Jak zawrzeć małżeństwo i zarejestrować je w urzędzie stanu cywilnego?

Zawarcie i rejestracja związku małżeńskiego - czynności przygotowawcze

Zanim dojdzie do zawarcia małżeństwa należy podjąć czynności przygotowawcze, tzn. przedłożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego określone przez przepisy prawa dokumenty, które pozwolą mu na stwierdzenie, czy małżeństwo może być zawarte.

W procedurze poprzedzającej zawarcie małżeństwa badane są przesłanki uniemożliwiające jego zawarcie (tzw. przeszkody małżeńskie określone w przepisach art. 10-15 ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy).

Dokumenty wymagane do zawarcia małżeństwa należy złożyć osobiście, przedstawiając równocześnie do wglądu dokument tożsamości (czyli dowód osobisty bądź paszport).

Jakie dokumenty są wymagane do zawarcia małżeństwa?

Dokumenty wymagane do zawarcia małżeństwa:

• zapewnienie,
• jeśli wymagają tego przepisy ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy - zezwolenie sądu na zawarcie małżeństwa,
• jeżeli małżeństwo ma być zawarte przez pełnomocnika - zezwolenie sądu na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika oraz pełnomocnictwo,
• jeśli obywatel polski nie posiada aktów stanu cywilnego sporządzonych w Polsce - zagraniczny dokument potwierdzający urodzenie, a jeżeli pozostawał uprzednio w związku małżeńskim - również dokument potwierdzający zawarcie małżeństwa, wraz z dokumentem potwierdzającym ustanie lub unieważnienie małżeństwa albo potwierdzającym stwierdzenie nieistnienia małżeństwa

Zapewnienie 

Zapewnienie - jest to dokument, w którym każda z osób zamierzających zawrzeć małżeństwo przedstawia informacje o sobie oraz składa pisemne oświadczenie, że nie zachodzą przeszkody  uniemożliwiające zawarcie małżeństwa określone w art. 10-15 ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Oświadczenie to składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Dodatkowo, jeśli osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo mają wspólne dziecko (dzieci), przedstawiają o tym informację w zapewnieniu oraz oznaczenie ich aktów urodzeń i urzędu stanu cywilnego, w którym zostały sporządzone, jeśli jest znany.

Wszystkie dzieci tych samych rodziców muszą nosić to samo nazwisko. Nazwisko dzieci zrodzonych z tego małżeństwa musi być więc tożsame z nazwiskiem dzieci już urodzonych.

Termin ważności zapewnienia

Zapewnienie jest ważne przez okres 6 miesięcy od daty jego złożenia. W razie przesunięcia terminu ślubu, kolejna data powinna być wyznaczona w tym czasie, w przeciwnym wypadku należy po raz kolejny złożyć zapewnienie.

Możliwość złożenia zapewnienia przed konsulem

Jeśli obywatele polscy przebywają za granicą, ale zamierzają wziąć ślub w Polsce, to mogą złożyć zapewnienie polskiemu konsulowi, który przekaże je wskazanemu przez nich kierownikowi urzędu stanu cywilnego. Powyższa możliwość dotyczy również sytuacji, kiedy małżeństwo będzie zawierane przez obywatela polskiego z cudzoziemcem, o ile cudzoziemiec przedłoży dodatkowo dokument stwierdzający, że zgodnie z właściwym prawem może zawrzeć małżeństwo.

Zawarcie małżeństwa z cudzoziemcem

Cudzoziemiec zawierający małżeństwo w Polsce przedkłada:

• zapewnienie,
• dokument stwierdzający, że zgodnie z właściwym prawem osoba może zawrzeć małżeństwo, z zastrzeżeniem, że jeżeli otrzymanie tego dokumentu napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd na wniosek cudzoziemca może zwolnić go od złożenia dokumentu,
• jeżeli na podstawie  wyżej wymienionych  dokumentów nie będzie możliwe ustalenie danych niezbędnych do sporządzenia aktu małżeństwa (tj. ustalenie danych osoby i jej stanu cywilnego), - odpis aktu urodzenia, a jeżeli osoba pozostawała już w związku małżeńskim – odpis aktu małżeństwa z adnotacją o jego ustaniu, unieważnieniu albo stwierdzeniu jego nieistnienia albo odpis aktu małżeństwa z dokumentem potwierdzającym jego ustanie lub unieważnienie albo dokumentem potwierdzającym stwierdzenie nieistnienia małżeństwa

Dokumenty potwierdzające ustanie, unieważnienie albo stwierdzenie nieistnienia małżeństwa

Za takie dokumenty mogą służyć:

• odpis skrócony aktu zgonu lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu o stwierdzeniu zgonu lub uznaniu za zmarłego poprzedniego małżonka,
• odpis prawomocnego orzeczenia sądu o rozwodzie,
• odpis prawomocnego orzeczenia sądu o unieważnieniu małżeństwa,
• odpis prawomocnego orzeczenia ustalającego nieistnienie małżeństwa.

Termin ślubu (zawarcia małżeństwa)

Przyjęcie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński nie może nastąpić przed upływem jednego miesiąca od dnia złożenia zapewnienia.

Kierownik urzędu stanu cywilnego może jednak udzielić na piśmie zezwolenia na skrócenie miesięcznego terminu oczekiwania na zawarcie małżeństwa, jeżeli wymagają tego ważne względy.

W razie braku zgody na wydanie takiego zezwolenia zawiadamia o tym, również na piśmie,  osoby, których odmowa skrócenia terminu dotyczy. Osoby te w ciągu 14 dni od otrzymania zawiadomienia mogą złożyć wniosek do sądu o rozstrzygnięcie, czy wskazane przez kierownika urzędu stanu cywilnego przyczyny odmowy uzasadniają odmowę.

Gdyi kierownik urzędu stanu cywilnego nie może przyjąć oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński w terminie wskazanym przez osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo, to wtedy uzgadnia z nimi inny termin zawarcia małżeństwa. W razie nieuzgodnienia takiego terminu, kierownik urzędu stanu cywilnego pisemnie odmawia przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński w terminie wskazanym przez te osoby.

W jakiej formie można zawrzeć związek małżeński?

Wyróżnia się następujące formy zawarcia związku małżeńskiego:

1. przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego;
2. przed duchownym – małżeństwo wyznaniowe wywierające skutki cywilnoprawne;
3. przed konsulem.

Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego

W USC

Zawarcie małżeństwa następuje przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego wybranym przez osoby zamierzające wstąpić w związek małżeński.

Po zbadaniu na podstawie przedłożonych dokumentów (patrz dokumenty wymagane do zawarcia małżeństwa) w procedurze poprzedzającej zawarcie małżeństwa i stwierdzeniu przez kierownika urzędu stanu cywilnego, że osoby zamierzające wstąpić ze sobą w związek małżeński mogą to uczynić, odbywa się w wyznaczonej dacie i miejscu cywilna ceremonia ślubu.

Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński.

Treść przysięgi małżeńskiej jest określona w przepisach ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Każda z osób zawierających małżeństwo składa oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński powtarzając za kierownikiem urzędu stanu cywilnego  treść oświadczenia lub odczytując je na głos.

Oświadczenia składane są publicznie w obecności 2 pełnoletnich świadków.

Akt małżeństwa sporządzany jest na podstawie protokołu przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński.

Ślub poza urzędem stanu cywilnego

Kierownik urzędu stanu cywilnego może udzielić ślubu poza urzędem stanu cywilnego w miejscu, które położone jest na terytorium gminy, w okręgu której jest właściwy miejscowo, tj. na obszarze właściwości urzędu stanu cywilnego, w którym pełni tę funkcję.

Zawarcie małżeństwa poza siedzibą urzędu stanu cywilnego może nastąpić:

• na wniosek osoby (osób) zamierzającej zawrzeć małżeństwo (nupturienta) uzasadniony szczególnymi okolicznościami faktycznymi: w przypadku gdy osoba ta jest w stanie zagrożenia życia lub zdrowia albo pozbawiona wolności
• na wniosek osoby (osób) zamierzającej zawrzeć małżeństwo (nupturienta) stanowiący jej życzenie, o ile wskazane miejsce ceremonii zapewnia zachowanie uroczystej formy oraz bezpieczeństwo osób obecnych przy składaniu oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński

W celu zawarcia małżeństwa poza siedzibą urzędu stanu cywilnego należy wystąpić z wnioskiem do kierownika urzędu stanu cywilnego, który będzie właściwy dla miejsca, w którym ma się odbyć ceremonia.

Opłaty za ślub poza urzędem stanu cywilnego:

• w przypadku wniosku osoby (osób) zamierzającej zawrzeć małżeństwo uzasadnionego stanem zagrożenia jej życia lub zdrowia albo pozbawieniem wolności, pobierana jest wyłącznie opłata skarbowa za sporządzenie aktu małżeństwa w wysokości 84 zł,
• w przypadku wniosku stanowiącego życzenie osoby (osób) zamierzającej zawrzeć małżeństwo, obok opłaty za sporządzenie aktu małżeństwa w wysokości 84 zł, pobierana jest opłata dodatkowa w wysokości 1.000 zł stanowiąca dochód gminy.

W gestii kierownika urzędu stanu cywilnego leży zorganizowanie sobie dojazdu do miejsca ceremonii oraz zapewnienie akcesoriów niezbędnych do przeprowadzenia uroczystości zawarcia małżeństwa.

Kierownik urzędu stanu cywilnego oceni, czy zaproponowane miejsce zawarcia małżeństwa zapewni zachowanie uroczystej formy jego zawarcia oraz bezpieczeństwo osób obecnych przy składaniu oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński.

Odmowa przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński we wskazanym miejscu następuje w formie pisemnej. Jeśli więc wskazane we wniosku miejsce zawarcia małżeństwa nie spełnia wymogów dotyczących zachowania uroczystej formy zawarcia małżeństwa oraz bezpieczeństwa osób obecnych przy składaniu oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński, to kierownik urzędu stanu cywilnego pisemnie odmawia przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński we wskazanym miejscu.

Zawarcie małżeństwa przed duchownym - tzn. zawarcie małżeństwa wyznaniowego wywołującego skutki cywilnoprawne

Procedura, dokumenty - zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa

W celu zawarcia małżeństwa przed duchownym w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, czyli małżeństwa wyznaniowego wywołującego skutki cywilnoprawne (tzw. ślubu konkordatowego), należy wystąpić do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego i przedstawić dokument tożsamości oraz złożyć dokumenty wymagane do zawarcia związku małżeńskiego (zob. wyżej dokumenty wymagane do zawarcia małżeństwa).

Kierownik urzędu stanu cywilnego na podstawie zapewnienia wyda pisemne zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, które zawiera m.in. oświadczenie o nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa oraz o nazwisku przyszłych dzieci, a także zapewnienie, że nie zachodzą przeszkody, o których mowa w art. 10−15 ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa wydawane jest  celem przedłożenia go duchownemu. Ważne jest ono 6 miesięcy od jego wydania.

Wydając ww. zaświadczenie kierownik urzędu stanu cywilnego informuje strony o dalszych czynnościach koniecznych do zawarcia małżeństwa.

Ceremonia

Małżeństwo przed duchownym zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu, a następnie kierownik urzędu stanu cywilnego sporządzi akt małżeństwa.

Jeśli zostaną spełnione powyższe warunki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego.

Akt małżeństwa sporządzany jest przez kierownika urzędu stanu cywilnego najpóźniej w następnym dniu roboczym po otrzymaniu od duchownego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa oraz zaświadczenia stwierdzającego, że oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński zostały złożone w obecności duchownego.

Zawarcie małżeństwa za granicą przed konsulem

Jeśli małżeństwo ma być zawarte przez obywateli polskich za granicą przed polskim konsulem, to czynności przygotowawcze, jakie należy podjąć obejmują osobiste stawiennictwo przed konsulem, przedstawienie do wglądu dokumentu tożsamości oraz złożenie następujących dokumentów:

• zapewnienia,
• odpisu aktu urodzenia, w a przypadku pozostawania uprzednio w związku małżeńskim odpisu aktu małżeństwa z adnotacją o jego ustaniu, unieważnieniu albo stwierdzeniu nieistnienia albo odpisu aktu małżeństwa z dokumentem potwierdzającym jego ustanie lub unieważnienie albo dokumentem potwierdzającym stwierdzenie nieistnienia małżeństwa,
• jeżeli wymagają tego przepisy ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy – zezwolenia sądu na zawarcie małżeństwa,
• jeżeli małżeństwo ma być zawarte przez pełnomocnika - zezwolenia sądu na zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika oraz pełnomocnictwa.

Jeżeli konsul uzna, że małżeństwo może być zawarte w wyznaczonej dacie i miejscu, to odbywa się ceremonia ślubu, podczas której osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo składają przed konsulem oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński.

Małżeństwo zawarte przed konsulem rejestruje kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy dla m.st. Warszawy w oparciu o otrzymany od konsula protokół złożenia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński.

Zawarcie małżeństwa za granicą przed organem obcego państwa

Jeśli małżeństwo ma być zawarte poza granicami Polski przed organem obcego państwa, to należy zwrócić się do kierownika urzędu stanu cywilnego bądź konsula o wydanie zaświadczenia stwierdzającego, iż zgodnie z prawem polskim można zawrzeć małżeństwo.

Dokument ten może otrzymać obywatel polski oraz cudzoziemiec, którego możność zawarcia małżeństwa jest oceniana na podstawie prawa polskiego.

Występując z wnioskiem o wydanie wyżej wymienionego zaświadczenia do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego, należy przedstawić do wglądu dokument tożsamości oraz złożyć:

• zapewnienie,
• dokument potwierdzający stan cywilny przyszłego małżonka,
• dowód wniesienia opłaty skarbowej w wysokości 38 zł,
• jeżeli obywatel polski nie posiada aktów stanu cywilnego sporządzonych w Polsce – także zagraniczny dokument potwierdzający urodzenie, a jeśli pozostawał  uprzednio w związku małżeńskim – również dokument potwierdzający zawarcie małżeństwa, wraz z dokumentem potwierdzającym ustanie lub unieważnienie małżeństwa albo potwierdzającym stwierdzenie nieistnienia małżeństwa.

Z wnioskiem o wydanie wyżej wymienionego zaświadczenia do konsula może wystąpić obywatel polski. W tym przypadku przedstawia się do wglądu dokument tożsamości oraz składa:

• zapewnienie,
• odpis aktu urodzenia, w a przypadku pozostawania uprzednio w związku małżeńskim odpis aktu małżeństwa z adnotacją o jego ustaniu, unieważnieniu albo stwierdzeniu nieistnienia albo odpis aktu małżeństwa z dokumentem potwierdzającym jego ustanie lub unieważnienie albo dokumentem potwierdzającym stwierdzenie nieistnienia małżeństwa,
• dokument potwierdzający stan cywilny przyszłego małżonka.

Zaświadczenie stwierdzające, że zgodnie z prawem polskim można zawrzeć małżeństwo, jest ważne przez okres 6 miesięcy od daty jego sporządzenia.

Nazwiska małżonków i dzieci zrodzonych z tego małżeństwa

Oświadczenie o nazwisku noszonym przez każdego z małżonków po zawarciu małżeństwa jest składane przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa (dokumentu przedkładanego duchownemu do zawarcia tzw. ślubu konkordatowego).

Oświadczenia w sprawie nazwiska dzieci są składane jednocześnie z oświadczeniami o nazwiskach, które będą nosić małżonkowie.

Małżonkowie mogą:

• nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich
• zachować swoje dotychczasowe nazwisko
• połączyć ze swoim  dotychczasowym nazwiskiem nazwisko drugiego małżonka

Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów. W przypadku niezłożenia oświadczeń w sprawie nazwiska, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.

Dzieci noszą nazwisko będące nazwiskiem obojga małżonków. Jeżeli zaś małżonkowie mają różne nazwiska, to dziecko nosi nazwisko wskazane w ich zgodnych oświadczeniach. Małżonkowie mogą wskazać:

• nazwisko jednego z nich
• nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka

Jeśli małżonkowie nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, to nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca.

Przy sporządzeniu aktu urodzenia pierwszego wspólnego dziecka małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego zgodne oświadczenia o zmianie wskazanego przez nich nazwiska dziecka albo zgodne oświadczenia, o nazwisku dziecka, jeżeli nazwisko dziecka nie zostało przez nich wskazane.

Rejestracja małżeństwa

Akt małżeństwa sporządzany jest na podstawie protokołu przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo konsulem; a w przypadku małżeństwa wyznaniowego wywierającego skutki cywilnoprawne na podstawie stosownych dokumentów przekazanych przez duchownego (czyli zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa oraz zaświadczenia stwierdzającego, że oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński zostały złożone w obecności duchownego) do urzędu stanu cywilnego w nieprzekraczalnym terminie 5 dni od dnia zawarcia małżeństwa.

Opłata skarbowa za sporządzenie aktu małżeństwa wynosi 84 zł.

Po sporządzeniu aktu małżeństwa wydawany jest z urzędu jeden bezpłatny odpis skrócony aktu małżeństwa.

Podstawa prawna: 

• ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r., poz. 2082 z późn. zm.);
• ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jednolity: Dz.U. z 2016 r., poz. 2064);
• ustawa z dnia  25 czerwca 2015 r. - Prawo konsularne (Dz.U. poz. 1274, z późn. zm.).   

A.J.
Zespół e-prawnik.pl