Na czym polega zabezpieczenie hipoteką kaucyjną?
- Uwaga! Poniższy artykuł odnosi się do stanu prawnego przed dniem 20 lutego 2011 r. Aktualnie nie ma w prawie hipoteki kaucyjnej.
Do hipotek kaucyjnych powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy z dnia 26 czerwca 2009 r.o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw stosuje się przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece w brzmieniu nadanym przez wskazaną powyżej ustawę nowelizującą, z wyjątkiem przepisów o rozporządzaniu opróżnionym miejscem hipotecznym. Do hipotek kaucyjnych zabezpieczających roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nieobjętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą, powstałych przed dniem 20 lutego 2011 r. stosuje się przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece w dotychczasowym brzmieniu, z wyjątkiem art. 76 ust. 1 i 4 tej ustawy, które stosuje się w brzmieniu nadanym wskazaną powyżej ustawą nowelizującą.
Hipoteka kaucyjna jest specjalną odmianą hipoteki. Zabezpiecza się nią wierzytelności o nieustalonej wysokości. Hipotekę wtedy ustanawia się do oznaczonej sumy.
Co może zabezpieczać hipoteka kaucyjna?
Hipoteka kaucyjna może zabezpieczać 2 rodzaje wierzytelności:
- o nie ustalonej wysokości, ale istniejących lub mogących powstać dopiero w przyszłości albo roszczeń związanych z wierzytelnością hipoteczną, lecz nie objętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą,
- z dokumentów zbywalnych przez indos nawet, gdy wysokość wierzytelności była z góry ustalona.
Do wierzytelności o nie ustalonej wysokości, ale istniejących lub mogących powstać dopiero w przyszłości albo roszczeń związanych z wierzytelnością hipoteczną, lecz nie objętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą należą między innymi wierzytelności z tytułu:
- udzielonych gwarancji bankowych,
- poręczeń kredytów,
- kredytów, zwłaszcza z tzw. kredytu odnawialnego,
- pożyczek,
- należnych alimentów,
- spłat spadkowych,
- odszkodowań o nie ustalonej jeszcze wysokości,
- wierzytelności wynikające z obligacji o spełnienie świadczenia niepieniężnego, określonego w ustawie o obligacjach,
Wysokość wierzytelności może być nie ustalona, ale sama wierzytelność musi być konkretna, tzn. bądź już istniejąca, bądź mogąca powstać w przyszłości ze ściśle określonego stosunku prawnego.
Jakie skutki wywołuje dokonanie wpisu hipoteki kaucyjnej?
Warunkiem ustanowienia hipoteki kaucyjnej jest oznaczenie maksymalnej sumy pieniężnej, mającej obciążać nieruchomość. Dokonanie wpisu hipoteki kaucyjnej nie powoduje, iż wysokość dotąd nieoznaczonej wierzytelności staje się określona. Wpis taki oznacza tylko najwyższą sumę odpowiedzialności rzeczowej.
Zapłata przez właściciela nieruchomości sumy zabezpieczonej hipoteką kaucyjną powoduje wygaśnięcie wierzytelności z danego stosunku prawnego - w każdym razie w takim zakresie, w jakim wierzyciel może dochodzić jej z tytułu wpisu z nieruchomości - a w konsekwencji pociąga za sobą wygaśnięcie hipoteki.
Jakie obowiązki ma właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką kaucyjną?
Każdorazowy właściciel takiej nieruchomości ma obowiązek zaspokojenia z tej nieruchomości wierzyciela, któremu przysługują wierzytelności zabezpieczone hipoteką kaucyjną po ostatecznym ustaleniu sumy wierzytelności.
Możliwa i dopuszczalna jest sytuacja, w której wierzyciel ubiega się o zmianę hipoteki kaucyjnej na hipotekę przymusową zwykłą. Wtedy powinien on przedstawić sądowi prowadzącemu księgę wieczystą tytuł egzekucyjny, skuteczny przeciwko aktualnie ujawnionemu w księdze wieczystej właścicielowi nieruchomości. Tytułem takim może być w szczególności klauzula wykonalności bądź też prawomocny wyrok," stwierdzający obowiązek aktualnego właściciela nieruchomości, obciążonej hipoteką kaucyjną, zaspokojenia wierzyciela hipotecznego w drodze egzekucji z tej nieruchomości.
Co konkretnie zabezpiecza hipoteka kaucyjna?
Hipoteka kaucyjna zabezpiecza odsetki oraz koszty postępowania mieszczące się w sumie wymienionej we wpisie hipoteki. Inaczej rzecz ujmując, ten rodzaj hipoteki zabezpiecza zarówno odsetki kredytowe, jak i ustawowe (zwłoki), ale tylko wtedy, gdy mieszczą się w wymienionej we wpisie sumie hipoteki. To samo dotyczy kosztów postępowania.
Hipoteka kaucyjna – w odróżnieniu od hipoteki zwykłej - nie jest wyposażona w domniemanie istnienia wierzytelności zabezpieczonej, w związku z czym wierzyciel dochodzący realizacji hipoteki musi - na ogólnych zasadach - udowodnić jej istnienie.
Czy można dokonać zmiany hipoteki kaucyjnej na inną?
Tak. Stanowi o tym wprost przepis ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Hipoteka kaucyjna może być zmieniona na hipotekę zwykłą, a hipoteka zwykła na kaucyjną. Zmiana taka następuje w wypadku odpowiedniej zmiany wierzytelności zabezpieczonej hipoteką zwykłą, tzn. jeżeli utraci ona charakter wierzytelności o ustalonej wysokości albo taki charakter uzyska.
Pamiętaj, że:
- Hipoteka kaucyjna może występować w postaci hipoteki umownej, jak i przymusowej;
- Hipoteka kaucyjna nie może zabezpieczać wierzytelności, której wysokość jest określona (ustalona), bowiem taka wierzytelność może być przedmiotem hipoteki zwykłej;
- Dla zabezpieczenia wierzytelności składającej się z sumy kapitałowej i odsetek o zmiennej stopie oprocentowania dokonuje się wpisu hipoteki kaucyjnej; powodem tego jest fakt, że jeden z elementów określających wysokość wierzytelności jest wielkością zmienną, a tym samym wierzytelność nie może być uważana za „oznaczoną”. Nie ma przeszkód, by dochód kredytodawcy z odsetek kredytowych traktować jako osobną wierzytelność – wtedy wierzytelność z tytułu udzielonego kredytu może być zabezpieczona hipoteką zwykłą, a wierzytelność z tytułu odsetek (o wysokości nieustalonej) hipoteką kaucyjną,
- Hipoteka kaucyjna może być przekształcona w hipotekę przymusową zwykłą.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jednolity: Dz. U. 2001 r., Nr 124, poz. 1361, ze zmianami).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?