Konsekwencje wypłaty zaległego wynagrodzenia w drodze ugody sądowej - opinia prawna

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: 2000 r., Nr 14, poz. 176 ze zmianami)

• ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeÅ„ spoÅ‚ecznych (Dz. U. 1998 r., Nr 137 poz. 887 ze zmianami)

• ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. 2005 r., Nr 8, poz. 60)

• ustawa z dnia 29 grudnia 1993 roku o ochronie roszczeÅ„ pracowniczych w razie niewypÅ‚acalnoÅ›ci pracodawcy (tekst jednolity: Dz. U. 2002 r., Nr 9, poz. 85 ze zmianami).

Ustalenie charakteru wypłaty

W przedmiotowej sprawie zasadnicze znaczenie ma ustalenie, jaki charakter miała wypłata dokonana w wyniku zawartej przed sądem ugody. Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że powód złożył pozew o zapłatę zaległego wynagrodzenia ze stosunku pracy. Wobec tego uznać należy, że należności wypłacone w ramach ugody zawartej w toku postępowania sądowego mają charakter wynagrodzenia ze stosunku pracy, a wypłacona kwota dla powoda będzie przychodem z tego stosunku. O fakcie tym świadczy także Wydział Sądu, przed którym toczone było postępowanie sądowe. Skoro był to Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, uprawniony do orzekania w sprawach ze stosunku pracy, uznać należy, że dochodzona a także wypłacona kwota wynikała ze stosunku pracy.

Należy podkreÅ›lić, że kwota wynikajÄ…ca z zawartej ugody w żaden sposób nie ma charakteru odszkodowawczego, gdyż wynika wprost z faktu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Również z opisu roszczeÅ„ dochodzonych w procesie wynika, że nie miaÅ‚y one takiego charakteru, a w ugodzie stwierdzono, iż kwota 16.000 zÅ‚ jest tytuÅ‚em „należnoÅ›ci wynikajÄ…cych z niniejszej sprawy”.

Konsekwencje podatkowe

Obowiązki pracodawcy wynikające z tytułu zatrudnienia pracowników wynikają z ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 31 powołanej ustawy, osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, zwane dalej "zakładami pracy", są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy - wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej. Mając na uwadze treść powołanego przepisu oraz ustalenia dotyczące charakteru wypłaty kwoty pieniężnej w wyniku zawartej ugody sądowej, uznać należy, że Spółka z o.o. jako pracodawca, zobowiązana była od wypłaconej kwoty pieniężnej obliczyć, pobrać i wpłacić zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych do właściwego urzędu skarbowego.

Obowiązki wynikające z pełnionej funkcji płatnika w całości obciążają Spółkę z o.o. a ich niewykonanie nie może w żaden sposób negatywnie wpływać na prawa pracownika. Wobec tego, zobowiązana była do pobrania zaliczki na podatek dochodowy przed wypłatą kwoty wynikającej z ugody sądowej. Skoro tego nie uczyniła, jako płatnik ponosi odpowiedzialność wynikającą z art. 30 ustawy Ordynacja podatkowa. Zgodnie z tym przepisem, płatnik, który nie obliczył, nie pobrał i nie wpłacił zaliczki na podatek dochodowy odpowiedzialny jest za podatek nie pobrany albo pobrany a nie wpłacony. W analizowanej sytuacji odpowiedzialność płatnika sprowadza się do podatku nie pobranego.

Odpowiedzialność ta obejmuje zarówno kwotę nie pobranej zaliczki na podatek dochodowy, jak i odsetki naliczone od dna terminu płatności tej zaliczki. Zgodnie z art. 39 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, płatnik zobowiązany jest pobrać zaliczki na podatek dochodowy przed wypłata kwoty pracownikowi, natomiast wpłata tych zaliczek na rachunek urzędu skarbowego powinna nastąpić do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło (powinno nastąpić) pobranie zaliczek na ten podatek. Od tego dnia też liczone będą ewentualne odsetki za nie wpłacone zaliczki.

Od jakiej kwoty obliczyć zaliczkę?

W przedstawionym stanie faktycznym powód dochodził od pozwanej spółki kwoty pieniężnej wynikającej zarówno z tytułu wynagrodzenia za godziny nadliczbowe jak i z odbytych delegacji służbowych. W wyniku ugody ustalono kwotę 16.000 złotych, nie określając w jakiej części kwota ta wynika z niewypłaconych wynagrodzeń z tytułu godzin nadliczbowych a w jakiej z tytułu delegacji służbowych. Kwestia ta ma istotne znaczenie z uwagi na obowiązek płatnika w odprowadzeniu zaliczek na podatek dochodowy, gdyż wypłaty kwot delegacji krajowych oraz zagranicznych, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych są zwolnione od podatku do wysokości określonej w odrębnych przepisach, a więc nie ma potrzeby odprowadzania od nich zaliczek na podatek dochodowy. Odrębne przepisy określające wysokość diet z tytułu delegacji służbowych na terenie kraju to Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (21 złotych za dobę), a z tytułu delegacji służbowych poza granicami kraju - Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (wysokość diety uzależniona jest od kraju, do którego odbyta byłą podróż służbowa).

W takiej sytuacji, należaÅ‚oby przyjąć proporcjonalny podziaÅ‚ kwoty 16.000 zÅ‚ na część wypÅ‚aconÄ… z tytuÅ‚u godzin nadliczbowych oraz z tytuÅ‚u delegacji. Skoro wiÄ™c udziaÅ‚ kwoty wynikajÄ…cej z tytuÅ‚u delegacji krajowych w stosunku do kwoty wynikajÄ…cej z godzin nadliczbowych wynosi 0,2691178 (7 783 : 28 920.42 = 0,2691178), uznać należy, że kwota 16.000 zÅ‚ w tej części jest zwolniona od podatku i od niej nie ma obowiÄ…zku pobrania zaliczki na podatek dochodowy. Z dokonanego obliczenia wynika, że bÄ™dzie to kwota 4.305,9 zÅ‚. W zwiÄ…zku z powyższym pÅ‚atnik w przedstawionej sytuacji zobowiÄ…zany jest odprowadzić zaliczkÄ™ na podatek dochodowy od 11.649,1 zÅ‚.

Odpowiedzialność płatnika powstaje z dniem, w którym, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata podatku przez płatnika (inkasenta) powinna najpóźniej nastąpić, a więc po 20 dniu miesiąca następującego po miesiącu, w którym płatnik powinien pobrać zaliczkę.

Odpowiedzialność za składki ZUS i FGŚP

Odpowiedzialność wynikająca z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne pracowników jest podobna do odpowiedzialność płatnika z tytułu obliczenia, pobrania i wpłacenia zaliczek na podatek dochodowy, opisanej powyżej.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawą obliczenia składki jest przychód, który zgodnie z art. 4 pkt 9 tej ustawy jest przychodem w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych m.in. z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Podstawę wymiaru składek modyfikuje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Zgodnie z tym Rozporządzeniem, do podstawy nie wlicza się diet i innych należności z tytułu podróży służbowej pracownika - również do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju.

W związku z powyższym, przy ustalaniu podstawy naliczenia składek, zasady proporcjonalnego podziału kwot z ugody należałoby zastosować analogicznie i dotyczy to również poniżej omówionych składników składek ZUS (uwzględniając oczywiście ograniczenia wynikające z Rozporządzeń określających maksymalną wysokość diet z tytułu podróży służbowych).

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników, finansują z własnych środków, w równych częściach ubezpieczeni i płatnicy składek. Płatnikiem składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe pracowników jest ich zakład pracy. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.

Składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe finansowane są w równych częściach przez płatnika oraz ubezpieczonego.

Z uwagi na fakt, iż płatnikiem tych składek jest pracodawca, odpowiedzialność za ich nie pobranie oraz nie wpłacenie w terminie ponosi płatnik składek. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może wymierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę do wysokości 100% nie opłaconych składek.

W związku z powyższym, płatnik jest odpowiedzialny wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za brak pobrania tych składek.

Ubezpieczenie chorobowe

Składki na ubezpieczenie chorobowe finansują w całości ubezpieczeni (art. 16 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Płatnikiem tych składek jest jednak zakład pracy i w tym zakresie ponosi on odpowiedzialność za nie wpłacone składki także na ubezpieczenie chorobowe (art. 17 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Składki na FGŚW

Obowiązek opłacania składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych obciąża w całości pracodawców. Podstawą ustalenia składki jest podstawa opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, a więc przychód, w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z uwagi na fakt, iż składki te w całości obciążają pracodawcę, ich nie uiszczenie powoduje powstanie odpowiedzialności po stronie pracodawcy wobec Funduszu. W tym zakresie, zgodnie z art. 19 ust. 2 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Uwagi końcowe

Niezależnie od wskazanego, logicznego, jak się nam wydaje, podziału kwoty z ugody na część podlegającą opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, oraz część nie podlegającą temu podatkowi, w Państwa sytuacji należałoby rozważyć, czy z punktu widzenie praktycznego, wprowadzanie takiego podziału jest zasadne. Zwiększenie bowiem obciążenia Państwa firmy w zakresie opłacenia należności podatkowych i ZUSowskich od kwoty 16.000 zł, a nie od 11.649 zł nie jest znaczące, a udowadnianie przed urzędami iż taki proporcjonalny podział jest zasadny może być utrudnione. Również końcowy efekt nie koniecznie musi być taki, jak sugerujemy.

Na koniec pragniemy też zauważyć, że strony nie ustaliły w ugodzie, czy umówiona kwota 16.000 zł ma być kwotą brutto, czy netto. Ponieważ jednak do wypłacenia tej kwoty już doszło, najrozsądniej przyjąć, że wolą stron była właśnie zapłata tych 16.000 zł netto. Co prawda w praktyce, w tego typu ugodach przyjmuje się na ogół, że umówiona kwota to kwota brutto, ale udowadnienie tego w przedmiotowej sprawie mogłoby być trudne i raczej niecelowe.