolenia na prowadzenie placówki.

Ułatwienia dla małych placówek

Projekt ustawy przewiduje również ułatwienia dla placówek, zwłaszcza tych mniejszych, w zakresie uzyskania zezwolenia. W praktyce chodzi o złagodzenie pewnych standardów.

Zasadniczo bowiem wprowadzono obowiązek posiadania przez wszystkie placówki dźwigu osobowego (dotychczasowe regulacje budziły bowiem wątpliwości interpretacyjne). Doprecyzowano także przepisy dotyczące dokumentów wymaganych przy wniosku o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie placówki. Z kolei, aby pomóc niewielkim placówkom (przebywa w nich nie więcej niż 5 osób), zaproponowano złagodzenie niektórych standardów – będą mogły mieć zamontowaną platformę lub krzesełko dla niepełnosprawnych (zamiast dźwigu osobowego). Wyłączony zostanie więc warunek posiadania dźwigu osobowego w małych placówkach (do 5 mieszkańców) w sytuacji, gdy w placówce zamontowane jest urządzenie do przemieszczania osób niepełnosprawnych (jak np. platforma, krzesełko). Powinno to ułatwić takim placówkom uzyskanie zezwolenia na ich prowadzenie.

Realizacja postulatów jednostek organizacyjnych pomocy społecznej

Projekt ustawy uwzględnia kwestie zgłaszane przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej. Zgodnie z nowymi przepisami, katalog sankcji, które może zastosować kierownik ośrodka pomocy społecznej, zostanie poszerzony o ograniczenie wysokości świadczenia. Z sankcji tej kierownik OPS będzie mógł skorzystać w przypadkach: braku współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym, odmowy zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywania jego postanowień lub nieuzasadnionej odmowy podjęcia zatrudnienia.

Większe bezpieczeństwo w DPS i zwolnienia z opłat

Kolejna zmiana będzie polegała na zwiększeniu bezpieczeństwa osób starszych i niepełnosprawnych, przebywających w domach pomocy społecznej, poprzez uregulowanie zasad opuszczania terenu placówki przez ich niesamodzielnych mieszkańców.

Wprowadza się procedurę ograniczania samodzielnego opuszczania terenu placówek przez ich mieszkańców będących osobami z zaburzeniami psychicznymi. Możliwe będzie zatem ograniczenie samodzielnego opuszczenia domu pomocy społecznej lub placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom z zaburzeniami psychicznymi, w przypadku gdy brak opieki zagraża życiu bądź poważnie zagraża zdrowiu takiej osoby. Osoba kierująca taką instytucją będzie mogła ograniczyć możliwość samodzielnego opuszczania domu lub placówki na podstawie zaświadczenia lekarskiego wydanego na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy. Możliwe będzie wystąpienie, przez krąg najbliższych osób, do sądu opiekuńczego z wnioskiem o uchylenie tego ograniczenia.

Ponadto zakłada się poszerzenie katalogu sytuacji, w których będzie można zwolnić z obowiązku wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej. Przede wszystkim chodzi o dzieci, których rodzice zostali umieszczeni w domu pomocy społecznej, a w przeszłości zachowywali się w stosunku do nich wyjątkowo nagannie.

Projekt ustawy zakłada również poszerzenie katalogu fakultatywnego zwalniania z obowiązku wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej w sytuacji ograniczenia władzy rodzicielskiej z jednoczesnym skierowaniem dziecka przez sąd do rodziny zastępczej lub placówki opiekuńczo-wychowawczej, a także w razie wydania wyroku oddalającego powództwo o alimenty przeciwko osobie zobowiązanej do wnoszenia opłat. Osoby, które płacą za pobyt bliskich w domu pomocy społecznej, będą więc mogły być zwolnione z opłaty (częściowo lub całkowicie) – na ich wniosek – po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Będzie to możliwe: po pierwsze – gdy osoba zobowiązana do wnoszenia opłaty przebywała w rodzinie zastępczej, placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej; po drugie – gdy osoba zobowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub jego mieszkańca.

Osoba płacąca za pobyt rodzica (bliskiego) w domu pomocy społecznej będzie zwolniona (obligatoryjnie) z opłat (na jej wniosek) pod warunkiem przedstawienia prawomocnego orzeczenia sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby zobowiązanej do wnoszenia opłaty i jej małoletniego rodzeństwa lub rodzica. Zwolnienia te zostaną rozszerzone na zstępnych osoby zwolnionej z opłaty, np. wnuka.