Zmiany dotyczące ochrony pracy kobiet w ciąży oraz karmiących piersią

13.9.2017

Rok 2017 jest przełomowym dla polskiego rynku pracy. Większość zmian, jakie zaczęły obowiązywać (lub też zaczną w kolejnych miesiącach) w bieżącym roku, dotyczy ochrony pracy kobiet w ciąży i matek karmiących.

Geneza zmian

Przedstawiciele władz Unii Europejskiej uznali, że przepisy obowiązujące w Polsce na mocy art. 176 Kodeksu Pracy stoją w sprzeczności do unijnej dyrektywy 2002/73/WE1, która zastąpiła dyrektywę 76/207/EWG. Wprowadza ona w życie zasadę równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia oraz awansu zawodowego, a także warunków pracy. Wspomniany art.176 k.p. w swoim poprzednim brzmieniu zakładał, że szczególne warunki pracy powinny dotyczyć wszystkich kobiet, a nie tylko kobiet w ciąży i karmiących piersią, co według Komisji Europejskiej stanowiło barierę dla zagwarantowania równouprawnienia płci w zakresie dostępu do zatrudnienia.

W związku z tym, dn. 3 sierpnia 2016 r. ogłoszona została nowelizacja ustawy, wedle której kobiety w ciąży i karmiące piersią nie mogą wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, przebieg ciąży albo karmienie dziecka piersią. Z kolei dn. 3 kwietnia 2017 r. Rada Ministrów wydała rozporządzenie ws. wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży albo karmiących dziecko piersią, które to znowelizowało art.176 §2 k.p. i zastąpiło rozporządzenie RM z dn. 10 września 1996r. Nowe rozporządzenie zaczęło obowiązywać z dn. 1 maja 2017 r.

Zmiany w zakresie czasu pracy kobiet w ciąży i karmiących piersią

Główne zmiany w zakresie wymiaru czasu pracy kobiet w ciąży i karmiących piersią odnoszą się do kobiet zatrudnionych na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Przed wprowadzeniem nowelizacji z dn. 1 maja 2017 r., maksymalny czas pracy przy komputerze dla kobiet w ciąży i karmiących piersią wynosił 4 godziny. Po jego upływie pracodawca zobowiązany był skierować pracownicę do wykonywania zadań niezwiązanych z użytkowaniem monitora ekranowego. Jeśli nie mógł tego zrobić, musiał pozwolić jej opuścić miejsce zatrudnienia po faktycznym przepracowaniu przez nią liczby godzin właściwej dla pracy w wymiarze pół etatu jednocześnie wypłacając jej pełne wynagrodzenie. Na mocy nowych przepisów, kobiety w ciąży i karmiące piersią utraciły prawo do skracania dnia pracy ze względu na niemożność użytkowania monitora ekranowego powyżej 4 godzin, ponieważ regulacja obowiązująca od 1 maja 2017 r. wydłużyła ten czas do 8 godzin z obowiązkiem robienia 10-minutowych przerw po upływie 50 minut pracy przy komputerze. Wynika z tego, że kobiety w ciąży i karmiące piersią mogą obecnie pracować przy monitorach ekranowych 6 godzin i 40 minut w ciągu jednego dnia pracy.

Z dn. 1 maja 2017 r. na nowo określony został także dopuszczalny dla kobiet w ciąży i karmiących piersią czas pracy w pozycji stojącej. Obecnie wynosi on, tak jak w okresie obowiązywania poprzedniego rozporządzenia 3 godziny na dobę, ale ustawodawca nałożył na pracodawców obowiązek udzielania pracownicom w ciąży i karmiącym piersią 15-minutowych przerw po upływie 15 minut wykonywania przez nie tego rodzaju pracy.

Regulaminy pracy

Według polskiego prawa, wewnętrzne regulaminy pracy obowiązujące na terenach poszczególnych miejsc zatrudnienia winny być respektowane przed przepisami Kodeksu Pracy, jednak ich postanowienia nie mogą być mniej korzystne dla pracowników aniżeli regulacje k.p. Pracodawca może jednak zagwarantować pracownikom lepsze warunki niż te opisane w ustawie, co w praktyce oznacza, że nie we wszystkich zakładach pracy na terenie kraju nowe przepisy będą sztywno przestrzegane

Zmiany w wykazie prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych

Wedle rozporządzenia z dn.3 kwietnia 2017 r., kobiety w ciąży mają wzbronione:

ręczne podnoszenie i przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 3 kg;
ręczne przenoszenie pod górę: przedmiotów przy pracy stałej, przedmiotów o masie przekraczającej 1 kg przy pracy dorywczej;
ręczne przenoszenie materiałów ciekłych – gorących, żrących lub o właściwościach szkodliwych dla zdrowia;
przewożenie ładunków na wózku jednokołowym (taczce) i wózku wielokołowym poruszanym ręcznie;
prace w pozycji wymuszonej;
prace w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej, przy czym czas spędzony w pozycji stojącej nie może jednorazowo przekraczać 15 minut, po którym to czasie powinna nastąpić 15-minutowa przerwa;
prace na stanowiskach z monitorami ekranowymi – w łącznym czasie przekraczającym 8 godzin na dobę, przy czym czas spędzony przy obsłudze monitora ekranowego nie może jednorazowo przekraczać 50 minut, po którym to czasie powinna nastąpić co najmniej 10-minutowa przerwa, wliczana do czasu pracy;
prace wykonywane w mikroklimacie gorącym; zimnym; o dużych wahaniach mikroklimatu;
prace w warunkach narażenia na hałas (65dB);
prace w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu;
prace narażające na działanie pola elektromagnetycznego o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz oraz promieniowania jonizującego;
prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi (wymienione w rozporządzeniu);
prace w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych (w rozporządzeniu);
prace grożące ciężkimi urazami fizycznymi lub psychicznymi – w wykopach, zbiornikach i kanałach, pod ziemią, w wymuszonym rytmie (np. przy taśmie);
inne prace stwarzające ryzyko ciężkiego urazu fizycznego lub psychicznego;
prace na wysokości poza stałymi galeriami, pomostami, podestami i innymi stałymi podwyższeniami, posiadającymi pełne zabezpieczenie przed upadkiem z wysokości (bez potrzeby stosowania środków ochrony indywidualnej przed upadkiem);
wchodzenie i schodzenie po drabinach.

Natomiast kobietom karmiącym piersią zakazane zostały:

ręczne podnoszenie i przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej: 6 kg – przy pracy stałej, 10 kg – przy pracy dorywczej;
ręczne przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 6 kg – na wysokość ponad 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m;
udział w zespołowym przemieszczaniu przedmiotów;
prace wykonywane w mikroklimacie gorącym; zimnym; o dużych wahaniach mikroklimatu,
prace w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu;
prace narażające na działanie pola jonizującego;
prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi (wymienione w rozporządzeniu);
prace w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych (w rozporządzeniu);
prace grożące ciężkimi urazami fizycznymi lub psychicznymi – w wykopach, zbiornikach i kanałach, pod ziemią, w wymuszonym rytmie (np. przy taśmie);
inne prace stwarzające ryzyko ciężkiego urazu fizycznego lub psychicznego.

Efekty zmian

Nowo obowiązujące przepisy przyniosły oczywiste korzyści dla pracownic, które znajdując się w szczególnej sytuacji, nie będą narażone na poniesienie uszczerbku na zdrowiu wynikającego z wykonywania przez nie określonych prac w warunkach niesprzyjających ich stanowi, ale także dla pracodawców, którzy nie muszą już zwalniać ciężarnych podwładnych po przepracowaniu przez nie jedynie połowy dnia, gdy spędzą one przy monitorach ekranowych 4 godziny. Transformacje te wywołują również pewne kontrowersje, ponieważ skontrolowanie czy uprawniona do tego pracownica opuściła zakład pracy przed czasem było relatywnie proste. Tymczasem weryfikacja tego czy pracodawcy respektują obowiązek udzielania pracownicom w ciąży i karmiącym przerw wydaje się być niemożliwe pomimo faktu, że za łamanie praw pracowniczych grozi pracodawcom kara do 30 tysięcy złotych grzywny oraz nawet 2 lata więzienia, jeśli proceder ten powtarzają oni nagminnie.

Szkolenia BHP a wprowadzone zmiany

Więcej istotnych dla Ciebie i Twojej firmy informacji na ten temat znajdziesz pod linkiem http://gpsbhp.eu/ oraz na stronach innych organizacji, które, podobnie jak wspomniana mają w swojej ofercie m.in. przeprowadzanie szkoleń BHP i PPOŻ, kursów udzielania pierwszej pomocy oraz audytów bezpieczeństwa. Korzystanie z usług tego rodzaju instytucji jest bardzo ważne, ponieważ abstrahując od wprowadzonych w 2017 r. zmian, zgodnie z polskim prawem pracodawca ma obowiązek szkolić nowo przyjętych pracowników (niezależnie od ich płci, sytuacji rodzinnej i zdrowotnej) w zakresie przepisów oraz zasad BHP, a także jest zobligowany do okresowego (nie rzadziej niż co 3 lata w przypadku pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, nie rzadziej niż rokrocznie w przypadku pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych i wykonujących prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż co 5 lat w przypadku osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych oraz nie rzadziej niż co 6 lat w przypadku pracowników administracyjno-biurowych) organizowania kursów BHP oraz do wyznaczenia pracowników do wykonywania czynności związanych z przeciwdziałaniem pożarom i ewakuowaniem pozostałej części załogi. Za zaniechanie tego obowiązku pracodawcy grozi kara grzywny w wysokości nawet 30 tysięcy złotych, a w przypadku gdy wielokrotnie uchyla się on od tej powinności, może każdorazowo otrzymać dodatkową grzywnę w wymiarze od 5 do nawet 200 tysięcy złotych. Jeśli zaś brak szkoleń BHP naraził pracownika na uszczerbek na zdrowiu lub życiu w sposób bezpośredni albo był przyczyną wypadku przy pracy, pracodawcy w myśl przepisów Kodeksu Karnego grozi kara pozbawienia wolności do lat 3, a ponadto będzie on zmuszony wypłacić pracownikowi ekwiwalent z tytułu odniesienia obrażeń podczas wykonywania przez niego czynności służbowych. Lepiej więc korzystać z usług firm organizujących kursy BHP, unikając tym samym dotkliwych kar.

Zespół
e-prawnik.pl