Zarządzenia tymczasowe i postanowienia sądu - stan prawny aktualny do dnia 30 wrzesnia 2003 r.

W momencie, gdy złożony został wniosek o ogłoszenie upadłości i odpowiada warunkom, jakie nakłada na niego prawo upadłościowe, sąd jest zobowiązany do rozstrzygnięcia tego wniosku. Rozstrzygnięcia dokonuje się w postępowaniu, a sąd jest związany miesięcznym terminem instrukcyjnym na dokonanie tego rozstrzygnięcia. Postępowanie, którego celem jest wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest nazywane „postępowaniem w przedmiocie ogłoszenia upadłości”, by odróżnić je od postępowania upadłościowego, które następuje już po ogłoszeniu upadłości.

W toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości sąd może podejmować decyzję w formie następujących orzeczeń – pierwsze są to postanowienia, a po drugie zarządzenia tymczasowe.

Co to jest zarządzenie tymczasowe?

Zarządzenie tymczasowe to orzeczenie sądu, którym sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, a jeszcze przed jego rozstrzygnięciem w pierwszej instancji. Moment rozstrzygnięcia wniosku o ogłoszenie upadłości w pierwszej instancji i wydania w tym przedmiocie postanowienia uznaje się za tzw. „moment ogłoszenia upadłości”. W związku z tym upadły traci wówczas z mocy prawa zarząd nad swoim majątkiem, a zarząd ten przejmuje syndyk. Po tym momencie postępowania zarządzeń tymczasowych już się nie wydaje.

Zarządzenie tymczasowe wydaje się na żądanie wierzyciela, z tym że wydanie takiego zarządzenia podlega również ocenie sądu. Celem wydania zarządzenia tymczasowego jest zabezpieczenie majątku dłużnika. Dlaczego zatem wierzyciel żąda tego zabezpieczenia? Odpowiedź jest prosta – wierzyciel chce, żeby majątek dłużnika, który ma stać się masą upadłości był należycie zabezpieczony i nie podlegał uszczupleniu.

Jak już wspomniano sąd wydaje zarządzenie, jeżeli uzna to za stosowne. Wydawanie zarządzeń tymczasowych leży w kompetencjach sądu, jednakże w przypadkach nie cierpiących zwłoki zarządzenia takie może wydawać również przewodniczący sądu. Jeżeli przewodniczący wyda sam zarządzenie tymczasowe, to powinien je przedstawić sądowi do rozpoznania na najbliższym posiedzeniu.

Wykonanie zarządzenia tymczasowego może być uzależnione od złożenia przez wierzyciela kaucji dla zabezpieczenia roszczeń dłużnika o odszkodowanie z powodu wykonania zarządzenia. Uzależnienie wykonania zarządzenia od złożenia kaucji następuje na mocy decyzji sądu, który również tutaj działa na zasadzie własnej oceny sytuacji.
Jeżeli okaże się, że upadłość nie będzie orzeczona - kaucja ma pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi roszczeniami do wierzyciela.

Jakie postanowienia sąd może wydawać w toku postępowania upadłościowego?

Oczywiście sąd jest uprawniony do wydawania wszelkiego rodzaju postanowień incydentalnych – występujących w toku postępowania. Są to na przykład postanowienia o dopuszczeniu dowodu, o zażądaniu zaliczki na koszty postępowania od wierzyciela, który zgłasza wniosek o ogłoszenie upadłości.

Co do postanowień kończących postępowanie w danej sprawie sąd upadłościowy może:

• odrzucić wniosek o ogłoszenie upadłości. Po bezskutecznym upływie terminu do złożenia zaliczki sąd odrzuci wniosek o ogłoszenie upadłości.
• oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania.
• oddalić wniosek w razie stwierdzenia, że przedmioty majątkowe wchodzące w skład majątku dłużnika są obciążone zastawem, zastawem rejestrowym lub hipoteką, a pozostały jego majątek oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania (nie stosuje się tego przepisu do orzekania upadłości przedsiębiorstw państwowych oraz spółek z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa, jeżeli Minister Skarbu Państwa zapewni brakujące środki na zaspokojenie kosztów postępowania)
• uwzględnić ten wniosek i wydać postanowienie o ogłoszeniu upadłości.

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości

Uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd wyda postanowienie, w którym:

• wymieni imię i nazwisko, firmę, miejsce zamieszkania lub siedzibę upadłego,
• wezwie wierzycieli upadłego, aby zgłosili swe wierzytelności w oznaczonym terminie,
• oraz wyznaczy sędziego-komisarza oraz syndyka upadłości – przed wyznaczeniem syndyka upadłości przedsiębiorstwa państwowego sąd wysłucha opinii organu założycielskiego.