Kiedy umowa w sprawie zamówienia publicznego jest nieważna?

W jakich szczególnych przypadkach umowa w sprawie zamówienia publicznego jest nieważna?

Umowa w sprawie zamówienia publicznego podobnie jak każda inna umowy są nieważne na podstawie okoliczności, które zostały określone w kodeksie cywilnym lub w innych ustawach szczególnych. Prawo zamówień publicznych przewiduje jednak dodatkowe sytuacje, w przypadku których umowy w sprawie zamówień publicznych są nieważne. I tak umowa sprawie zamówienia publicznego jest nieważna, jeżeli:

1. ogłoszenie o zamówieniu nie zostało opublikowane w Biuletynie Zamówień Publicznych albo Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, chyba że z przepisów ustawy nie wynika obowiązek publikacji ogłoszenia.

2. zamawiający udzielił zamówienia bez uzyskania wymaganej decyzji administracyjnej, w szczególności zawarł umowę bez wymaganej zgody przed ostatecznym rozstrzygnięciem protestu,

3. zamawiający zawarł umowę, przed zakończeniem kontroli uprzedniej. Wszczęcie kontroli uprzedniej zawiesza bieg terminu związania ofertą do czasu jej zakończenia. Ponadto do czasu jej zakończenia nie jest możliwe zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego.

4. zamawiający zawarł umowę przed upływem terminu do wszczęcia kontroli uprzedniej – Prezes Urzędu przeprowadza kontrolę uprzednią, jeżeli wartość zamówienia albo umowy ramowej dla robót budowlanych jest równa lub przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 20 000 000 euro, a dla dostaw lub usług jest równa lub przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 10 000 000 euro. 

5. zamawiający dokonał wyboru oferty z rażącym naruszeniem ustawy

6. w postępowaniu o udzielenie zamówienia doszło do naruszenia przepisów określonych w ustawie, które miało wpływ na wynik tego postępowania

Brak jakich decyzji administracyjnych ma wpływ na ważność umowy o zamówienie publiczne? 

W toku postępowania w sprawie zamówienia publicznego lub przed jego rozpoczęciem zamawiający może być obowiązany do uzyskania szeregu decyzji administracyjnych.

Dotyczy to przede wszystkim decyzji wydawanych przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. Na podstawie ustawy, Prezes Urzędu wydaje decyzje administracyjne w następujących sprawach wyrażenia zgody na zawarcie umowy przed ostatecznym rozpatrzeniem protestu (chyba, że wartość zamówienia dla robót budowlanych jest równa lub przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 20 000 000 euro, a dla dostaw lub usług - 10 000 000 euro),

Na nieważność umowy może mieć wpływ brak także innych decyzji administracyjnych wymaganych do skutecznego zawarcia umowy po stronie zamawiającego niż decyzje wydawane w toku postępowania przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. Jako przykład można wskazać brak decyzji o pozwoleniu na budowę.

Jakie pozostałe przypadki naruszenia ustawy powodują nieważność umowy?

Zamawiający dokonał wyboru oferty z rażącym naruszeniem ustawy

Dokonanie wyboru oferty z rażącym naruszeniem ustawy będzie miało miejsce w sytuacji, gdy naruszenie to miało wpływ na wynik postępowania. W efekcie tego naruszenia został wybrany wykonawca, który nie zostałby wybrany, jeżeli zamawiający postąpiłby zgodnie z ustawą. Rażące naruszenie ustawy, o którym mowa, należy odnosić zarówno do samej ustawy Prawo zamówień publicznych, jak i do aktów wykonawczych wydanych na jego podstawie. W szczególności wybór oferty zostanie dokonany z rażącym naruszeniem ustawy, jeżeli zamawiający celowo dokona błędnej oceny ofert złożonych w postępowaniu, albo przy ocenie ofert zastosuje kryteria odnoszące się do właściwości wykonawcy.

Naruszenie przepisów mające wpływ na wynik postępowania

Umowa jest nieważna, jeżeli w postępowaniu o zamówienie publiczne poprzedzającym zawarcie umowy doszło do naruszenia przepisów określonych w ustawie lub aktach wykonawczych wydanych na jej podstawie i jeżeli to naruszenie miało wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Z powyższego wynika, iż nie każde naruszenie przepisów ustawy będzie skutkowało nieważnością zawartej umowy. Skutek taki będzie powodowało wyłącznie takie naruszenie przepisów ustawy, które miało wpływ na wynik postępowania.

Z kolei naruszenie ma wpływ na wynik postępowania, jeżeli w sytuacji, gdyby do tego naruszenia nie doszło, zostałby wybrany inny wykonawca. Takim naruszeniem będzie np. nie odrzucenie oferty wykonawcy, która podlega odrzuceniu na podstawie ustawy lub postanowień specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Takim przypadkiem będzie również nie wykluczenie oferenta w sytuacji, gdy zachodzą podstawy do takiego działania, a następnie oferta tego wykonawcy zostanie uznana za najkorzystniejszą. Taką sytuacją może być również wykluczenie wykonawcy, który nie podlegał wykluczeniu, w wyniku czego został wybrany inny wykonawcy. Naruszeniem mającym wpływ na wynik postępowania będzie również naruszenie przepisów ustawy w sytuacji, gdy zamawiający miał obowiązek unieważnić przeprowadzone postępowanie, a tego nie uczynił.

Przypadki szczególne...

Oprócz wskazanych powyżej okoliczności, w przypadku których umowa w sprawie zamówienia publicznego jest nieważna, ustawa o zamówieniach publicznych także w innych przepisach zawiera regulacje odnoszące się do nieważności umowy.

Umowa w sprawie zamówienia publicznego jest nieważna w części wykraczającej poza określenie przedmiotu zamówienia zawarte w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Oznacza to, że nieważnością nie jest dotknięta cała umowa zawarta w sprawie wykonania zamówienia publicznego, ale wyłącznie jej część. Nieważną jest ta część umowy, która wykracza poza określenie przedmiotu zamówienia zawarte specyfikacji. I tak, jeżeli przedmiot umowy wykracza poza to co było określone w specyfikacji, ta cześć umowy, która dotyczy przedmiotu wykraczającego poza zakres określony w specyfikacji, jest nieważna.

Nieważne są również zmiany umowy wprowadzone z naruszeniem przepisów ustawy. Prawo zamówień publicznych zakazuje zmian postanowień zawartej umowy w stosunku do treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy, chyba że konieczność wprowadzenia takich zmian wynika z okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy, lub zmiany te są korzystne dla zamawiającego.  

Kto może wystąpić o stwierdzenie nieważności umowy?

Z powództwem o stwierdzenie nieważności umowy w sprawie zamówienia publicznego występuje się do sądu powszechnego.

Tylko sądy mają kompetencje do stwierdzenia nieważności umowy. Przywileju takiego nie posiada w szczególności Zespół Arbitrów, który powoływany jest wyłącznie do rozpatrzenia odwołania.
Z powództwem o stwierdzenie nieważności umowy na podstawie okoliczności, które zostały powyżej przedstawione, może wystąpić Prezes Urzędu. Prezes Urzędu ma w określonych przypadkach uprawnienie do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności umowy w całości lub w części. Ponadto na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego z powództwem o stwierdzenie nieważności umowy może wystąpić każdy, kto ma w tym interes prawny. Pojęcie interesu prawnego nie może być jednak dowolnie rozszerzane. Na gruncie Prawa zamówień publicznych interesem prawnym mogą wykazać się zarówno strony umowy (zamawiający i zwycięski oferent), jak wykonawcy, którzy brali udział w przeprowadzonym postępowaniu.

Skutkiem nieważności umowy jest konieczność zwrotu wszystkiego tego, co strony wzajemnie sobie świadczyły. Wykonane przez strony świadczenia są nienależne, ponieważ opierały się na nieistniejącej podstawie prawnej.

Pamiętaj, że:

• Umowa jest nieważna, jeżeli zachodzi choćby jedna przesłanka o której mowa powyżej.

• Umowa w sprawie zamówienia publicznego wymaga pod rygorem nieważności zachowania formy pisemnej (jeżeli przepis szczególny nie nakłada surowszych wymogów co do formy, np. aktu notarialnego).

• Nieważna jest zmiana umowy dokonana z naruszeniem ustawy Prawo zamówień publicznych.

• Z powództwem o stwierdzenie nieważności może wystąpić Prezes Urzędu Zamówień Publicznych oraz każdy uczestnik postępowania w sprawie udzielenia zamówienia publicznego, który wykaże swój interes prawny.

 Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych. ( Dz. U. 2004 r., Nr 19, poz. 177 ze zmianami),

• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl