Firma, czyli oznaczenie przedsiębiorcy

Co to jest firma?

Firma to nazwa przedsiębiorcy, pod którą prowadzi on działalność gospodarczą lub zawodową. Kodeks cywilny definiuje pojęcie przedsiębiorcy jako osobę fizyczną lub prawną, a także jednostkę organizacyjną nie posiadająca osobowości prawnej, która we własnym imieniu prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową. Zatem pojęcie przedsiębiorcy obejmie osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, spółki osobowe (nie jest jednak spółką osobową spółka cywilna, w tym przypadku za przedsiębiorcę uważa się każdego ze wspólników osobno), spółki kapitałowe oraz wszelkie inne osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą. Pod pojęciem przedsiębiorcy Kodeks cywilny rozumie również podmioty wykonujące na własny rachunek działalność zawodową, czyli działalność o charakterze profesjonalnym, wymagającą posiadania określonych kwalifikacji zawodowych (np. architekt sporządzający projekt na podstawie umowy o dzieło, a nie prowadzący działalności gospodarczej). Prowadzenie działalności gospodarczej lub zawodowej we własnym imieniu oznacza, iż przedsiębiorca sam organizuje swoją działalność, nabywa prawa i zaciąga zobowiązania w związku z prowadzoną działalnością i sam ponosi za nie odpowiedzialność.

Zawarty w Kodeksie cywilnym przepis, stanowiący że przedsiębiorca działa pod firmą oznacza prowadzenie działalności gospodarczej lub zawodowej, w szczególności dokonywanie czynności prawnych (przede wszystkim zawieranie umów) pod indywidualizującą przedsiębiorcę nazwą. Firma bowiem służy oznaczeniu przedsiębiorcy i prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa.

Jakie wymogi musi spełniać firma?

Firma nie może być obrana przez przedsiębiorcę zupełnie dowolnie. Daleko idących ograniczeń doznaje swoboda wyboru firmy przez osobę fizyczną (osobę prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą), ponieważ firmą tej osoby jest jej imię i nazwisko. Przedsiębiorca może jednak, obok swojego imienia i nazwiska, umieścić w firmie swój pseudonim lub określenie wskazujące na przedmiot działania przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia lub inne określenie dowolnie obrane (np. „Jan Kowalski Kraków”, „Antoni Trzewik - naprawa obuwia”, „Jan Kowalski - salon fryzjerski Elegantka”).

Firmą spółki cywilnej są imiona i nazwiska jej wspólników (np. „Jan Kowalski Piotr Nowak spółka cywilna”), oczywiście można uzupełnić firmę o wszystkie te dodatki, które możliwe są w przypadku firmy osoby fizycznej.

Wymogi dotyczace brmienia firm spółek osobowych prawa handlowego (spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej i komandytowo - akcyjnej) zawarte są w Kodeksie spółek handlowych:

• firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy wszystkich wspólników albo nazwisko lub firmę jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna” (w obrocie dopuszczalne jest używanie skrótu „sp.j.”);
• firma spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera i dodatkowe określenie „i partner” lub „i partnerzy”, czy też „spółka partnerska”, jak również określenie wolnego zawodu wykonywanego w spólce (w obrocie można używać skrótu „sp.p.”);
• firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa” (w obrocie dopuszczalne jest używanie skrótu „sp. k.”). Gdy komplementariuszem jest osoba prawna - firma spółki powinna zawierać pełne brzmienie jej firmy;
• firma spółki komandytowo - akcyjnej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz oznaczenie „spółka komandytowo - akcyjna” (w obrocie można używać skrótu „S.K.A.”). W firmie nie można zamieszczać nazwiska lub firmy akcjonariusza, natomiast gdy komplementariuszem jest osoba prawna - firma spółki powinna zawierać pełne brzmienie jej firmy.

Oczywiście obok elementów wymaganych przez prawo, firmy spółek osobowych mogą również zawierać oznaczenia dotyczące miejsca prowadzenia działalności, przedmiotu działalności czy inne określenia dowolnie obrane.

Firmą osoby prawnej jest jej nazwa dowolnie obrana (np. „Cegła”, „KVV”), jednak obok nazwy musi być podana forma prawna tej osoby prawnej (spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), możliwe jest również podanie formy prawnej w skrócie (S.A., sp. z o.o.). Firma osoby prawnej może również wskazywać na przedmiot działalności („Przedsiębiorstwo budowlane Cegła sp. z o.o.”), siedzibę tej osoby (np. „KVV Warszawa S.A.”) lub inne określenia dowolnie obrane.

Poza tym firma osoby prawnej moze zawierać nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej, jeśli służy to ukazaniu związku tej osoby z powstaniem lub działalnością tej osoby prawnej (np. „Pączek. Jan Kowalski sp. z o.o.”, jeśli Jan Kowalski jest np. znanym cukiernikiem). Należy jednak pamiętać, że zawarcie tych danych w firmie osoby prawnej wymaga zgody osoby, o której nazwisko lub pseudonim chodzi (a w razie jej śmierci - zgodę jej małżonka i dzieci).

Jeżeli osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna ma oddziały, to firma tych oddziałów powinna zawierać pełną nazwę macierzystej osoby prawnej z dodatkiem „oddział” i wskazaniem miejscowości, w której oddział ma siedzibę (np. „KVV oddział Kraków“).

Firma spółki kapitałowej w organizacji powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „w organizacji”.

Firmy wszystkich przedsiębiorców powinny odróżniać się dostatecznie od firm innych przedsiębiorców, działających na tym samym rynku (naruszeniem tej zasady będzie np. nazwanie swojego przedsiębiorstwa „Zakład Obuwniczy Trzewik. Jan Kowalski ”, jeśli na tym samym rynku działa przedsiębiorstwo „Zakład obuwniczy Trzewiki. Jan Kowalski”). Poza tym, firma nie może wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, miejsca działalności czy źródeł zaopatrzenia (naruszeniem tej zasady będzie np. sytuacja, gdy przedsiębiorstwo działające pod firmą „Szwajcarskie czekoladki na wagę. Jan Kowalski” będzie prowadziło sprzedaż czekoladek polskich).

Przedsiębiorcy są obowiązani do dostosowania swoich firm do wymogów przewidzianych w znowelizowanym Kodeksie cywilnym do 25 września 2007 r.

Gdzie należy zgłosić firmę?

Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, czyli w wypadku spółek - w Krajowym Rejestrze Sądowym lub w wypadku działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę fizyczną samodzielnie lub w ramach spółki cywilnej - w ewidencji działalności gospodarczej.

Również zmiana firmy (np. zmiana nazwiska, zmiana miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, jeśli to miejsce było zawarte w firmie) wymaga ujawnienia w rejestrze (zazwyczaj Krajowym Rejestrze Sądowym lub ewidencji działalności gospodarczej).

Należy pamiętać, ze w stosunkach gospodarczych przedsiębiorca jest obowiązany posługiwać się firmą w oświadczeniach pisemnych (np. ofertach, fakturach), skierowanych do oznaczonych osób w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Czy przekształcenie spółki powoduje konieczność zmiany firmy?

W razie przekształcenia spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową, jak również spółki kapitałowej w osobową lub spółki osobowej w spółkę kapitałową lub inną spółkę osobową można zachować dotychczasową firmę z zastrzeżeniem, że należy zmienić oznaczenie formy prawnej przedsiębiorstwa, jeżeli uległa ona zmianie (np. „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” na „spółka akcyjna”, „spółka jawna” na „spółka komandytowa”).

Czy zmiany personalne w spółce lub zbycie przedsiębiostwa powodują zmianę firmy?

W wypadku utraty członkostwa w spółce (kapitałowej i osobowej) przez wspólnika, którego nazwisko umieszczone było w firmie, spółka nie musi zmieniać firmy tylko wypadku, gdy występujący ze spółki wspólnik wyrazi na piśmie zgodę na zachowanie jego nazwiska w firmie przedsiębiorstwa (w razie śmierci wspólnika zgodę musi wyrazić małżonek i dzieci wspólnika). Te same zasady stosuje się w wypadku jednoosobowej działalności gospodarczej.
Nabycie przedsiębiorstwa nie powoduje zmiany firmy, a nabywca może to przedsiębiorstwo prowadzić pod dotychczasową firmą. Wymagane jest jednak, aby w firmie nabytego przedsiębiorstwa umieszczony został dodatek wskazujący firmę lub nazwisko nabywcy, chyba że strony umowy zbycia przedsiębiorstwa postanowią inaczej.

Czy możliwe jest zbycie firmy?

Firma, czyli oznaczenie przedsiębiorcy jest jego dobrem osobistym, tak jak nazwisko jest dobrem osobistym każdej osoby fizycznej. Nie jest więc możliwe zbycie firmy, ale ustawa przewiduje możliwość upoważnienia przez przedsiębiorcę działającego pod określoną firmą innego przedsiębiorcy do korzystania ze swej firmy, pod warunkiem, że nie wprowadza to w błąd.

Jakie środki prawne przysługują przedsiębiorcy w wypadku naruszenia prawa do firmy?

Prawo do firmy przysługujące przedsiębiorcy jest chronione analogicznie do innych dóbr osobistych. Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, a w razie dokonanego naruszenia przedsiębiorca może żądać usunięcia skutków tego naruszenia oraz złożenia oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (np. jeśli inny przedsiębiorca wbrew przepisom będzie działał pod firmą, która już istnieje na rynku w tej samej branży, przedsiębiorca którego firma została wykorzystana bezprawnie może żądać, zaprzestania posługiwania się jego firmą). Poza tym, przedsiębiorca którego firma została bezprawnie wykorzystana, może żądać naprawienia szkody majątkowej, która powstała w wyniku naruszenia albo wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia.

Pamiętaj, że:

• firma to oznaczenie przedsiębiorcy
• firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko
• firmą osoby prawnej jest jej nazwa wraz z określeniem formy organizacyjno - prawnej osoby prawnej,
• firmy nie można zbyć
• firma podlega ochronie tak jak dobra osobiste osób fizycznych
• przedsiębiorcy muszą dostosować swoje firmy do obowiązujących przepisów do 25 września 2007r.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 23 kwietnia 1964r. kodeks cywilny (Dz. U. 1964r. nr 16 poz. 93 ze zmianami)
• ustawa z dnia 15 września 2000 roku - kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 nr 94 poz. 1037 ze zmianami)

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.