Czy można zaliczyć wypłacone na rzecz poszkodowanych podmiotów kwoty odszkodowań do kosztów uzyskania (...)

orzeka

#61548; zmienić postanowienie Naczelnika Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie i uznać stanowisko Podatnika przedstawione we wniosku z dnia 01.08.2006 r. za prawidłowe.

UZASADNIENIE

Spółka złożyła wniosek z dnia 01.08.2006 r. w sprawie o udzielenie pisemnej informacji o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie podatnika.
Pytanie Podatnika jest następującej treści: czy można zaliczyć wypłacone na rzecz poszkodowanych podmiotów kwoty odszkodowań do kosztów uzyskania przychodów na podstawie przepisu art. 15 ust. 1 updop, jeśli opisane odszkodowania nie są zaliczane do odszkodowań , o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 16 updop, art. 16 ust. 1 pkt 19 updop lub art. 16 ust. 1 pkt 22 updop.
Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że Spółka jest ubezpieczona od odpowiedzialności cywilnej ( majątkowej) - w związku ze zdarzeniami (wypadkami), spowodowanymi m. in. w wyniku prac budowlanych. Odpowiedzialność Podatnika oparta jest o konstrukcję tzw. winy deliktowej - innej, niż wynikającej z niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktu.
W ramach polisy ubezpieczeniowej, wykupionej przez Spółkę, funkcjonuje zapis o franszyzie redukcyjnej - przez co odszkodowania, wypłacane przez ubezpieczyciela podmiotom, które poniosły szkodę za działania/zaniechania Spółki, pomniejszane są o stosowne kwoty, związane z ww. franszyzą. W takim wypadku Podatnik niekiedy dokonuje wypłaty poszkodowanemu kwoty - uzupełniającej odszkodowanie wypłacone przez ubezpieczyciela - do wysokości wartości szkody uznanej przez ubezpieczyciela.
Zaś w części przypadków, zdarzenia powodujące szkodę nie przekraczają kwoty franszyzy redukcyjnej i nie są zgłaszane do ubezpieczyciela. Jeżeli jednak Spółka uzna, że ponosi za te zdarzenia odpowiedzialność wówczas dokonuje na rzecz poszkodowanego wypłaty całości uzgodnionej kwoty. W każdym przypadku Spółka zawiera porozumienie z poszkodowanym, gdzie ustala rodzaj szkody, stopień przyczynienia się Spółki do jej powstania oraz wysokość odszkodowania ( wysokość kwoty odpowiadającej franszyzie lub niższej). Wypłacając odszkodowanie Spółka uchyla się od ewentualnego roszczenia skierowanego przez poszkodowanego oraz od dodatkowych kosztów związanych z ewentualnym postępowaniem sądowym.
Zdaniem Strony, jeżeli wypłaca ona odszkodowanie innemu podmiotowi, któremu wyrządziła szkodę w wyniku ruchu swojego przedsiębiorstwa i odszkodowanie to racjonalnie minimalizuje straty (np. koszty postępowania sądowego) lub utrzymuje przychody na wyższym poziomie ( przez kalkulację: niezgłoszenie zdarzenia ubezpieczycielowi i wypłata poszkodowanemu niż zwiększenie za kolejne okresy ubezpieczeniowe składek przy wykazaniu szkody ubezpieczycielowi) to poniesione wydatki ( wypłata odszkodowań ) na mocy art. 15 ust. 1 updop stanowią koszty uzyskania przychodów.

W dniu 30.10.2006 r. Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Warszawie na mocy art. 14 a ust. 4 Ordynacji podatkowej wydał postanowienie zgodnie, z którym nie podzielił stanowiska Podatnika informując, iż w przedmiotowej sprawie odszkodowania , o których mowa we wniosku Strony nie spełniają treści zapisów art. 15 ust. 1 updop.

Na w/w postanowienie Strona nie zgadzając się ze stanowiskiem organu podatkowego złożyła zażalenie pismem z dnia 08.11.2006 r. do Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie, wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia i orzeczenia co do istoty sprawy.
Podatnika zauważa, że organ podatkowy zgodził się ze Stroną, iż wskazane we wniosku odszkodowania nie podlegają wyłączeniom wskazanym w przepisach art. 16 ust.1 pkt 16,19 oraz 22 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i równocześnie wypłata tych odszkodowań, związanych z prowadzoną działalnością, to ewidentne działanie mające na celu zapobieżenie lub zmniejszenie realnej lub potencjalnej straty.
Strona posiłkując się wyrokami sądowymi oraz doktryną prawa wskazuje, że nie wszystkie koszty muszą łączyć się bezpośrednio z uzyskiwanymi przychodami, gdyż są też koszty pośrednie. Natomiast, zdaniem Strony, działania podatnika zmierzające do minimalizacji straty poprzez redukcję kosztów związanych z opłatą wyższego ubezpieczenia, ewentualnego żądania lub zasądzenia wyższego odszkodowania, kosztów postępowania sądowego, zapobieżenia negatywnym skutkom medialnym stanowią co do zasady koszty uzyskania przychodów.

Po analizie akt sprawy oraz zarzutów zawartych w zażaleniu Dyrektor Izby Skarbowej stwierdza co następuje:

Jak wynika z przedstawionego przez Podatnika stanu faktycznego, Spółka jest ubezpieczona od odpowiedzialności cywilnej ( majątkowej) w związku ze zdarzeniami (wypadkami), spowodowanymi m.in. w wyniku prac budowlanych. Odpowiedzialność Spółki za szkodę wyrządzoną osobom trzecim czynem niedozwolonym przez prawo oparta jest na konstrukcji winy deliktowej ( odpowiedzialności deliktowej). Odpowiedzialność deliktowa uregulowana jest Kodeksie cywilnym. Podstawowa norma prawna w tym zakresie zawarta została w art. 415 k.c., który brzmi: kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. W przypadku odpowiedzialności na zasadzie winy to poszkodowany, a nie sprawca szkody musi udowodnić zaistnienie wszystkich przesłanek odpowiedzialności sprawcy szkody.
Podpisana przez Spółkę z ubezpieczycielem polisa ubezpieczeniowa zawiera zapis o tzw. franszyzie redukcyjnej ( inaczej potrącalnej lub bezwarunkowej- udział własny). Konstrukcja takiej umowy oparta jest na udziale własnym ( w tym przypadku Podatnika) w szkodzie. Franszyza redukcyjna ogranicza wypłacane odszkodowanie na określonych w niej zasadach, wysokość franszyzy określana jest procentowo lub kwotowo. Spółka wskazuje zatem, że dokonuje wypłaty poszkodowanemu kwoty uzupełniającej odszkodowanie wypłacone przez ubezpieczyciela do wysokości wartości szkody uznanej przez ubezpieczyciela (udział własny).
Ponadto Strona wskazuje, że są sytuacje w których odszkodowanie z tytułu zdarzenia powodujące szkodę, za które odpowiedzialność ponosi Spółka, nie przekraczają kwoty franszyzy redukcyjnej ( udziału własnego). Po dokonaniu kalkulacji kosztów pomiędzy kwotą odszkodowania a wartością podwyższonej przez ubezpieczyciela składki w następnym okresie obliczeniowym oraz ewentualnych kosztów postępowania sądowego, Strona wypłaca odszkodowanie w wysokości kwoty odpowiadającej franszyzie lub niższej.

Istotę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej - jako ubezpieczenia majątkowego - zawarto w treści art. 822 k.c. Zgodnie z tym przepisem, przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz zostaje zawarta umowa ubezpieczenia. Celem ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej nie jest - w świetle tego przepisu - zwolnienie sprawcy szkody od odpowiedzialności, lecz chodzi o zapewnienie poszkodowanym wynagrodzenia doznanych szkód poprzez przejęcie przez zakład ubezpieczeń zobowiązań odszkodowawczych ubezpieczającego. Przedmiotem ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jest więc ubezpieczenie odpowiedzialności sprawcy za wyrządzenie szkody osobom trzecim; odpowiedzialności opartej na zasadzie winy lub na zasadzie ryzyka. Źródła tej odpowiedzialności mogą być różne, np. prowadzenie przedsiębiorstwa.
Wobec braku definicji 'odszkodowania' w przepisach podatkowych, posiłkowo należy posłużyć się definicją zawartą w Słowniku Języka Polskiego PWN, z której wynika, że odszkodowanie to 'wynagrodzenie, zapłata za wyrządzone szkody, za poniesione przez kogoś straty, doznane krzywdy'.
Odszkodowanie jest więc sposobem naprawieniem szkody i służy zabezpieczeniu interesów wierzyciela.
Zgodnie z treścią art. 15 ust. 1 pkt ustawy z dnia 15 lutego 1992r. O podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) kosztami uzyskania przychodu są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów enumeratywnie wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy. Użyte w cytowanej normie prawnej określenie 'w celu' oznacza konieczność istnienia związku pomiędzy osiąganymi przychodami bądź przynajmniej możliwością ich osiągnięcia a ponoszonymi w związku z działalnością mającą na celu ich osiągnięcie, kosztami. Wystarczające zatem do uznania wydatku za koszt uzyskania przychodów jest istnienie związku pomiędzy osiągniętym przychodem a ponoszonym kosztem w takiej postaci, że możliwe jest, przy przyjęciu kryteriów obiektywnych, stwierdzenie że poniesiono wydatek w związku z działaniem które przyniosło, bądź - obiektywnie rzecz biorąc - mogło przynieść efekt w postaci uzyskania przychodu.
Zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie sądowym ukształtowany został pogląd, w myśl którego zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów podlegają wszelkie wydatki, jeżeli wykazany zostanie ich bezpośredni lub pośredni związek z wielkością osiąganych przychodów. W związku z tym, aby zaliczyć wydatek do kosztów uzyskania przychodów, konieczne jest wykazanie, że poniesiony wydatek wpływa w sposób bezpośredni lub pośredni na osiąganie przychodu. Działania podmiotu gospodarczego mogą czasami doprowadzić do naruszenia dóbr innych osób i z tego tytułu może być on zmuszony do zapłaty kar umownych i odszkodowań. Do kosztów poniesionych w celu uzyskania przychodów można zaliczyć wydatki z tytułu odszkodowań i kar umownych wypłacanych innym podmiotom, w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością z wyjątkiem tych , które ustawodawca wyłączył z kosztów uzyskania przychodów w art. 16 updop.
W myśl przepisów art. 16 ust. 1 pkt 16, 19 i 22 updop nie mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów następujące kary i odszkodowania:

• jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra oraz dodatkowa składka ubezpieczeniowa w przypadku stwierdzenia pogorszenia warunków pracy ( pkt 16);
• kary, opłaty i odszkodowania z tytułu nieprzestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska i niewykonania nakazów właściwych organów nadzoru i kontroli dotyczących uchybień w dziedzinie BHP oraz odsetki od tych zobowiązań ( pkt 19 );
• kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoka w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoka w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług (pkt 22).

W katalogu kosztów i wydatków nie uznanych za koszty uzyskania przychodów - zawartych w art. 16 ust. 1 w/w ustawy - nie zostały natomiast wymienione odszkodowania, wynikające z opisanego stanu faktycznego.
Wypłacane odszkodowania są następstwem prowadzonej działalności gospodarczej, pośrednio związane z wcześniej zawartymi umowy budowlanymi, to oznacza, że zostały zapłacone w celu uzyskania przychodu. Wypłata odszkodowań w formie przedstawionej przez Podatnika podyktowana jest interesem gospodarczym firmy ( ma zapobiegać eliminowaniu zbędnych kosztów).
Skoro zatem w rozpatrywanej sprawie ponoszone przez Podatnika wydatki (wypłata odszkodowań ) pośrednio są związane z uzyskiwanymi przychodami z działalności gospodarczej i nie ma tu zastosowania żaden przepis z art.16 updop wyłączający omawiane wydatki z kosztów uzyskania przychodów to należy uznać, że wypłata spornych odszkodowań w wysokości udziału własnego czy też z pominięciem ubezpieczyciela (w sytuacji gdy kwota odszkodowania jest niższa niż kwota franszyzy) stanowią koszty uzyskania przychodów w oparciu o zapis art. 15 ust. 1 updop.