Jakie prawa przysługują Ci z racji przynależności do spółdzielni oraz jakie ciążą na Tobie obowiązki?

• wniesienie wpisowego - statut spółdzielni określa wysokość i terminy wniesienia wpisowego, przy czym wysokość ta w spółdzielniach mieszkaniowych nie może przekraczać wysokości najniższego wynagrodzenia ogłaszanego przez ministra właściwego do spraw pracy na podstawie Kodeksu pracy;

• wniesienie zdeklarowanych udziałów - każdy członek ma obowiązek określić w deklaracji członkowskiej ilość udziałów, przy czym zasadniczo obowiązany jest zdeklarować jeden udział, chyba że statut przewiduje obowiązek wniesienia większej ilości.

  Udział stanowi wkład finansowy członka w majątek spółdzielni, który to majątek jest prywatną własnością członków. Statut spółdzielni określa wysokość udziałów oraz terminy w jakich mają one zostać pokryte, a także skutki niewniesienia udziału w terminie oraz warunki jego zwrotu po ustaniu członkostwa. Jeżeli członek nie wniesie udziału lub wniesie go w niepełnej wysokości, spółdzielnia ma roszczenie w stosunku do tego członka o uzupełnienie wpłaty na udział, czyli może zwrócić się do sądu, aby ten nakazał członkowi stosowną wpłatę. Członek uczestniczy w pokrywaniu strat spółdzielni do wysokości zdeklarowanego udziału, np. w razie likwidacji majątku spółdzielni w pierwszej kolejności zaspokajani są inni wierzyciele spółdzielni, a jeżeli po takim zaspokojeniu coś zostanie, wówczas wypłaca się członkom udziały stosunkowo. Jeżeli spółdzielni ogłoszono upadłość, a niektórzy członkowie nie wnieśli jeszcze swojej całkowitej wpłaty na udział, syndyk wezwie ich, aby zadośćuczynili swojemu obowiązkowi. Terminy zwrotu udziałów określa statut, przy czym członek nie może żądać zwrotu swoich udziałów przed ustaniem członkostwa (nie dotyczy to jednak wpłat przekraczających ilość udziałów, których zdeklarowania wymaga statut obowiązujący w chwili żądania zwrotu, np. członek był obowiązany zdeklarować jeden udział o wysokości 100 zł, a zdeklarował 7 udziałów i wpłacił 700 zł - może zatem żądać zwrotu 600 zł). Zwrot tych wpłat nie może nastąpić przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za rok, w którym członek wystąpił z żądaniem oraz w wypadku, gdy jego udziały zostały przeznaczone na pokrycie strat spółdzielni. W razie otwarcia likwidacji w ciągu sześciu miesięcy lub wszczęcia postępowania upadłościowego w ciągu roku od dnia, w którym członek przestał należeć do spółdzielni, obowiązany jest on wobec spółdzielni do uczestniczenia w pokrywaniu jej strat tak, jak gdyby był nadal członkiem. Oznacza to, iż jeżeli został mu już wypłacony udział w związku z ustaniem członkostwa, jest on obowiązany do jego zwrotu masie upadłościowej. Jeżeli udział nie został wypłacony, to do zakończenia postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego uczestniczy w pokrywaniu zobowiązań spółdzielni. A jeżeli nie został jeszcze zwrócony, jednakże przed ustaniem członkostwa jego wysokość nie została uzupełniona, syndyk może żądać uzupełnienia wkładu przez byłego członka. Oczywiście ma to zastosowanie jedynie wtedy, gdy członkostwo ustało w wyżej podanych terminach.

• wniesienie wkładu mieszkaniowego lub budowlanego - w spółdzielniach mieszkaniowych jest to bezwzględny obowiązek, ponieważ członkostwo tam może być związane jedynie z prawem do lokalu znajdującego się w budynku, którego właścicielem jest spółdzielnia mieszkaniowa. Obowiązek ten nie dotyczy jedynie tych, którzy nabyli od właściciela spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu na wolnym rynku oraz małżonka, dzieci lub innych osób bliskich byłego członka spółdzielni, którym służy roszczenie o przyjęcie do spółdzielni i ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, jeżeli poprzedni użytkownik tego lokalu (rodzic, małżonek) wpłacił wymagany wkład mieszkaniowy i po ustaniu jego członkostwa nie został on zwrócony. Statut spółdzielni powinien określać wysokość wkładów, terminy ich wnoszenia, zasady zwrotu w wypadku likwidacji spółdzielni, wystąpienia członka lub ustania członkostwa z innej przyczyny.

Jakie prawa w stosunku do organów spółdzielni przysługują członkowi?

Jeżeli chodzi o prawa członka w stosunku do organów spółdzielni możemy wyróżnić:

• prawo udziału w walnym zgromadzeniu spółdzielni - każdy członek spółdzielni ma prawo brać udział w walnym zgromadzeniu i współdziałać w podejmowaniu kluczowych dla spółdzielni decyzji. W posiedzeniach tego organu członek może brać udział jedynie osobiście, chyba że statut przewiduje co innego lub członek jest osobą prawną, która działa przez swojego pełnomocnika. W spółdzielniach mieszkaniowych każdemu członkowi przysługuje jeden głos, niezależnie od ilości posiadanych udziałów;

• prawo bycia wybieranym do organów spółdzielni - należy zauważyć, że rada nadzorcza może składać się wyłącznie z członków spółdzielni;

• prawo zwołania walnego zgromadzenia - zasadniczo jest to kompetencja zarządu, jednakże na wniosek przynajmniej jednej dziesiątej, nie mniej niż jednak trzech członków walne zgromadzenie może być zwołane; statut może wymagać, aby do złożenia wniosku potrzebne było opowiedzenie się za nim większej liczby członków;

• prawo odwołania się w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym - dotyczy to odwołania się w sprawach między członkiem a spółdzielnią od uchwały konkretnego organu do innego określonego w statucie. Zasady i tryb postępowania określa statut, a w szczególności terminy wnoszenia i rozpatrzenia odwołania. W zasadzie wniesienia odwołania jest fakultatywne, jednakże w sprawach o wykluczenie lub wykreślenie członka ze spółdzielni jest ono obligatoryjne, jeżeli członek chce później skarżyć taką uchwałę do sądu;

• prawo zaskarżenia do sądu uchwał walnego zgromadzenia - każdemu członkowi, niezależnie od tego czy brał udział w zgromadzeniu, które wydało uchwałę czy nie, służy prawo zaskarżenia jej do sądu, czyli wniesienia do sądu powództwa o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia. Podstawą, na której członek może oprzeć swe powództwo jest jedynie niezgodność tej uchwały z prawem lub z postanowieniami statutu. Sąd zatem nie może oceniać czy uchwała podjęta przez walne zgromadzenia jest słuszna i wkraczać tym samym w obszar samorządności spółdzielni, a jedynie uchylić uchwałę, która ze względu na swoją niezgodność z prawem nie powinna być podstawą żadnych działań;

• prawo wniesienia skargi na działalność zarządu do rady nadzorczej

Czy członek może zainicjować kontrolę spółdzielni?

Każda spółdzielnia obowiązana jest raz na trzy lata, a w okresie likwidacji corocznie, poddać się lustracyjnemu badaniu legalności, gospodarności i rzetelności całości jej działania. Dodatkowo, w spółdzielniach mieszkaniowych w okresie budowania przez nie budynków mieszkalnych i rozliczania kosztów budowy tych budynków, lustrację przeprowadza się corocznie. Lustracja jako kontrola działalności spółdzielni jest przede wszystkim inicjowana przez radę nadzorczą, jako organ z istoty swej powołany do nadzoru i kontroli spółdzielni. Lustracja może być jednak przeprowadzona również na mocy uchwały walnego zgromadzenia, a także na wniosek co najmniej 1/5 członków spółdzielni.

Jakie inne uprawnienia przysługują członkom spółdzielni?

Do innych uprawnień członka spółdzielni możemy zaliczyć:

• prawo do korzystania ze wszystkich świadczeń określonych w statucie spółdzielni; dotyczy to przede wszystkim świadczeń z zakresu prowadzonej przez spółdzielnię działalności oświatowo - kulturalnej;

• prawo wystąpienia ze spółdzielni, przez złożenie w formie pisemnej wypowiedzenia członkostwa; okres wypowiedzenia określa statut spółdzielni;

• prawo wskazania w deklaracji lub w odrębnym pisemnym oświadczeniu złożonym spółdzielni osoby, której spółdzielnia obowiązana jest po jego śmierci wypłacić udziały; prawo z tego tytułu nie będzie wchodziło do masy spadkowej;

• prawo swobodnego rozporządzania swoimi roszczeniami do spółdzielni o wypłatę udziałów, jednakże rozporządzenia takie stają się skuteczne od dnia, kiedy stały się wymagalne, czyli w terminie który przewiduje statut na wypłatę udziałów po ustaniu członkostwa;

• prawo przeglądania rejestru członków prowadzonego przez zarząd, w którym znajdują się informacje co do nazwiska lub nazwy członków spółdzielni, miejsca ich zamieszkania lub siedziby, wysokości zdeklarowanych i wniesionych udziałów, wysokości wniesionych wkładów, daty przyjęcia w poczet członków, daty wypowiedzenia członkostwa i jego ustania oraz innych danych przewidzianych w statucie;

• prawo żądania wydania przez zarząd odpisu obowiązującego statutu oraz umożliwienia zaznajomienia się z regulaminami wydanymi na podstawie statutu; prawo bycia prawidłowo zawiadomionym o terminie, miejscu i porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia;

• prawo wglądu do protokołów rejestrujących przebieg walnych zgromadzeń;

• prawo żądania udostępnienia mu protokołu lustracyjnego, który zawiera wnioski lustratora co do legalności, gospodarności i rzetelności działań podejmowanych przez spółdzielnię.

Pamiętaj, że:

• Prawa i obowiązki członka każdej spółdzielni powinny być przede wszystkim określone w statucie,

• Podstawowymi obowiązkami każdego członka jest wniesienia wpisowego, zdeklarowanych udziałów oraz wkładu mieszkaniowego lub budowlanego, chyba że przepisy nie nakazują określonemu członkowi wniesienia wkładu, ponieważ został on już wcześniej wniesiony, np. w przypadku nabycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu na wolnym rynku,

• Członek nie odpowiada za zobowiązania spółdzielni swoim majątkiem, jednakże udział który zdeklarował , uczestniczy w pokrywaniu jej strat, czyli praktycznie odpowiada za zobowiązania spółdzielni do wysokości zdeklarowanego udziału,

• Spółdzielni służy roszczenie o uzupełnienie udziału, jeżeli kwoty wpłacone przez członka nie pokrywają wartości określonych w deklaracji członkowskiej udziałów,

• Terminy wniesienia i wysokość wpisowego, udziałów oraz wkładów określa statut spółdzielni,

• Każdemu członkowi służy w stosunku do spółdzielni roszczenie o zwrot udziałów oraz wniesionych wkładów w terminach i na zasadach przez statut określonych, chyba że udział został przeznaczony na pokrycie straty,

• Każdy członek ma prawo uczestniczyć i głosować na walnych zgromadzeniach, być wybieranym do organów spółdzielni oraz od uchwał tych organów odwoływać się bądź w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym, bądź do sądu,

• Co najmniej 1/5 członków spółdzielni może wystąpić z wnioskiem przeprowadzenia kontroli spółdzielni w drodze badania lustracyjnego,

• Każdy członek ma prawo do odpisu statutu, przeglądania rejestru członków, protokołów walnych zgromadzeń oraz protokołu lustracyjnego, co jest niezbędne dla zapewnienia członkowi wiedzy na temat działalności jego spółdzielni,

• Podstawową cechą członkostwa w spółdzielni jest jego dobrowolność, dlatego każdy członek może z niej wystąpić za wypowiedzeniem dokonanym w określonym przez statut terminie.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz. U. 1995 r., Nr 54, poz. 288 ze zmianami),

• Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jednolity: Dz. U. 2003 r., Nr 119, poz. 1116 ze zmianami).