Nowe standardy ochrony małoletnich

„Ustawa Kamilka”

Po tragicznej śmierci Kamilka z Częstochowy zapewniono system ochrony dzieci przed przemocą, który wprowadziły przepisy nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nazwane „ustawą Kamilka”.

  Nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która weszła w życie w 15 lutego 2024 r. (a częściowo obowiązywała już od 29 sierpnia ub.r.), wprowadziła 3 fundamentalne zmiany, dzięki którym ochrona małoletnich ma być systemowa, a przez to bardziej skuteczna.

Dotychczas powstał interdyscyplinarny Zespół do spraw analizy zdarzeń, działający według procedury Serious Case Review. Jego zadaniem jest analizowanie przypadków, w których doszło do śmierci lub poważnych obrażeń u dziecka, a okoliczności wskazują, że to rodzic albo opiekun dopuścił się tego czynu.

Każdy taki przypadek zostanie sprawdzony pod kątem tego, jakie działania podjęły właściwe organy i instytucje (państwowe bądź samorządowe) wobec pokrzywdzonego dziecka, jego rodzeństwa, a także rodziców lub opiekunów. Zespół ustali, czy miały miejsce uchybienia w kwestii ochrony i przekaże zalecenia, w jaki sposób ją poprawić. Wszystko po to, by tragedii takich jak śmierć Kamilka było jak najmniej.

Kolejnym filarem wzmacniającym system ochrony jest obowiązkowa weryfikacja osób, które w swojej pracy mają kontakt z dziećmi nie tylko w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, ale również obligatoryjny obowiązek przedłożenia zaświadczenia o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego.

Ma ono w szczególności obejmować informacje w zakresie przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, wolności seksualnej i obyczajności oraz przestępstw określonych przepisami o przeciwdziałaniu narkomanii.

Nowelizacja wprowadziła ponadto przepisy nakładające obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich. W Ministerstwie Sprawiedliwości działa ekspercki zespół przygotowujący wytyczne dla różnych rodzajów placówek/działalności (żłobków, szkół, przedszkoli, hoteli oraz świetlic). System ochrony dzieci bowiem to jest system naczyń połączonych.

„Ustawa Kamilka” – zmienia również przepisy dotyczące wysłuchania dziecka przez sąd. Będzie mogło nastąpić raz w toku postępowania (chyba że dobro dziecka wymaga ponownego wysłuchania bądź taką potrzebę zgłasza samo dziecko). W myśl przepisów dziecko przed sądem ma swojego reprezentanta. W sytuacjach, kiedy nie może nim być rodzic, rolę tę mogą pełnić adwokaci i radcy prawni.

Ponadto nowe przepisy wprowadzają dla sędziów, którzy orzekają w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, obowiązek udziału w specjalistycznych szkoleniach, dzięki którym będą umieli lepiej zadbać o dobro dziecka w sytuacji sporu między rodzicami albo opiekunami oraz ułatwią rozpoznanie, czy dziecko doświadcza przemocy.

Kto ma obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich wynikających z wejścia w życie tzw. ustawy Kamilka, czyli nowelizacją ustaw chroniących dzieci przed przemocą?

Są to:

• organ zarządzający jednostką systemu oświaty, czyli np. szkołą, przedszkolem, placówką oświatowo-wychowawczą, placówką artystyczną, specjalnym ośrodkiem szkolno-wychowawczym;
• organ zarządzający placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;
• organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich;
• podmioty świadczące usługi hotelarskie oraz turystyczne, a także prowadzące inne miejsca zakwaterowania zbiorowego, w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony małoletnich.

Do kiedy należy zrealizować obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich?

Obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich należy zrealizować do 15 sierpnia 2024 r.

Jakie obowiązki na podstawie ustawy ma pracodawca oraz osoba dopuszczająca do działalności, a jakie osoba, z którą ma być nawiązany stosunek pracy bądź osoba dopuszczana do działalności?

Obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich dotyczy takich obszarów, jak: wychowanie, edukacja, wypoczynek, leczenie, świadczenie porad psychologicznych, rozwój duchowy, uprawianie sportu lub realizacja innych zainteresowań przez małoletnich, bądź opieka nad nimi.

Pracodawca lub inny organizator zajęć musi uzyskać informacje, czy dane przyszłego pracownika lub osoby dopuszczanej do działalności są zamieszczone w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.

Osoba, z którą ma być nawiązany stosunek pracy lub która ma być dopuszczona do działalności, musi przedstawić też informacje o swojej karalności.

Jak uzyskać zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego?

Informację z KRK można uzyskać składając wniosek:

• osobiście lub pocztą, za pomocą formularza „Zapytanie o udzielenie informacji o osobie” lub
• za pomocą platformy e-KRK.

Jaki cel uzyskania informacji wskazać we wniosku?

W punkcie 13 formularza ("Zakres danych, które mają być przedmiotem informacji o osobie") należy wpisać:

• w zakresie przestępstw określonych w art. 189a Kodeksu karnego (handel ludźmi) i art. 207 Kodeksu karnego (znęcanie się) oraz w ustawie z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego,

albo:

• art. 21 ust. 3 ustawy z 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich. Ten przepis mówi o obowiązku uzyskania informacji z Rejestru przed zatrudnieniem oraz o obowiązku przedłożenia informacji z Krajowego Rejestru Karnego lub rejestru karnego innego państwa.

Czy wydanie zaświadczenia jest płatne?

Opłata za zaświadczenie wynosi, dla wniosku składanego:

• osobiście lub pocztą – 30 zł,
• przez Internet – 20 zł.

W przypadku konieczności pozyskania także informacji z rejestru karnego państwa zamieszkiwania/obywatelstwa nie jest pobierana dodatkowa opłata (bez względu na liczbę krajów z których ta informacja zostanie uzyskana).

Więcej informacji jest na stronie Krajowego Rejestru Karnego w zakładce: Opłaty.

Kto powinien zapłacić za wydanie zaświadczenia?

Za wydanie informacji z KRK płaci osoba, która będzie pracować bądź wykonywać działalność związaną z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich bądź opieki nad nimi.

Jak długo ważne jest zaświadczenie?

Informacja z KRK nie ma terminu ważności. Dane w KRK mogą się szybko zmieniać. Należy więc złożyć aktualne zaświadczenie przed nawiązaniem stosunku pracy lub przed dopuszczeniem do działalności.

Jak można uzyskać informację z rejestrów karnych państw Unii Europejskiej oraz Wielkiej Brytanii?

Jeśli posiadasz obywatelstwo RP lub innego państwa członkowskiego UE oraz jeżeli mieszkasz/mieszkałeś w jednym z tych państw, przysługuje Ci prawo do złożenia do KRK wniosku o informację zawartą w rejestrze karnym innego państwa UE.

Treść informacji udzielonej przez rejestr karny państwa członkowskiego UE lub jej ewentualny brak uzależniony jest od wewnętrznych regulacji prawnych tego państwa członkowskiego.

W związku z wyjściem Wielkiej Brytanii z UE, KRK nie pośredniczy w uzyskiwaniu informacji z rejestru brytyjskiego w przypadku wniosków składanych przez obywateli innych krajów niż Wielkiej Brytanii.

Więcej informacji można znaleźć na stronie KRK w zakładce: Uzyskiwanie informacji za pośrednictwem systemu informatycznego ECRIS – Krajowy  Rejestr Karny – Portal Gov.pl (www.gov.pl).

W jaki sposób pracodawca bądź organizator działalności ma udokumentować, że dokonał sprawdzenia w Rejestrze oraz że okazano mu informacje w zakresie przestępstw wymienionych w art. 21 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich?

Pracodawca lub inny organizator załącza wydrukowaną informację do akt osobowych pracownika albo dokumentacji dotyczącej osoby dopuszczonej do działalności.

Czy są wyjątki od realizacji obowiązków wymienionych w art. 21 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym  i ochronie małoletnich?

Wykonanie obowiązków nie jest wymagane przed dopuszczeniem do działalności członka rodziny małoletniego, osoby znanej osobiście rodzicowi małoletniego albo przedstawicielowi ustawowemu małoletniego. Wyjątek ten dotyczy przypadku, gdy działalność jest wykonywana w stosunku do małoletniego dziecka, którego rodzic albo przedstawiciel ustawowy są osobami dopuszczającymi do działalności.

Czy osoby, które zostały sprawdzone na podstawie przepisów sprzed 15 lutego 2024 r., muszą być sprawdzone ponownie?

Nie, nowe zasady dotyczą tylko osób, z którymi są zawierane umowy o prace lub które są dopuszczane do działalności od 15 lutego 2024 r. Nie trzeba sprawdzać już zatrudnionych osób – chyba, że zmienia się ich umowa o pracę bądź rodzaj działalności, którą mają prowadzić.

Na podst. gov.pl/web/sprawiedliwosc

A.J.
Zespół e-prawnik.pl