Forma zatrudnienia nauczycieli

Odpowiedź prawnika: Forma zatrudnienia nauczycieli

Po pierwsze należy podkreślić, że w systemie prawa kontynentalnego (do którego zalicza się prawo polskie) w odróżnieniu od systemu common law (np. Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, byłe kolonie brytyjskie) orzeczenia sądów (nawet Sądu Najwyższego) nie mają mocy precedensów, a co za tym idzie sędzia orzekający w sprawie nie musi się do takiego orzeczenia stosować. Orzeczenia te jednak wyznaczają pewien kierunek wykładni, który jednak można zakwestionować; a w razie słuszności argumentów przeciwnych do uznanych w orzeczeniu, Sąd Najwyższy może podjąć (i tak się najczęściej dzieje) nową uchwałę.

Po drugie należy wskazać, że główne zasady indywidualnego prawa pracy zawiera kodeks pracy. Pewne grupy zawodowe mogą wywalczyć zwiększenie określonych uprawnień. Jednakże te odstępstwa od tych zasad ogólnych dotyczą tylko tych grup zawodowych, które obejmuje dana regulacja prawna. Np. w przypadku nauczycieli Karta Nauczyciela obejmuje nauczycieli w rozumieniu ustawy (KN) i tylko ich. Nauczyciel (bez bliższego określenia) to w rozumieniu Karty Nauczyciela osoba zatrudniona w wymienionych w art. 1 ust. 1 podmiotach, wśród których nie wymienia się szkół niepublicznych o uprawnieniach publicznych. Oznacza to, że w rozumieniu Karty Nauczyciel osoba zatrudniona w szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych to nie "nauczyciel", ale właśnie "nauczyciel zatrudniony w szkole niepublicznej o uprawnieniach szkół publicznych". Pewne zamieszanie wprowadza występowanie tego samego słowa w obu konstrukcjach, czego jednak trudno było uniknąć. Ustawodawca próbuje tu zmniejszyć niejasności poprzez sprecyzowanie, że ustawa używając słowa nauczyciel bez bliższego określenia, ma na myśli zatrudnionych w podmiotach wymienionych w art. 1 ust. 1.

Co do zasady ustawę stosuje się do "nauczycieli". Dodatkowo ustawodawca zwiększył zakres uprawnień osób, które nie są nauczycielami w znaczeniu podanym wyżej, lecz są nauczycielami "zatrudnionymi w szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych".

Mimo że artykuły, na które powołał się Sąd Najwyższy w swojej uchwale, zostały skreślone, to jednak analogiczne regulacje znajdują się teraz odpowiednio w artykułach art. 1 ust. 2 pkt 2b i art. 91b ust. 2 pkt 2. Oznacza to, że uchwała nadal obowiązuje, mimo skreślenia powołanych artykułów.

Poza tym należy wskazać, że z uchwały nie wynika zakaz zatrudniania nauczycieli w szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych w formie umowy o pracę (patrz. np. artykuł 82 ust. 2 ustawy o systemie oświaty, który w punkcie 5 wskazuje, że zgłoszenie do ewidencji powinno zawierać dane dotyczące kwalifikacji pracowników pedagogicznych i dyrektora, przewidzianych do zatrudnienia w szkole lub placówce, a art. 4 ust. 2 ustawy o systemie oświaty wskazuje w punkcie 5, że statut szkoły lub placówki powinien określać prawa i obowiązki pracowników szkoły niepublicznej), ale jedynie wyjaśnia, że w takich szkołach nie ma ograniczenia form zatrudnienia, tak jak to jest w przypadku szkół publicznych.

Nie jest prawdą , że określenie "zatrudnia" należy utożsamiać z nawiązaniem stosunku pracy (por. np. wyrok SN z 8 lutego 2000 II UKN 380/99, OSNAP 2001/14/470; wyrok SN z 12 stycznia 2001 II UKN 186/00, OSNAP-wkł. 2001/9/3 ; wyrok SN z 21 listopada 2000, I PKN 90/00, Pr.Pracy 2001/5/34 ; wyrok NSA w Szczecinie z 16 marca 2000, SA/Sz 251/99 ; wyrok SN z 15 października I PKN 307/99, OSNAP 2001/7/214)

Podobnie należy przypomnieć, że nie ma znaczenia sama nazwa zawartej umowy. Należy zbadać, czy dana umowa była w rzeczywistości umową zlecenia czy umową o pracę (patrz. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 13 lutego 2001r.; wyrok SN z dnia 21 kwietnia 1999 r., I PKN 33/9).

Analiza przepisów ustawy Karta Nauczyciela dowodzi, że sytuacja prawna każdej z wymienionych grup nauczycieli jest inna. Co do nauczycieli zatrudnionych w szkołach publicznych ustawa ogranicza potencjalnie dostępne formy zatrudnienia do umowy o pracę i mianowania. Co do nauczycieli zatrudnionych w szkołach niepublicznych ustawa nie wprowadza takiego ograniczenia, a zatem możliwe jest zatrudnienie na umowę cywilnoprawną ( zlecenia lub na umowę podobną do zlecenia). To, jakie uprawnienia przysługują zatrudnionemu, zależy od rodzaju zawartej umowy. Jak wynika z powyższego, analizowana przez Pytającego uchwała SN jest w pełni zgodna z prawem, podobnie jak stanowisko Departamentu Prawnego MEN.