Egzekucja świadczeń niepieniężnych (stan prawny obowiązujący do dnia 4 lutego 2005 r.)

3.2.2005

Egzekucja świadczeń niepieniężnych obejmuje wykonanie tytułów wykonawczych, które zawierają różne obowiązki, jest to:

wydanie rzeczy ruchomej,
wydanie nieruchomości, statku albo opróżnienie pomieszczenia,
złożenie oznaczonego oświadczenia woli,
wykonanie czynności,
zaniechanie czynności i nieprzeszkadzanie czynności wierzyciela.

Na czym polega wydanie rzeczy?

Istnieją przypadki, w których egzekucja zmierza do wydobycia rzeczy, które znajdują się we władaniu dłużnika. W sytuacji, gdy rzecz znajduje się we władaniu osoby trzeciej, a nie dłużnika, osobie takiej można rzecz odebrać, pod warunkiem, że zgodzi się na jej wydanie. Jeżeli jednak osoba trzecia nie zgadza się na wydanie rzeczy, komornik nie może rzeczy przymusowo odebrać, może natomiast zająć roszczenie, które służy dłużnikowi wobec tej osoby o wydanie rzeczy.

Czy każda rzecz może być przedmiotem egzekucji komorniczej, w której celem jest jej wydobycie?

Przedmiotem, który ma zostać wydany może być rzecz oznaczona co do tożsamości oraz co do gatunku, bądź rzecz zbiorowa. Warunkiem jest, by rzecz, która ma być wydana, była dokładnie oznaczona w tytule wykonawczym, gdyż wszelkie niedokładności w oznaczaniu rzeczy mogą spowodować bezskuteczność egzekucji. Pewne ułatwienie niesie z sobą taka egzekucja polegająca na wydaniu rzeczy, gdy jej przedmiotem jest rzecz oznaczona co do gatunku. Gdyby egzekucja taka okazała się bezskuteczna, wierzyciel może w razie zwłoki dłużnika nabyć na jego koszt taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty ich wartości, zachowując w obu wypadkach roszczenie o naprawienie szkody.

Kto jest obecny przy czynnościach komornika zmierzających do odebrania rzeczy?

Z całą pewnością tą osobą może wierzyciel. Może ona wysunąć żądanie, aby odebranie rzeczy odbyło się w jego obecności. W takiej sytuacji komornik ma obowiązek zawiadomić wierzyciela o terminie odebrania rzeczy. Jeżeli komornik dokona tej czynności – zawiadomienia wierzyciela, a ten mimo to się nie stawi, komornik nie przystępuje do wykonania czynności odebrania rzeczy, a samo niestawiennictwo stwierdza w protokole. Wierzyciel może udzielić pełnomocnictwa osobie, która zamiast niego będzie obecna przy odbieraniu rzeczy. W tedy komornik zawiadamia tego właśnie pełnomocnika.

Na czym polega i jak przebiega wydanie nieruchomości lub statku albo opróżnienie pomieszczenia?

W przypadku tego rodzaju czynności egzekucyjnych w pierwszej kolejności komornik wzywa dłużnika do dobrowolnego wykonania tego obowiązku w wyznaczonym stosownie do okoliczności terminie, po którego bezskutecznym upływie dokona czynności potrzebnych do wprowadzenia wierzyciela w posiadanie. Tak więc przy pierwszej czynności egzekucyjnej komornik doręcza dłużnikowi zawiadomienie o wszczęciu egzekucji, z podaniem treści tytułu wykonawczego i wymienieniem sposobu egzekucji, a także wzywa dłużnika do dobrowolnego wykonania tego obowiązku w wyznaczonym stosownie do okoliczności terminie. Po upływie terminu wyznaczonego przez komornika (w celu dobrowolnego wykonania przez dłużnika obowiązków) komornik przystępuje do czynności wprowadzenia wierzyciela w posiadanie.

Jak przebiega wprowadzenie w posiadanie wierzyciela?

Jeżeli wprowadzenie wierzyciela w posiadanie nie jest połączone z opróżnieniem pomieszczenia, to polega po prostu na faktycznym oddaniu nieruchomości i dokonaniu pewnych czynności faktycznych, które umożliwią wierzycielowi wykonywanie władztwa nad nieruchomości. Może to być np. przekazanie wierzycielowi kluczy.

Jakich innych czynności może dokonać komornik przy wprowadzaniu wierzyciela w posiadanie nieruchomości?

Niezbędnym może być usunięcie ruchomości, które nie są przedmiotem egzekucji. W takiej sytuacji komornik ma obowiązek oddać je dłużnikowi. Gdyby nie można było ich oddać dłużnikowi ze względu na jego nieobecność, komornik pozostawia je dorosłemu domownikowi, a gdyby i to było niemożliwe - komornik ustanawia dozorcę, któremu oddaje usunięte ruchomości na przechowanie na koszt dłużnika. Oczywiście rzecz dotyczy takich ruchomości, które nie stanowią części składowej nieruchomości lub przynależności. Jeżeli pomimo wezwania dozorcy skierowanego do dłużnika, dłużnik nie odbierze swoich rzeczy, sąd może zarządzić ich sprzedaż. Jest to możliwe na wniosek dozorcy i po wysłuchaniu dłużnika.

Egzekucja może być także skierowana na wykonanie pewnej czynności przez dłużnika. Wtedy tryb postępowania zależny jest od tego, czy czynność może być wykonana przez inną osobę w zastępstwie dłużnika, czy też czynność ta musi być wykonana osobiście przez samego dłużnika.

Na czym polega egzekucja, gdy czynność będąca przedmiotem egzekucji może być wykonana przez inną osobę w zastępstwie dłużnika?

W tym wypadku w pierwszej kolejności sąd na wniosek wierzyciela wzywa dłużnika do wykonania konkretnej czynności w wyznaczonym terminie. Jeżeli termin ten upłynie bezskutecznie, sąd udziela wierzycielowi umocowania do wykonania czynności na koszt dłużnika. Jeżeli wierzyciel tego zażąda, sąd przyznaje mu sumę potrzebną do wykonania czynności. Jeżeli jednak w tytule egzekucyjnym zostało postanowione, że w razie niewykonania przez dłużnika w wyznaczonym terminie czynności, która może wykonać także inna osoba, wierzyciel będzie umocowany do wykonania tej czynności, to wierzyciel może tego dokonać bezpośrednio na mocy samego tylko tytułu egzekucyjnego oczywiście na koszt dłużnika (gdy dłużnik odmawia wykonania).

Na czym polega egzekucja, gdy czynność będąca przedmiotem egzekucji nie może być wykonana przez inną osobę w zastępstwie dłużnika?

Taka czynność jest tzw. niezastępowalną. W tym przypadku sąd na wniosek wierzyciela ale po wysłuchaniu stron, wyznacza najpierw dłużnikowi termin, w którym dłużnik powinien wykonać te czynności. Sąd – na wypadek gdyby dłużnik czynności w wyznaczonym terminie nie dokonał – zagrozi mu grzywną. W przypadku, gdy wykonanie tej czynności wymagałoby wydatków pieniężnych lub dostarczenia materiałów (a obowiązek taki ciąży na wierzycielu), sąd przystępuje do egzekucji w tym trybie dopiero po tym, jak wierzyciel wykaże, że dokonał czynności, od których zależy obowiązek dłużnika. Jeżeli termin wyznaczony dłużnikowi upłynie bezskutecznie, tzn. dłużnik pomimo zagrożenia grzywną nie wykona czynności nakazanej przez sąd, sąd nakłada na dłużnika grzywnę (co czyni na wniosek wierzyciela) i jednocześnie wyznacza nowy termin do wykonania czynności z zagrożeniem surowszą grzywną.

Na czym polega egzekucja, gdy obowiązek dłużnika polega na zaniechaniu pewnej czynności lub nieprzeszkadzaniu czynności wierzyciela?

W tym przypadku postępowanie egzekucyjne rozpoczyna się od wysłuchania przez sąd – na wniosek wierzyciela – stron. Po tym, jak sąd stwierdzi, że dłużnik działał wbrew obowiązkowi, nakłada na dłużnika grzywnę.

Jeżeli nadal nie spełnia swojego obowiązku, sąd – znowu na wniosek wierzyciela – stosuje ponownie grzywnę.

Pamiętaj, że:

Udział wierzyciela przy czynnościach komornika polegających na wprowadzaniu wierzyciela w posiadanie nieruchomości jest niezbędny,
Jeżeli dłużnikiem zobowiązanym do dokonania czynności niezastępowalnej, do którego skierowane było wezwanie sądu, jest osoba prawna lub inna organizacja, środkom przymusu podlega jej pracownik odpowiedzialny za niezastosowanie się do wezwania, a gdyby ustalenie takiego pracownika było w jakiś sposób utrudnione, środkom przymusu podlega jego kierownik,
Tryb egzekucji typowy dla czynności niezastępowanych nie ma zastosowania, gdy obowiązek dłużnika polega na złożeniu oznaczonego oświadczenia woli, gdyż w takiej sytuacji prawomocne orzeczenie sądu zobowiązujące do złożenia oświadczenia zastępuje oświadczenia dłużnika,
W przypadku, gdy obowiązkiem jest dłużnika jest zaniechanie lub niepreszkadzanie, sąd może na wniosek wierzyciela zobowiązać dłużnika do zabezpieczenia szkody, grożącej wierzycielowi wskutek dalszego działania dłużnika wbrew obowiązkowi. W postanowieniu sąd może wskazać wysokość i czas trwania zabezpieczenia.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.