O czym warto pamiętać wyjeżdżając za granicę?

6.12.2007

Niestabilna sytuacja w niektórych regionach świata, pojawiające się, na równi z istniejącymi, nowe ogniska zapalne i konflikty oraz wciąż aktualne zagrożenie aktami terrorystycznymi – wszystko to przemawia za przemyślanym i ostrożnym planowaniem podróży turystycznych oraz wszelkiego rodzaju wyjazdów za granicę. Przy podejmowaniu tych decyzji należy również uwzględniać zagrożenia związane z epidemiami chorób zakaźnych oraz kataklizmami występującymi na niektórych obszarach. Raz po raz Ministerstwo Spraw Zagranicznych publikuje komunikaty, przestrzegając przed podróżowaniem w zagrożone rejony.

Wyjazdy turystyczne

Aby podczas planowanej podróży zapewnić sobie bezpieczeństwo i w razie potrzeby uzyskać szybką pomoc, Ministerstwo Spraw Zagranicznych zaleca polskim turystom:

przed wyjazdem z Polski:
- sprawdzić ważność paszportu oraz upewnić się co do konieczności posiadania innych dokumentów wymaganych przepisami kraju pobytu;
- zebrać informacje dotyczące kraju podróży, uaktualnić posiadaną wiedzę poprzez odwiedzenie strony www.msz.gov.pl oraz zaopatrzyć się w informatory renomowanych wydawnictw turystycznych czy biur podróży;
- wykupić w rzetelnym towarzystwie ubezpieczeniowym odpowiednie ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia;
- w przypadku wyjazdów do państw członkowskich Unii Europejskiej uzyskać w najbliższym oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia bezpłatną Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ), uprawniającą do podstawowego leczenia na terytorium UE. Trzeba jednak pamiętać, że EKUZ nie pokrywa kosztów transportu chorego czy zmarłego do kraju, tak jak i większości badań specjalistycznych. Należy sprawdzić zasady leczenia na stronie www.nfz.gov.pl, a w przypadku dłuższych podróży rozważyć dodatkowe ubezpieczenie prywatne;
- zaopatrzyć się w kartę kredytową oraz zabrać ze sobą rezerwową sumę pieniędzy pozwalającą na powrót do Polski w każdych okolicznościach;
- sprawdzić i zabrać ze sobą numery telefonów Poland direct z kraju docelowego oraz dane najbliższej miejsca zamieszkania firmy świadczącej usługi szybkiego transferu pieniędzy za granicę;
- pozostawić rodzinie lub zaufanej osobie plan podróży i – jeżeli jest to możliwe – adres lub numer telefonu, pod którym turysta będzie osiągalny; do rozważenia pozostaje zabranie ze sobą telefonu komórkowego z aktywnym roamingiem;
- podać organizatorowi wyjazdu dane osób, które należy powiadomić w przypadku zaistnienia problemów podczas pobytu za granicą;
- zaopatrzyć się w adresy i numery telefonów polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, a w przypadku ich braku – w dane teleadresowe przedstawicielstw państw UE;
- zabrać ze sobą słownik lub rozmówki – jeśli nie zna się języka obcego w stopniu komunikatywnym;
w trakcie podróży:

- utrzymywać regularny kontakt z rodziną lub przyjaciółmi w Polsce, szczególnie podczas dłuższych pobytów poza krajem;
- korzystać z hoteli cieszących się dobrą opinią;
- nocować w namiotach i samochodach tylko w miejscach do tego wyznaczonych i chronionych;
- deponować w hotelu cenne przedmioty, bilety, środki płatnicze i dokumenty (w tym zwłaszcza paszport i dowód osobisty);
- mieć kilka rodzajów środków płatniczych (gotówka, czeki podróżne, karty kredytowe itp.) i przechowywać je w różnych miejscach;
- przestrzegać zasad higieny i spożywać wyłącznie sprawdzone produkty;
- unikać ekstrawaganckiego i prowokującego ubioru oraz takiegoż zachowania;
- podczas wypraw uwzględniać warunki klimatyczne oraz własne możliwości kondycyjne i zdrowotne;
- unikać przygodnych znajomości, nie korzystać z autostopu oraz z usług osób postronnych, w tym szczególnie dotyczących zakwaterowania, a także wystrzegać się ofert uzyskania łatwego zarobku;
- unikać miejsc zatłoczonych i zachować ostrożność w miejscach publicznych;
- unikać przebywania w nieznanych miejscach po zmroku;
- zachowywać wzmożoną ostrożność przy prowadzeniu pojazdów – w nieznanych warunkach na drodze nietrudno o kolizję, której spowodowanie przysporzyć może wielu kłopotów, a w szczególnych sytuacjach doprowadzić nawet do zagrożenia bezpieczeństwa osobistego;
- unikać podróżowania nocą, szczególnie bocznymi drogami, zatrzymywać się wyłącznie w miejscach wyznaczonych i chronionych;
- w miarę możliwości odbywać podróże w większej grupie;
- unikać wypraw w tereny nieznane lub niebezpieczne;
- nie stawiać oporu w razie napadu z użyciem broni;
- w przypadku aresztowania lub zatrzymania domagać się kontaktu z polskim konsulem.

Podczas podróży zagranicznych należy przestrzegać praw i zwyczajów kraju pobytu, pamiętając przy tym, że gospodarze mają prawo wymagać stosownego zachowania od turystów odwiedzających ich kraj.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych szczególnie przestrzega przed posiadaniem, przewożeniem czy dystrybuowaniem środków odurzających. W wielu krajach czyn ten zagrożony jest sankcją wieloletniego pozbawienie wolności lub karą śmierci.

Wyjazdy zarobkowe

W większości państw nadal warunkiem legalnego podjęcia pracy jest uzyskanie zezwolenia na zatrudnienie wydawanego przez właściwe władze państwa pobytu. By je uzyskać, często należy otrzymać, jeszcze przed wyjazdem, odpowiednią wizę z prawem do pracy wydawaną na podstawie promesy zatrudnienia. Przed jakimkolwiek wyjazdem zarobkowym należy więc dokładnie sprawdzić zasady legalnego zatrudnienia w tym kraju, korzystając ze strony www.msz.gov.pl, stron internetowych polskich przedstawicielstw dyplomatycznych w poszczególnych krajach, portalu Europejskich Służb Zatrudnienia EURES (www.eures.praca.gov.pl), a także informacji udzielanych przez przedstawicielstwa dyplomatyczne i konsularne tych państw w Polsce. Praca nielegalna nie tylko naraża nas na przykre konsekwencje ze strony odpowiednich służb państwowych, ale także na niebezpieczeństwo nadużyć ze strony nieuczciwych pracodawców, łącznie z pracą przymusową i handlem ludźmi.

W Europie rynki pracy są obecnie całkowicie otwarte dla Polaków w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Szwecji, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Holandii, Portugalii, Islandii, we Włoszech oraz we wszystkich (poza Maltą) nowych państwach członkowskich. Nie jest tam wymagane pozwolenie na pracę. Niemniej w każdym z tych państw obowiązują odmienne przepisy związane z rejestracją, ubezpieczeniem społecznym itd. Jeśli się ich nie przestrzega – świadczona praca nadal będzie nielegalna. W odniesieniu do innych państw europejskich możliwość pracy dla Polaków została otwarta w ograniczonym zakresie i zawodach. Zasady te należy sprawdzić we wskazanych wyżej źródłach informacji.

Aby legalnie i bezpiecznie podejmować pracę za granicą, Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zalecają:

przed wyjazdem z Polski:
- zapoznać się z warunkami życia i pracy w kraju docelowym, korzystając z informacji zamieszczonych na portalu internetowym EURES i w witrynach polskich oraz obcych placówek konsularnych;
- zapisać się na podstawowy kurs języka kraju docelowego i zabrać ze sobą odpowiednie rozmówki;
- dysponować konkretną ofertą pracy, a najlepiej podpisanym kontraktem wstępnym;
- mieć zapewnione zakwaterowanie, przynajmniej w pierwszym okresie pobytu;
- sprawdzić wiarygodność pośrednika; pośrednik oferujący pracę legalnie powinien być zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Agencji Zatrudnienia (KRAZ) i mieć odpowiedni certyfikat. Informacje te dostępne są na stronie internetowej: www.praca.gov.pl;
- domagać się pokwitowania za jakiekolwiek pieniądze przekazywane pośrednikowi: w Polsce samo pośrednictwo pracy jest bezpłatne, w odniesieniu do pośredników z innych krajów należy sprawdzić obowiązujące tam zasady;
- zapoznać się dokładnie z umową i przedstawioną dokumentacją – nie podpisywać niczego, czego się nie rozumie!
- upewnić się, czy pracodawca istnieje – zasadne wydaje się zebranie o nim jak najwięcej informacji i w miarę możliwości nawiązanie z nim kontaktu;
- zabrać ze sobą sumę pieniędzy wystarczającą do pierwszej wypłaty oraz na powrót do kraju;
- pozostawić rodzinie lub osobie zaufanej dane kontaktowe i kserokopie dokumentów oraz umówić się na regularny kontakt;
- można też ustalić hasło, które mogłoby zostać użyte podczas rozmowy telefonicznej w razie niebezpieczeństwa, np. pozdrowienia dla kogoś z (nieistniejących) bliskich;
w trakcie pobytu za granicą:
- dopełnić wszystkich formalności umożliwiających legalny pobyt i zatrudnienie oraz upewnić się, czy dokonał tego pracodawca;
- w razie kłopotów z pracodawcą (zaleganie z wypłatą, nieuzasadnione potrącenia) najlepiej uzyskać poradę związków zawodowych, które w większości krajów podstawowych porad udzielają bezpłatnie – należy jednak pamiętać, że podstawą do jakichkolwiek roszczeń może być wyłącznie legalna umowa o pracę;
- pamiętać, że każdy ma prawo wyboru miejsca zamieszkania i swobodnego poruszania się – przetrzymywanie oraz zmuszanie do czegokolwiek (jeśli nie są to organy do tego uprawnione) jest przestępstwem;
- w razie dokonania lub podejrzenia dokonania przestępstwa, którego staliśmy się ofiarą, niezwłocznie zgłosić ten fakt na policję oraz powiadomić polski konsulat;
- w razie kontaktu z policją w roli poszkodowanego lub podejrzanego domagać się sprowadzenia tłumacza oraz – jeśli jesteśmy na to zdecydowani – powiadomienia polskiej placówki konsularnej;
- pamiętać, że każdy zatrzymany przez policję, podejrzany o przestępstwo ma prawo do obrony z urzędu – powiadomienie konsulatu w większości przypadków może być dokonane za wyraźną zgodą zainteresowanego lub na jego prośbę.

Na jaką pomoc ze strony polskiego konsula może liczyć Polak za granicą?

W przypadku utraty paszportu lub innych dokumentów podróży konsul może, po uprzednim potwierdzeniu tożsamości, wydać paszport tymczasowy na powrót do kraju.

W razie zaś utraty pieniędzy konsul może:

pośredniczyć w nawiązaniu kontaktu z krewnymi lub znajomymi w Polsce;
w uzasadnionych przypadkach, jeśli nie ma innych możliwości przekazania pieniędzy, wypłacić wnioskującemu kwotę, jaka zostanie wpłacona przez krewnych lub znajomych na konto Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie;
w szczególnie uzasadnionych przypadkach udzielić pomocy finansowej niezbędnej na powrót do Polski najtańszym środkiem transportu, o ile turysta zobowiąże się do jej zwrotu po powrocie.

Należy pamiętać, że przekazywanie środków pieniężnych przez polskie przedstawicielstwa dyplomatyczno-konsularne ograniczone jest do wyjątkowych sytuacji. W zdecydowanej większości państw istnieje możliwość transferu pieniędzy z Polski drogą bankową. Ponadto w kraju działają firmy świadczące płatne usługi transferu pieniędzy za granicę, które niemalże natychmiast po potwierdzeniu operacji wypłacają turyście za granicą pieniądze przekazane z Polski.

W przypadku konfliktu z pracodawcą konsul może ułatwić kontakt ze związkami zawodowymi, inspekcją pracy czy innymi miejscowymi instytucjami zajmującymi się obroną praw pracowniczych w danym kraju.

W przypadku zatrzymania, aresztowania lub pozbawienia wolności turysta ma prawo wnioskować o kontakt z konsulem. Konsul zadba o to, aby obywatel RP nie był gorzej traktowany aniżeli obywatel państwa , w którym przebywa. Na wniosek zatrzymanego konsul może:

powiadomić rodzinę o aresztowaniu;
wystąpić do władz miejscowych, uzyskać informację i przekazać zainteresowanemu powody zatrzymania, przewidywaną w ustawodawstwie sankcję karną za popełnienie zarzucanego czynu, czas trwania procedury sadowej oraz ewentualne możliwości zwolnienia, a także dostarczyć aresztowanemu listę adwokatów (wyboru pełnomocnika musi dokonać sam zainteresowany);
utrzymywać kontakt z zatrzymanym.

W przypadku śmierci obywatela polskiego za granicą konsul, za pośrednictwem Urzędu Wojewódzkiego właściwego dla miejsca zamieszkania zmarłego, powiadamia krewnych w kraju oraz służy pomocą w załatwieniu wszelkich formalności na miejscu. Przy sprowadzaniu ciała do kraju koszty z tym związane ponosi ubezpieczyciel, natomiast w sytuacji braku odpowiedniego ubezpieczenia może je pokryć wyłącznie rodzina.

Opieka konsularna ze strony przedstawicielstw dyplomatyczno-konsularnych państw Unii Europejskiej

Na terytorium państw trzecich, w których Polska nie ma swojego przedstawicielstwa dyplomatyczno-konsularnego (zawodowego lub honorowego), obywatele polscy mogą korzystać z opieki konsularnej ze strony przedstawicielstw państw Unii Europejskiej reprezentowanych w danym kraju – na takich samych zasadach jak obywatele tych państw.

Przedstawicielstwa dyplomatyczno-konsularne państw Unii Europejskiej mogą udzielić pomocy obywatelowi polskiemu na jego wniosek i po ustaleniu jego tożsamości.

Konsul państwa członkowskiego Unii Europejskiej może:

w razie poważnego wypadku lub choroby przekazać informacje o jego stanie zdrowia polskim władzom;
w razie zatrzymania, aresztowania lub pozbawienia wolności poinformować o tym fakcie władze polskie oraz czuwać, aby obywatel RP był traktowany w taki sam sposób jak inni pozbawieni wolności;
w przypadku utraty dokumentu podróży, po potwierdzeniu danych osobowych zainteresowanego i uzyskaniu zgody ze strony polskich władz, wydać tymczasowy dokument podróży na powrót do Polski;
w przypadku utraty środków finansowych udzielić pomocy finansowej za zgodą władz polskich, po podpisaniu przez obywatela RP zobowiązania do spłaty udzielonej mu pożyczki w określonym terminie po powrocie do kraju;
w przypadku zgonu powiadomić polskie władze, na których spoczywa obowiązek poinformowania najbliższych krewnych osoby zmarłej, a ponadto udzielić niezbędnej pomocy przy uzyskaniu świadectwa zgonu i poczynić niezbędne kroki w celu umożliwienia pochówku, kremacji lub odesłania ciała zmarłego do ojczystego kraju.

W miarę możliwości konsul państwa Unii Europejskiej udziela pomocy również w innych sytuacjach. Należy jednak pamiętać, że zasady udzielania opieki konsularnej w poszczególnych państwach członkowskich różnią się od siebie, w związku z czym zakres opieki, jaką można uzyskać od konsulów poszczególnych państw, nie jest jednakowy.

Sprawdź dane teleadresowe polskich placówek dyplomatycznych i przedstawicielstw państw Unii Europejskiej w tych krajach, w których Polska nie ma własnych placówek dyplomatycznych i konsularnych.

Zob. Zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową w UE

Jakich działań żaden konsul nie może podjąć?

regulować jakichkolwiek zobowiązań finansowych, takich jak uiszczanie długów, grzywien, mandatów, kosztów postępowania sądowego itp.;
świadczyć takich usług, które wykonują biura turystyczne, banki, firmy ubezpieczeniowe oraz firmy transportowe;
pośredniczyć w uzyskaniu zgody na zatrudnienie czy uzyskanie zakwaterowania;
ingerować w konflikty dotyczące niewywiązywania się ze zobowiązań jednej ze stron wynikających z zawartych przez nie umów cywilnoprawnych (stosunek pracy, zakup usług turystycznych etc.);
pełnić funkcji adwokata lub angażować pełnomocnika w imieniu osoby zainteresowanej (może natomiast dostarczyć zainteresowanemu listę adwokatów cieszących się zaufaniem urzędu konsularnego).

Ministerstwo Spraw Zagranicznych podkreśla, że bezpieczeństwo oraz zachowanie zdrowia i życia w największym stopniu zależą od samych turystów.

Podstawa prawna:

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską [dawna nazwa: EWG] z dnia 25 marca 1957 r. (tekst skonsolidowany: Dz. Urz. 2002 r., UE C 325);
Ustawa z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2002 r., Nr 215, poz. 1823, ze zm.)

Źródło: www.msz.gov.pl