Czy istnieją przepisy umożliwiające podatnikom podatku VAT obronę przed nieuczciwymi kontrahentami (...)

Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Opolu, po przeanalizowaniu przedstawionego stanu faktycznego oraz obowiązującego stanu prawnego stwierdza co następuje.

Zgodnie z § 50 ust. 4 pkt. 2 rozporządzenia MInistra Finansów z dnia 22 grudnia 1999r. w sprawie wykoania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym ( Dz. U. Nr 109, poz. 1245 ze zm. )( przepis obowiązujący w 2000 r. ) w przypadku gdy nabywca posiada fakturę lub fakture korygującą nie potwierdzoną kopią u sprzedawcy , faktury te nie stanowią podstawy do obinżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego.

Z uwagi na brak precyzyjnego określenia przyczyn ewentualnego braku kopii faktury u sprzedawcy, przyjęło się szerokie rozumienie przepisu zabraniającego odliczenia podatku w tym przypadku. Oznacza to, iż zakaz odliczenia dotyczy nie tylko sytuacji, gdy mamy do czynienia z nieuczciwym kontrahentem, który celowo chce uniknąć konieczności odprowadzenia podatku należnego i w związku z tym np. niszczy kopię faktury, nie wprowadzając jej ani do ewidencji sprzedaży, ani do deklaracji nie powiadamiając nabywcy o braku kopii uniemożliwiającej odliczenie podatku naliczonego, ale też dotyczy sytuacji, gdy nabywca wiedział o braku kopii, która np. uległa zniszczeniu. Ani przepisy ustawy o VAT, ani też przepisy rozporządzenia wykonawczego nie przewidują możliwości odliczenia podatku naliczonego w przypadku braku kopii faktury u sprzedawcy także w sytuacji, gdy nabywca wykaże się dobrą wiarą a brak kopii nastąpił wyłącznie z winy nieuczciwego sprzedawcy. Stanowisko takie podtrzymuje orzecznictwo, czego przykładem może być wyrok NSA z dnia 24 maja 2000 r. sygn. akt I SA/Wr 2241/97, z którego uzasadnienia jednoznacznie wynika zakaz odliczenia podatku naliczonego przez nabywcę w przypadku gdy zbywca nie zapłacił podatku należnego. Sąd podkreślił w ww. wyroku, iż 'Przyjmujący fakturę w dobrej czy złej wierze od zbywcy, który nie opłacił podatku od towarów i usług, nie może liczyć na obniżenie podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Ryzyko wyboru niewłaściwego, w tym nieuczciwego kontrahenta obciąża nabywcę towarów lub usług. Sytuacja prawna nabywcy towarów lub usług, posiadającego oryginał faktury nie potwierdzony kopią u wystawcy, który nie uwzględnił w deklaracji dla podatku od towarów i usług wykazanej w fakturze sprzedaży i należnego podatku, jest podobna do tej, w jakiej znajduje się np. posiadacz czeku bez pokrycia. Ochrona dobrej wiary wymaga podstawy ustawowej, a takiej podstawy w ustawie z 1993 r. o VAT brak.

Od powyższej zasady ustanowiony został jednak wyjątek, mianowicie odliczenie przysługuje w przypadku, gdy wystawca faktury lub faktury korygującej uwzględnił wykazaną w niej sprzedaż i podatek należny w deklaracji dla podatku od towarów i usług zgodnie z § 50 ust. 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 1999r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym ( Dz. U. Nr 27 poz. 268 ze zm.)

Jedyną możliwością uniknięcia przez nabywcę konsekwencji w postaci braku prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktury, która nie jest potwierdzona kopią u sprzedawcy ( niezależnie od przyczyny braku kopii ), jest fakt ujęcia ww. faktury przez sprzedawcę w prowadzonej przez niego ewidencji sprzedaży i deklaracji VAT - 7 oraz odprowadzenia przez niego podatku należnego z tej faktury do urzędu skarbowego. W takim przypadku istnieje możliwość, by w dokumentacji prowadzonej przez sprzedawcę znalazła się kserokopia oryginału faktury uzyskana od nabywcy, istotne jest bowiem, iż sprzedawca uwzględnił podatek należny z faktury, której kopii nie posiada w dokumentach. ( Dz. U. Nr 27 poz. 268 ze zm. ) Stąd urząd skarbowy stwierdzający brak kopii faktury u sprzedawcy, działając zgodnie z przepisami prawa, pozbawia nabywcę prawa do odliczenia, jeżeli okazało się, iż wystawca faktury nie rozliczył podatku należnego z niej wynikającego.

W celu umożliwienia podatnikom VAT pewnej obrony przed nieuczciwymi kontrahentami od 1 stycznia 2003 r. w ustawie pojawił się nowy zapis zawarty w art. 32a. Zgodnie z art. 32a ust. 1 ustawy o VAT podatnik wystawiający fakturę VAT, na pisemne żądanie nabywcy towaru lub usługi, ma obowiązek:
1) udostępnić do wglądu oryginał lub uwierzytelniony notarialnie odpis potwierdzenia zgłoszenia rejestracyjnego, o którym mowa w art. 9 2) umożliwić, w zakresie sprzedaży towarów na rzecz nabywcy:
a) wgląd w dowody księgowe oraz ewidencję, o której mowa w art. 27,
b) otrzymanie kopii deklaracji dla podatku od towarów i usług, w tej części, która dokumentuje jej złożenie za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy u podatnika będącego sprzedawcą.2. Podatnik ma obowiązek potwierdzić odbiór pisemnego żądania , o którym mowa w ust. 1
3. W przypadku , gdy nabywca towaru lub usługi posiada potwierdzenie odbioru żądania o którym mowa w ust. 2 , a nie uzyska od podatnika informacji o których mowa w ust. 1 , i zawiadomił o tym naczelnika urzędu skarbowego , przed rozpoczęciem u niego kontroli , a w trakcie tej kontroli stwierdzone zostanie odliczenie podatku z faktur wystawionych przez podatnika , o którym mowa w ust. 1 niepotwierdzonych kopią , przepisów art. 27 ust. 5 - 8 w części dotyczącej ustalenia dodatkowego zobowiązania nie stosuje się .

Aby w pełni korzystać z powyższego zapisu ustawodawca znowelizował art. 9, konkretnie 9a cytowanej ustawy o VAT w myśl którego na wniosek zainteresowanego naczelnik urzędu skarbowego jest obowiązany do potwierdzenia czy podatnik jest zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług . Zainteresowanym może być zarówno sam podatnik , jak i osoba trzecia mająca interes prawny w złożeniu wniosku.

Zatem należy stwierdzić iż powołany art. 32a ustawy o VAT wyczerpująco informuje podatnika o możliwościach i miejscu uzyskania interesujących go informacji oraz chroni przed nałożeniem sankcji w postaci pozbawienia odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktur wystawionych przez nieuczciwych kontrahentów .

Jednocześnie Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Opolu informuje iż powyższa informacja o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego obowiązuje jedynie w zakresie zadanego przez Podatnika zapytania i w przedstawionym stanie faktycznym oraz jest zgodna z obowiązującym stanem prawnym tylko w przypadku przedstawienia przez Podatnika rzeczywistego stanu prawnego .