Arbiter w zamówieniach publicznych (stan prawny do 1 marca 2004 r.)

Kto może zgłosić kandydatów do pełnienie funkcji arbitra?

Na listę arbitrów mogą być wpisane wyłącznie te osoby, które zostały zgłoszone przez uprawnione do tego podmioty. Zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych, kandydatów na arbitrów mogą zgłosić:

1. Prezes Urzędu,
2. ministrowie, kierownicy urzędów centralnych,
3. ogólnokrajowe organizacje samorządu terytorialnego i regionalne izby obrachunkowe,
4. stowarzyszenia zawodowe, samorządy, gospodarcze i inne organizacje gospodarcze.

Kto może zostać arbitrem?

Arbitrem może zostać osoba spośród kandydatów wskazanych przez uprawnione podmioty, która z wynikiem pozytywnym złożyła przed komisją egzaminacyjną powołaną przez Prezesa Urzędu egzamin ze znajomości przepisów tworzących system zamówień publicznych oraz spełnia następujące warunki:

1. jest obywatelem polskim - a więc nie jest wystarczające posiadanie miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej, ale konieczne jest legitymowanie się polskim obywatelstwem,
2. posiada pełną zdolność do czynności prawnych - zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego pełną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby które ukończyły 18 rok życia i nie zostały ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo,
3. korzysta z pełni praw publicznych - a więc nie został prawomocnym wyrokiem pozbawiony praw publicznych,
4. przed zakończeniem postępowania nie była prawomocnie skazana za popełnienie przestępstwa z winy umyślnej,
5. w ciągu ostatnich 5 lat nie została skreślona z listy arbitrów z powodu rażącego naruszenia obowiązków arbitra - przeszkodą uniemożliwiającą uzyskanie statusu arbitra jest skreślenie z listy arbitrów z powodu rażącego naruszenia obowiązków arbitra. W ciągu 5 lat od skreślenia z listy arbitrów, ale tylko z tego powodu, osoba nie może zostać arbitrem. Oznacza to, że skreślenie z listy arbitrów z innych powodów niż rażące naruszenie obowiązków nie stanowi przeszkody w uzyskaniu statusu arbitra.

Zanim osoby spełniające powyższe warunki będą mogły pełnić funkcje arbitra, muszą dopełnić jeszcze jednej formalności. Otóż osoba taka obowiązana jest jeszcze złożyć ślubowanie. Rotę ślubowania określa w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw administracji publicznej.

Kto powołuje arbitrów uprawnionych do rozpatrzenia odwołania?

Osoby spełniające wszystkie wymagane warunki, które Prezes Urzędu w drodze decyzji administracyjnej wpisał na listę arbitrów mogą być powoływanie do rozpatrywania odwołań w sprawach o zamówienia publiczne. Od 20 października 2003 r., kiedy weszła w życie ustawa nowelizująca z dnia 29 sierpnia 2003 r., wszystkich trzech członków zespołu arbitrów wyznaczonych do rozpatrzenia określonego odwołania powołuje Prezes Urzędu spośród arbitrów wpisanych na listę. Spośród wskazanych arbitrów Prezes Urzędu wyznacza przewodniczącego Zespołu.

Do czasu wejścia w życie nowelizacji po jednym arbitrze powoływali zamawiający i odwołujący się oraz Prezes Urzędu. Stwarzało to sytuacje, w których zamawiający i odwołujący uważali powołanych przez siebie arbitrów za rzeczników swoich interesów, reprezentujących ich w postępowaniu odwoławczym. Zmiana sposobu powoływania arbitrów miała uchronić przed tymi niepożądanymi sytuacjami. Celem nowelizacji było również zobiektywizowanie orzekania w postępowaniu odwoławczym oraz stworzenie możliwości powoływania arbitrów merytorycznie przygotowanych do rozpatrzenia konkretnego odwołania.

W jakich przypadkach arbiter podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu odwoławczym?

W celu zapewnienia maksymalnej bezstronności arbitrów w postępowaniu odwoławczym i w procesie ozekania, system zamówień publicznych przewiduje możliwość wyłączenia powołanego arbitra z postępowania odwoławczego. Na uzasadniony wniosek uczestnika postępowania lub arbitra, arbiter wyznaczony do rozpatrzenia odwołania może zostać wyłączony od udziału w postępowaniu przy rozpatrywaniu odwołania. Podstawy wyłączenia arbitra z postępowania przy rozpatrywaniu odwołania są takie same, jak podstawy wyłączenia sędziego w procesie cywilnym. I tak sędzia podlega wyłączeniu:

1. w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki;
2. w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;
3. w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
4. w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron;
5. w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator.

Powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia opieki lub kurateli.

Ponadto arbiter podlega wyłączeniu na własne żądanie lub na wniosek uczestnika postępowania, jeżeli między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności arbitra.

Arbiter ma obowiązek powiadomienia Prezes Urzędu o okolicznościach uniemożliwiających mu wykonywanie obowiązków, a w szczególności o przyczynach, uzasadniających jego wyłączenie.

O wyłączeniu arbitra lub o odmowie wyłączenia rozstrzyga Prezes Urzędu Zamówień Publicznych w formie postanowienia. W przypadku wyłączenia arbitra lub zaistnienia innej okoliczności uniemożliwiającej arbitrowi wykonywanie obowiązków, Prezes Urzędu wyznacza innego arbitra.

Jakie wynagrodzenie otrzymują arbitrzy za wykonywaną funkcję?

Podstawą do ustalenia wynagrodzenia za czynności arbitrów przy rozpoznawaniu odwołań wnoszonych w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego stanowi, po zaokrągleniu do pełnego złotego, kwota bazowa, ustalona w ustawie budżetowej na dany rok dla pracowników państwowej sfery budżetowej. Zmiana tejże podstawy następuje po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw ustawy budżetowej.

Wynagrodzenie za czynności arbitra przy rozpoznawaniu jednego odwołania wynosi 50% podstawy, o której mowa powyżej. Jeżeli odwołanie zostanie odrzucone przez zespół arbitrów, wynagrodzenie arbitra wynosi 25% podstawy, a jeżeli odwołanie zostanie wycofane przez odwołującego, i postępowanie zostało umorzone, wynagrodzenie arbitra ustala się w wysokości 10% podstawy. Natomiast wynagrodzenie przewodniczącego zespołu arbitrów ustalane jest w wysokości o połowę większą niż wynagrodzenie arbitra nie będącego przewodniczącym.

W jakich przypadkach arbiter może zostać skreślony z listy arbitrów?

Ustawa o zamówieniach publicznych zna przypadki, w których konieczne staje się skreślenie arbitra z listy prowadzonej przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. Następuje to w przypadku:

1. wniosku arbitra,
2. ograniczenia zdolności do czynności prawnych - następuje to w sytuacji ubezwłasnowolnienia częściowego arbitra,
3. utraty praw publicznych,
4. zrzeczenia się obywatelstwa polskiego,
5. prawomocnego skazania za przestępstwo umyślne,
6. śmierci arbitra,
7. rażącego naruszenia obowiązków arbitra,

Obecnie nie ma już przeszkód, aby funkcję arbitra powoływanego do rozpoznawania odwołań w postępowaniach o zamówienia publiczne, pełniła osoba, która podjęła się wykonywania zawodu sędziego, prokuratora, asesora sądowego lub prokuratorskiego.

Zespół
e-prawnik.pl