Jak uzyskać zasiłek opiekuńczy na opiekę nad dzieckiem?

Jak dostać zasiłek opiekuńczy na opiekę nad zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat?

Jeśli nie możesz pracować, bo musisz zostać w domu i opiekować się zdrowym dzieckiem, które ma mniej niż 8 lat, to przysługuje ci zasiłek opiekuńczy. Sprawdź, kto i w jaki sposób może otrzymać taki zasiłek.

Kto może dostać zasiłek opiekuńczy?

Każdy, kto spełni oba poniższe warunki:

1. nie może pracować, bo opiekuje się zdrowym dzieckiem, które ma mniej niż 8 lat oraz:
   • jest jego rodzicem,
   • jest jego rodzicem adopcyjnym,
   • jest jego rodzicem zastępczym,
   • jest jego opiekunem prawnym,
   • nie jest to jego dziecko, ale je wychowuje i utrzymuje,
2. ma ubezpieczenie chorobowe i:
   • jest pracownikiem (ma umowę o pracę),
   • jest zleceniobiorcą (ma umowę agencyjną, umowę zlecenie lub inną umowę o świadczenie usług, także jeśli pracujesz na podstawie umowy uaktywniającej, na przykład jesteś nianią),
   • współpracuje ze zleceniobiorcą,
   • wykonuje pracę nakładczą na podstawie umowy nakładczej (czyli pracujesz w domu i na przykład składasz długopisy, szyjesz, tworzysz biżuterię pasmanteryjną z filcu),
   • prowadzi działalność pozarolniczą albo współpracujesz z taką osobą,
   • jest członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
   • odbywa karę pozbawienia wolności albo jest osobą tymczasowo aresztowaną i masz skierowanie do pracy,
   • jest osobą duchowną,
   • odbywa służbę zastępczą.

Nie dostanie się zasiłku, jeśli inne osoby z rodziny, z którymi mieszka zainteresowany, mogą opiekować się dzieckiem.

 Umowa uaktywniająca to umowa zlecenie dla osoby fizycznej, która opiekuje się dzieckiem:

• w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia do końca roku szkolnego, w którym dziecko skończy 3 lata, 
• w wieku do 4 lat w przypadku, gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym. 

Umowa taka ma formę pisemną, zawierana jest między nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko.

Kiedy możesz dostać zasiłek?

Kiedy musisz zostać w domu z dzieckiem, bo:

• niespodziewanie zamknięto żłobek, klub dziecięcy, przedszkole albo szkołę dziecka (na przykład z powodu awarii),
• zachorowała niania, która podpisała umowę uaktywniającą, albo zachorował dzienny opiekun dziecka,
• inspektor sanitarny podejrzewa, że dziecko jest nosicielem choroby zakaźnej i wydał decyzję o izolacji dziecka,
• twój małżonek, który do tej pory zajmował się dzieckiem, jest chory lub przebywa w szpitalu,
• matka z powodu porodu nie może opiekować się dzieckiem.

Jak długo możesz dostawać zasiłek?

Nie dłużej niż 60 dni w roku kalendarzowym.

Jest to łączna liczba dni do wykorzystania — wspólnie dla ojca i matki — na wszystkie zasiłki opiekuńcze w roku kalendarzowym. Liczba dni nie zmienia się — niezależnie od tego, ile masz dzieci pod opieką.

Przykład:

Jeżeli masz dwoje dzieci, które mają mniej niż 8 lat, to zasiłek na opiekę nad nimi dostaniesz łącznie przez 60 dni (a nie 120 dni).

Zasiłek opiekuńczy możesz dostać także w innej sytuacji (na przykład kiedy nie pracujesz, bo opiekujesz się chorym dzieckiem lub innym chorym z rodziny). Również wtedy liczba dni, przez które możesz dostawać zasiłek, sumuje się i łącznie nie może przekroczyć 60 dni.

Ojciec dziecka albo inna osoba z rodziny może dostać dodatkowy zasiłek opiekuńczy, jeśli matka dziecka dostaje zasiłek macierzyński i w czasie 8 tygodni po porodzie:

• wymaga opieki szpitalnej,
• ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym i dlatego nie może opiekować się dzieckiem,
• porzuciła dziecko.

Taki zasiłek nie sumuje się z pozostałymi zasiłkami i nie jest związany z rokiem kalendarzowym. Ojciec dziecka bądź inna osoba z rodziny może dostać taki zasiłek do 56 dni kalendarzowych, nie dłużej niż do dnia, w którym dziecko ukończy 8 tydzień życia.

Jak ubiegać się o zasiłek?

1. Zbierz wszystkie potrzebne dokumenty.
2. Złóż dokumenty w ZUS albo u płatnika składek. Dokumenty możesz złożyć osobiście albo skorzystać z pełnomocnika. Możesz je także wysłać pocztą.

Płatnik składek to każda firma, instytucja lub osoba, która zgłasza do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) osoby ubezpieczone oraz rozlicza i opłaca za nie składki na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Może to być na przykład pracodawca albo osoba, która prowadzi działalność gospodarczą (pozarolniczą).

Jaka jest wysokość zasiłku?

80% podstawy wymiaru zasiłku. Wysokość zasiłku wyliczy dla ciebie ZUS albo płatnik składek.

Podstawa wymiaru zasiłku:

• jeżeli jesteś pracownikiem — to twoje przeciętne miesięczne wynagrodzenie (brutto) z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem, w którym powstała niezdolność do pracy. Od tej kwoty odejmij składki na ubezpieczenia społeczne w części, którą opłacasz.
• jeśli nie jesteś pracownikiem — to twój przeciętny miesięczny przychód z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem, w którym powstała niezdolność do pracy. Od tej kwoty odejmij jeszcze jej 13,71 %.

Gdy zaś masz ubezpieczenie chorobowe krócej niż 12 miesięcy — wtedy podstawę wymiaru zasiłku wylicza się na podstawie pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia przed miesiącem, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą pozarolniczą lub współpracujesz z taką osobą albo jesteś osobą duchowną, dotyczą cię inne szczególne zasady. 

Kiedy złożyć dokumenty?

Można je złozyć w każdym czasie, gdy masz już wszystkie wymagane dokumenty. Możesz też złożyć wniosek o zasiłek za okres, który już minął. Zrób to do 6 miesięcy od ostatniego dnia, za który można było dostać zasiłek. Przykład: jeśli opiekujesz się dzieckiem od 1 do 8 lipca, to ostatni dzień, za który możesz dostać zasiłek, to 8 lipca. Czyli, aby dostać zasiłek, musisz złożyć wszystkie dokumenty do 8 stycznia następnego roku (6 miesięcy po 8 lipca). 

Jeżeli z jakichś powodów nie możesz złożyć wniosku w tym terminie (na przykład ze względu na chorobę), to możesz złożyć wniosek w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym te powody przestały istnieć.

Takie podania są rozpatrywane bezpłatnie.

Co trzeba przygotować?

• wniosek o zasiłek opiekuńczy ZUS Z-15,
• dokument, który potwierdzi konieczność opieki nad dzieckiem:
  • samodzielnie napisane oświadczenie, w którym wyjaśnisz, dlaczego zostajesz w domu z dzieckiem — jeśli żłobek, klub dziecięcy, przedszkole albo szkoła, do której chodzi twoje dziecko, zostało niespodziewanie zamknięte,
  • decyzję inspektora sanitarnego o konieczności izolacji dziecka — jeśli istnieje podejrzenie, że twoje dziecko może być nosicielem choroby zakaźnej,
  • zaświadczenie lekarskie osoby, która na stałe opiekuje się dzieckiem (na przykład twojego małżonka) — jeśli taka osoba jest chora, leczy się w szpitalu lub w innej placówce albo z powodu porodu nie może opiekować się dzieckiem,
  • samodzielnie napisane oświadczenie, w którym wyjaśnisz, że matka dziecka dostaje zasiłek macierzyński w okresie 8 tygodni po porodzie — jeśli matka dziecka jest w szpitalu i pobiera taki zasiłek,
  • orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym rodzica albo opiekuna dziecka. Pierwsze wydaje lekarz orzecznik ZUS, komisja lekarska ZUS, lekarz rzeczoznawca KRUS albo komisja lekarska KRUS, a drugie zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności,
  • samodzielnie napisane oświadczenie, w którym wyjaśnisz, że matka porzuciła dziecko (wpisz datę porzucenia) — jeśli matka porzuciła dziecko,
  • kopię zwolnienia lekarskiego niani albo dziennego opiekuna dziecka (napisz, że kopia jest zgodna z oryginałem) oraz samodzielnie napisane oświadczenie, w którym wyjaśnisz, że taka osoba choruje i nie może opiekować się twoim dzieckiem — jeśli taka osoba jest na zwolnieniu lekarskim,
• zaświadczenie płatnika składek — jeśli wiesz, że to ZUS wypłaci Ci zasiłek:
  • ZUS Z-3 —  jeśli jesteś pracownikiem,
  • ZUS Z-3b — jeśli:
    • masz pozarolniczą działalność,
    • współpracujesz z osobą, która ma pozarolniczą działalność,
    • jesteś osobą duchowną,
  • ZUS Z-3a —  w pozostałych przypadkach,
• dokument tożsamości — na przykład dowód osobisty albo paszport — jeśli składasz dokumenty osobiście w jednostce ZUS.

Gdzie należy złożyć dokumenty?

• u płatnika składek — na przykład twojego pracodawcy — jeśli płatnik zatrudnia powyżej 20 pracowników,
• u płatnika składek albo w jednostce ZUS odpowiedniej dla siedziby płatnika składek — jeśli płatnik zatrudnia mniej niż 20 pracowników,
• w jednostce ZUS odpowiedniej dla siedziby płatnika składek — jeśli masz własną działalność pozarolniczą, współpracujesz z taką osobą albo jesteś osobą duchowną.

Ile trzeba będzie czekać?

Zasiłek dostaniesz do 30 dni kalendarzowych od złożenia wszystkich dokumentów. Może się zdarzyć, że ZUS odmówi ci zasiłku, dostaniesz wtedy decyzję w tej sprawie. Jeżeli płatnik składek odmówi ci zasiłku, to możesz poprosić ZUS o decyzję.

Co, jeśli nie zgadzasz się z decyzją ZUS?

Od decyzji możesz odwołać się do rejonowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję. Masz na to jeden miesiąc od dnia otrzymania decyzji z ZUS.

Jak dostać zasiłek opiekuńczy na opiekę nad chorym dzieckiem?

Jeśli nie możesz iść do pracy, bo opiekujesz się chorym dzieckiem, to też przysługuje ci zasiłek opiekuńczy. Sprawdź, kto i w jaki sposób może otrzymać taki zasiłek.

Kto może dostać zasiłek opiekuńczy?

Możesz go uzyskać, gdy spełniasz oba poniższe warunki:

1. nie możesz pracować, ponieważ opiekujesz się chorym dzieckiem i:
   • jesteś jego rodzicem,
   • jesteś jego rodzicem adopcyjnym,
   • jesteś jego rodzicem zastępczym,
   • jesteś jego opiekunem prawnym,
   • nie jest to twoje dziecko, ale wychowujesz je i utrzymujesz,
2. masz ubezpieczenie chorobowe i:
   • jesteś pracownikiem (masz umowę o pracę),
   • jesteś zleceniobiorcą (masz umowę agencyjną, umowę zlecenie lub inną umowę o świadczenie usług, także jeśli pracujesz na podstawie umowy uaktywniającej, na przykład jesteś nianią),
   • współpracujesz ze zleceniobiorcą,
   • wykonujesz pracę nakładczą na podstawie umowy nakładczej (czyli pracujesz w domu i na przykład składasz długopisy, szyjesz, tworzysz biżuterię pasmanteryjną z filcu),
   • prowadzisz działalność pozarolniczą albo współpracujesz z taką osobą,
   • jesteś członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
   • odbywasz karę pozbawienia wolności albo jesteś osobą tymczasowo aresztowaną i masz skierowanie do pracy,
   • jesteś osobą duchowną,
   • odbywasz służbę zastępczą.

Prawo do zasiłku przysługuje zarówno matce, jak i ojcu dziecka. Jednak zasiłek dostanie tylko jeden z rodziców — ten, który złoży wniosek.

Nie dostaniesz zasiłku, jeśli inne osoby z rodziny, z którymi mieszkasz, mogą opiekować się chorym dzieckiem. Zasada ta nie obowiązuje — jeśli dziecko ma mniej niż 2 lata.

Jak długo możesz dostawać zasiłek?

Zasiłek będziesz dostawać maksymalnie przez:

• 60 dni w roku kalendarzowym — jeśli opiekujesz się chorym dzieckiem, które ma mniej niż 14 lat,
• 14 dni w roku kalendarzowym — jeśli opiekujesz się chorym dzieckiem, które ma więcej niż 14 lat.

Łączna liczba dni, którą możesz wykorzystać na wszystkie zasiłki opiekuńcze w roku kalendarzowym to 60 dni. Liczba dni nie zmienia się — niezależnie od tego, ile masz dzieci pod opieką. Przykład: jeśli masz dwoje dzieci, które mają mniej niż 14 lat, to zasiłek na opiekę nad nimi dostaniesz łącznie przez 60 dni (nie 120 dni). 

Pamiętaj, że zasiłek opiekuńczy możesz dostać też w innej sytuacji (na przykład kiedy nie pracujesz, bo opiekujesz się zdrowym dzieckiem, które ma mniej niż 8 lat, lub opiekujesz się innym chorym z rodziny). Także wtedy liczba dni, przez które możesz dostawać zasiłek, sumuje się i łącznie nie może przekroczyć 60 dni.

Co należy zrobić?

1. Zbierz wszystkie potrzebne dokumenty. 
2. Złóż dokumenty w ZUS albo u płatnika składek (na przykład u twojego pracodawcy). Dokumenty możesz złożyć osobiście albo skorzystać z pomocy pełnomocnika. Możesz je też wysłać pocztą.

Jaka jest wysokość zasiłku?

80% podstawy wymiaru zasiłku (zob. wyżej). Wysokość zasiłku wyliczy dla ciebie ZUS albo płatnik składek.

Kiedy złożyć dokumenty?

Od razu, gdy masz już wszystkie potrzebne dokumenty.

Możesz też złożyć wniosek o zasiłek za okres, który już minął. Zrób to do 6 miesięcy od ostatniego dnia, za który można było dostać zasiłek. Przykład: jeśli opiekujesz się chorym dzieckiem od 1 do 8 lipca, to ostatni dzień, za który możesz dostać zasiłek, to 8 lipca. Czyli, żeby dostać zasiłek, złóż wszystkie dokumenty do 8 stycznia następnego roku (6 miesięcy po 8 lipca).

Jeśli z jakichś powodów nie możesz złożyć wniosku w tym terminie (na przykład leżysz w szpitalu)— możesz złożyć wniosek w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym te powody przestały istnieć.

Złóż zaświadczenie lekarskie (ZUS ZLA) do 7 dni od jego wystawienia. 

ZUS rozpatruje takie wnioski bezpłatnie.

Co należy przygotować?

• wniosek o zasiłek opiekuńczy (ZUS Z-15),
• papierowe zwolnienie lekarskie ZUS ZLA (zielony druk) albo wydruk zwolnienia elektronicznego e-ZLA — jeśli lekarz dał ci jeden z tych dokumentów.

Jeśli lekarz i twój płatnik składek mają swoje profile na PUE ZUS — lekarz wystawi ci zwolnienie elektroniczne (e-ZLA), które trafi automatycznie do ZUS i płatnika.

Jeśli dostaniesz wydruk zwolnienia elektronicznego (e-ZLA), a twój płatnik składek ma profil elektroniczny na PUE ZUS — nie składaj zwolnienia lekarskiego — trafi ono automatycznie do ZUS i płatnika.

Jeżeli twój płatnik nie ma profilu na PUE ZUS — poinformuje cię o tym pisemnie.

• zaświadczenie płatnika składek — jeśli wiesz, że to ZUS wypłaci ci zasiłek:
  • ZUS Z-3  — jeśli jesteś pracownikiem,
  • ZUS Z-3b — jeśli:
    • masz pozarolniczą działalność,
    • współpracujesz z osobą ubezpieczoną, która ma pozarolniczą działalność,
    • osobą duchowną,
  • ZUS Z-3a — w pozostałych przypadkach,
• dokument tożsamości — na przykład dowód osobisty albo paszport — jeśli składasz dokumenty osobiście w jednostce ZUS.

Jeśli opiekujesz się dzieckiem podczas pobytu za granicą — zamiast zaświadczenia od polskiego lekarza dostaniesz zaświadczenie, które wystawi zagraniczny lekarz. Dane, które muszą być w zaświadczeniu:

• nazwa zakładu leczniczego (na przykład szpitala albo przychodni) oraz imię i nazwisko lekarza,
• data wystawienia zaświadczenia oraz podpis lekarza,
• data początkowa i końcowa okresu, w którym będziesz opiekować się dzieckiem.

Czy zaświadczenie trzeba przetłumaczyć na język polski?

• Nie — jeśli zostało wystawione w państwie członkowskim Unii Europejskiej, Europejskiego Porozumienia Wolnego Handlu (EFTA), Konfederacji Szwajcarskiej albo w państwie, które podpisało z Polską umowę w zakresie zabezpieczenia społecznego.
• Tak — jeśli zostało wystawione w pozostałych państwach. Tłumaczenie przysięgłe nie jest wymagane.

Gdzie należy złożyć dokumenty?

• u płatnika składek — na przykład u twojego pracodawcy — jeśli płatnik zatrudnia powyżej 20 pracowników,
• u płatnika składek albo w jednostce ZUS odpowiedniej dla siedziby płatnika składek — jeśli płatnik zatrudnia mniej niż 20 pracowników. Zaświadczenie lekarskie złóż u płatnika składek,
• w jednostce ZUS odpowiedniej dla siedziby płatnika składek — jeśli masz własną działalność pozarolniczą, współpracujesz z taką osobą albo jesteś osobą duchowną.

Ile trzeba czekać?

Zasiłek dostaniesz do 30 dni kalendarzowych od złożenia wszystkich dokumentów.

Może się zdarzyć, że ZUS odmówi ci zasiłku — dostaniesz wtedy decyzję w tej sprawie.

Jeśli płatnik składek odmówi ci zasiłku, możesz poprosić ZUS o decyzję.

Co, gdy nie zgadzasz się z decyzją ZUS?

Od decyzji możesz odwołać się do rejonowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję. Masz na to jeden miesiąc od otrzymania decyzji z ZUS.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl