Zmiany w prawie pracy dotyczące urlopu i zasiłku macierzyńskiego

W dniu 21 listopada 2008 r. uchwalona została ustawa o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. W ustawie tej zmienione zostanie szereg uregulowań dotyczących urlopów macierzyńskich. Teraz jest ona w Senacie.

Zmiany obejmą wydłużenie dotychczasowych terminów urlopów macierzyńskich, wprowadzą instytucję dodatkowego, fakultatywnego urlopu macierzyńskiego oraz wydłużenie okresu świadczenia chorobowego dla kobiety w ciąży.

Zgodnie z założeniami projektodawców ustawa ma wejść w życie w dniu 1 stycznia 2009 r.

Wymiar urlopu macierzyńskiego

Obecnie urlopy macierzyńskie przysługują pracownicy w poniższym wymiarze:

1. 18 tygodni przy pierwszym porodzie,

2. 20 tygodni przy każdym następnym porodzie,

3. 28 tygodni w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

W projekcie, który ma wejść w życie 1 stycznia 2009 r., wymiar urlopu macierzyńskiego wydłużony zostanie do:

1. 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

2. 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,

3. 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,

4. 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,

5. 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Jedyną przesłanka różnicowania wymiaru urlopu macierzyńskiego ma być ilość dzieci urodzonych przez pracownica przy jednym porodzie. W projekcie ustawodawca zrezygnował z różnicowania wymiaru urlopu macierzyńskiego ze względu na urodzenie pierwszego bądź kolejnego dziecka przez pracownicę. Zdaniem ustawodawcy przesłanka ta nie ma racji bytu, ze względu na to, że zajmowanie się dzieckiem urodzonym przy pierwszym porodzie nie jest łatwiejsze niż zajmowanie się kolejnymi dziećmi. Nie ma więc podstaw dla różnicowania wymiaru urlopu macierzyńskiego ze względu na tę przesłankę. Z tego też względu uchylony został art. 180 ust. 2 Kodeksu pracy.

Należy jednak podkreślić, że dłuższy wymiar podstawowego urlopu macierzyńskiego przysługuje już pracownicom, które w dniu 1 stycznia 2009 r. korzystają z urlopu macierzyńskiego. W takim przypadku pracownice te mają roszczenie o wydłużenie urlopu macierzyńskiego do wymiaru wprowadzonego niniejszą ustawą.

Dodatkowy urlop macierzyński

Kolejną nowością jest wprowadzenie instytucji dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Urlop ten miałby przysługiwać obok urlopu macierzyńskiego podstawowego i kobieta samodzielnie decydowałaby, czy chce z tego urlopu skorzystać. Urlop ten byłby dobrowolny i pracownica zamierzająca z niego skorzystać, obowiązana byłaby do złożenia w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Wniosek pracownicy byłby dla pracodawcy wiążący i pracodawca byłby obowiązany do udzielenia tego urlopu. Dodatkowy urlop macierzyński będzie udzielany jednorazowo w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego. Docelowo urlop ten przysługiwałby w wymiarze:

1. do 6 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

2. do 8 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Należy jednak podkreślić, że urlop ten nie będzie przysługiwał już z momentem wejścia ustawy w życie, ale moment ten został odroczony w czasie do dnia 1 stycznia 2010 r. i nie w pełnym wymiarze w ustawie wskazanym. Początkowo będzie przysługiwał w niższym wymiarze i będzie sukcesywnie zwiększany aż do osiągnięcia założonego wymiaru w dniu 1 stycznia 2014 r. I tak w latach 2010 oraz 2011 dodatkowy urlop macierzyński będzie przysługiwał w wymiarze 2 tygodnie (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie) oraz 4 tygodnie (w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie). Natomiast w latach 2012 oraz 2013 dodatkowy urlop macierzyński będzie przysługiwał w wymiarze odpowiednio 3 oraz 6 tygodni.

Istotną nowością jest to, że pracownica uprawniona do dodatkowego urlopu macierzyńskiego może łączyć korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy.

Ochrona stosunku pracy

Stosunek pracy podczas korzystania z urlopu macierzyńskiego w niepełnym wymiarze jest chroniony, poprzez wprowadzenie zakazu rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Urlop macierzyński dla ojca dziecka

Ponadto w przypadku rezygnacji przez pracownicę - matkę dziecka z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlop ten może wykorzystać pracownik - ojciec wychowujący dziecko w wymiarze, który przysługiwałby pracownicy - matce dziecka. W tym celu powinien on złożyć wniosek o przyznanie takiego urlopu macierzyńskiego w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Pracodawca ojca dziecka będzie związany wnioskiem pracownika.

Oprócz możliwości wykorzystania urlopu macierzyńskiego niewykorzystanego przez pracownicę - matkę dziecka, pracownikowi ojcu przysługuje także odrębny urlop ojcowski w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu ojcowskiego na wniosek tego pracownika złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Zasiłek macierzyński

Nadto, co z punktu widzenia pracownicy jest ważne, pracownicy (bądź pracownikowi ojcu) przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego, nie tylko za okres podstawowego urlopu macierzyńskiego, ale także za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Należy jednak wskazać, że w przypadku korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego przez pracownicę i jednoczesnego pozostawania przez nią w stosunku pracy na część etatu, przysługujący jej zasiłek macierzyński ulega stosunkowemu obniżeniu.

Dłuższy wymiar zasiłku chorobowego w czasie ciąży

Ponadto ustawodawca wydłużył okres, za który przysługuje zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy, do 270 dni - w przypadku pozostawania przez pracownicę w ciąży. Wielokrotnie w praktyce zdarzało się, że w przypadku ciąży zagrożonej, kiedy kobieta od samego początku ciąży była niezdolna do pracy, poprzednio obowiązujący okres 180 dni możliwości pobierania zasiłku chorobowego był niewystarczający i kobieta musiała ubiegać się o świadczenia rehabilitacyjne.

Zmiany poprawiające sytuację pracodawcy

Zmiany mają na celu nie tylko poprawę sytuacji pracowników, ale również wprowadzenie ułatwień dla pracodawców. Pracodawca zwolniony zostanie z obowiązku opłacania składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego w okresie 36 miesięcy począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego.

Żłobki w miejscu pracy

Ponadto zmiana ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych umożliwi wykorzystanie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych do tworzenia przyzakładowych żłobków i przedszkoli, jak również finansowanie z funduszu opieki nad dziećmi w przedszkolach i żłobkach.

Źródło: www.sejm.gov.pl

Podstawa:

• Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (sejmowy druk nr 630);

• Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (sejmowy druk nr 885)

Zespół
e-prawnik.pl