Czy do nauczycieli zatrudnionych w szkołach niepublicznych stosuje się Kartę Nauczyciela? - opinia prawna

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie:

• Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karata Nauczyciela (tekst jednolity: Dz. U. 2003 r., Nr 118, poz. 1112 ze zmianami),

• Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zmianami).

Zakres zastosowania przepisów Karty Nauczyciela

Zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela ustawie tej podlegają w zakresie w niej określonym nauczyciele zatrudnieni w:

• przedszkolach publicznych, szkołach i placówkach publicznych prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne nie będące jednostkami samorządu terytorialnego,

• przedszkolach niepublicznych, niepublicznych placówkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1, oraz szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych.

Zakres zastosowania przepisów Karty Nauczyciela w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych wyznacza jej przepis art. 91b ust.2. W myśl tego przepisu do nauczyciela zatrudnionego w:

1. szkołach, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2 bez względu na wymiar zatrudnienia, ma zastosowanie przepis art. 11a; 

2. szkołach, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt. 2 (cytowany wyżej) w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, w tym do nauczyciela zatrudnionego na stanowisku dyrektora, mają zastosowanie przepisy art. 6, 9-9i, art. 22 ust. 3 i 4, art. 26, art. 49 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 51, art. 70a ust. 3, 4 i 6, art. 75-86, 88 i 90,

3. przedszkolu i placówce, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2 lit. a, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, w tym do nauczyciela zatrudnionego na stanowisku dyrektora, mają zastosowanie przepisy art. 6, 9-9i, art. 22 ust. 3 i 4, art. 26, art. 49 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 51, art. 70a ust. 3, 4 i 6, art. 75-86, 88 i 90,

4. przedszkolu i placówce, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 2 lit. b, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, w tym do nauczyciela zatrudnionego na stanowisku dyrektora, mają zastosowanie przepisy art. 6, 9-9i, art. 22 ust. 3 i 4, art. 26, art. 49 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 51, art. 70a ust. 3, 4 i 6, art. 75-85.

Z powyższego wynika, że przepisy Karty Nauczyciela stosuje się do nauczycieli zatrudnionych w szkołach niepublicznych na prawach szkół publicznych, co do zasady w sytuacji gdy są oni zatrudnieni w szkole w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć. Niezależnie od obowiązkowego wymiaru zajęć stosuje się do tych nauczycieli przepis art. 11a. Choć Karta Nauczyciela nie odsyła do odpowiednich przepisów celem ustalenia, na potrzeby art. 91 b, obowiązkowego wymiaru zajęć (do nauczycieli szkół niepublicznych na prawach szkół publicznych nie stosuje się przepisów Karty Nauczyciela dotyczących obowiązkowego wymiaru zajęć) należy jednak przyjąć, że chodzi o wymiar przewidziany w przepisie art. 42 Karty Nauczyciela.

Zakładając, że nauczyciele w prowadzonych przez stowarzyszenie szkołach zatrudnieni są w wymiarze przynajmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć będzie się do nich stosowało obligatoryjnie wskazane wyżej przepisy Karty Nauczyciela.

W szczególności zaś będą to przepisy dotyczące awansu zawodowego nauczyciela oraz uprawnień emerytalnych. Nie znajdą z kolei zastosowania przepisy dotyczące rozwiązania i nawiązania stosunku pracy za wyjątkiem przepisu o wygaśnięciu stosunku pracy. Do nauczycieli zatrudnionych w szkołach niepublicznych nie stosuje się również przepisów o nagrodach i wynagrodzeniu, o czasie pracy a raczej o obowiązkowej liczbie godzin zajęć dydaktycznych. Co się tyczy czasu pracy zarówno ten wynikający z Karty Nauczyciela jak i ten wynikający z kodeksu pracy nie może przekroczyć 40 godzin tygodniowo. W efekcie niewielka część przepisów Karty Nauczyciela znajduje zastosowanie w przypadku nauczycieli zatrudnionych w szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych.

Inną kwestią są uprawnienia wynikające z umowy o pracę czy z regulaminu wynagradzania, o których Pan wspomina. Uprawnienia przewidziane w regulaminie nawet jeśli pokrywają się z tymi przewidzianymi Kartą Nauczyciela przysługują nauczycielom zatrudnionym w szkołach prowadzonych przez stowarzyszenie na podstawie regulaminu, a nie na podstawie Karty Nauczyciela.
Zmiana regulaminu pracy i płacy

Na wstępie należy zauważyć, iż nie można utożsamiać zmiany regulaminu pracy ze zmianami postanowień umowy o pracę. W przypadku zamiaru dokonania zmiany w zakresie przywilejów przyznanych poszczególnym pracownikom w umowie o pracę do zmiany stosownych postanowień umowy konieczne będzie albo porozumienie między stronami tej umowy albo wypowiedzenie warunków pracy i płacy ze wszystkimi tego konsekwencjami i zgodnie z przyjętą w kodeksie pracy procedurą. To samo dotyczy zmian postanowień regulaminu wynagradzania. Co prawda zgodnie z art. 772 § 4 k. p. regulamin wynagradzania ustala pracodawca w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową o ile istnieje u danego pracodawcy jednak postanowienia regulaminu wynagradzania z chwilą ich wejścia w życie wchodzą automatycznie w treść umów o pracę. W konsekwencji aby zmienić postanowienia regulaminu wynagradzania na niekorzyść pracownika konieczne będzie dokonanie wypowiedzenia warunków płacy. Od tej sytuacji należy odróżnić zmianę regulaminu pracy. Regulaminy pracy są ustalane przez pracodawcę w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową o ile taka organizacja związkowa u danego pracodawcy działa. W razie nieuzgodnienia treści regulaminu pracy z zakładową organizacją związkową w ustalonym przez strony terminie, a także w przypadku, gdy u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, regulamin pracy ustala pracodawca (art. 1042 § 1 i § 2 k.p.). Taka sama procedura jak przy ustalaniu regulaminu pracy winna zostać przyjęta przy jego zmianie. Regulamin pracy wchodzi w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy (art. 1043 § 1 k.p.)

Uprawniania emerytalne

Do nauczycieli zatrudnionych w niepublicznych szkołach na prawach szkół publicznych w zakresie uprawnień emerytalnych znajdują zastosowanie przepisy art. 86 oraz art. 88 Karty Nauczyciela. Pierwszy z tych przepisów stanowi, iż nauczyciel oraz członek jego rodziny mają prawo do zaopatrzenia emerytalnego określonego w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z uwzględnieniem przepisów ustawy, z tym że nauczyciel zaliczany jest do pracowników wykonujących pracę w szczególnym charakterze. Z kolei przepis art. 88 Karty Nauczyciela przewiduje możliwość przejścia na „wcześniejszą” emeryturę przez pracownika nauczyciela po spełnieniu przez niego wymienionych w tym przepisie przesłanek. Zgodnie z tym przepisem nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich - dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Wobec powyższego odpowiadając na Pańskie pytanie dotyczące uprawnień pracownika w tym zakresie należy odpowiedzieć, iż będzie on miał prawo przejść na wcześniejsza emeryturę o ile oczywiście wypełni wszystkie warunki przewidziane w Karcie Nauczyciela. Opiniujący zauważa, w nawiązaniu do Pańskiego pytania, że kodeks pracy nie reguluje kwestii związanych z przejściem na emeryturę. Kwestię tę w stosunku do nauczycieli reguluje Karta Nauczyciela, zaś jej przepisy dotyczące przechodzenia na wcześniejsza emeryturę stosuje się również do nauczycieli w szkołach niepublicznych (do przepisu tego odsyła art. 91 b ust. 2 pkt 2). Działania tego przepisu nie można wyłączyć.