Odsetki od zaległości podatkowej

Problematyka terminu zapłaty podatku wiąże się z dwojakiego rodzaju zagadniami. Pierwsze z nich dotyczy terminu w którym podatek powinien być zapłacony przez podatnika, natomiast drugie ustalenia momentu, w którym zapłata ta zostaje uznana za prawnie skuteczną.

Ustalenie terminu zapłaty podatku zależy, w głównej mierze, od sposoby w jaki dochodzi do powstania zobowiązania  podatkowego. Może ono powstać albo poprzez doręczenie decyzji ustalającej wysokość podatku albo z mocy prawa.

W pierwszym przypadku, jak stanowi art. 47 § 1 ordynacji podatkowej (dalej o.p.), termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. Jeżeli przepisy natomiast prawa podatkowego określają kalendarzowo terminy płatności podatku, zaliczki na podatek lub raty podatku, a decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego nie została doręczona co najmniej na 14 dni przed terminem płatności podatku, pierwszej zaliczki na podatek lub pierwszej raty podatku, termin płatności podatku wynosi 14 dni od dnia doręczenia przedmiotowej decyzji. Powyższy sposób znajduje zastosowanie np. w podatku od nieruchomości lub podatku rolnym.

W sytuacji, gdy zobowiązanie podatkowe powstaje z mocy prawa, to przepisy podatkowe określają termin płatności podatku wskazując ostatni dzień w którym zaplata ta może nastąpić. Określenie to może przybrać różne formy, przykładowo w podatku od czynności cywilnoprawnych przepisy nakazują zapłatę podatku z chwilą dokonania czynności prawnej powodującej powstanie obowiązku podatkowego.

W tym momencie, należy również zwrócić uwagę, na treść art. 12 § 5 o.p., który stanowi, że jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy. Oznacza to, iż dokonanie zapłaty w terminie „przedłużonym” zgodnie z cytowanym przepisem nie pociąga za sobą żadnych negatywnych konsekwencji dla podatnika. Pojawiają się one dopiero w razie niezachowania powyżej opisanych terminów.

Zgodnie z art.51 o.p. niezapłacenie podatku w terminie powoduje powstanie zaległości podatkowej. Jest to skutek automatyczny tzn. nie jest uzależniony od winy podatnika (np. nawet jeśli zaniechał on zapłaty w wyniku błędnej informacji organu podatkowego  zaległość ta powstanie).

Zgodnie z art. 52 § 2 o.p. na równi z zaległością podatkowa traktuje się:

1. nadpłatę, jeżeli w zeznaniu lub w deklaracji  została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych; 
2. zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej lub został on zaliczony na poczet zaległości podatkowej albo bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wykaże, że nie nastąpiło to z jego winy;
3. wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej;
4. oprocentowanie nienależnej nadpłaty bądź zwrotu podatku zwrócone lub zaliczone na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych.

Wysokość zaległości ulega systematycznemu wzrostowi z uwagi na fakt, iż już od jej powstania naliczane są od niej odsetki. Wyjątkowo odsetki te nie są naliczane jeśli doszło do umorzenia zaległości podatkowej lub samych odsetek, co może się stać albo na mocy rozporządzenia Ministra Finansów albo w drodze indywidualnej decyzji organu podatkowego.

Jak wynika z art. 56 o.p. stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200 % podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, która obecnie wynosi 6,25 (aktualnej informacji w tej kwestii należy szukać na stronie Narodowego Banku Polskiego - http://www.nbp.pl/ ).W przypadku złożenia prawnie skutecznej korekty deklaracji wraz z uzasadnieniem przyczyn korekty i zapłaty w całości, w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty, zaległości podatkowej, stosuje się obniżoną stawkę odsetek za zwłokę w wysokości 75 % wskazanej wyżej stawki.

Odsetki za zwłokę wpłacane są bez wezwania organu podatkowego. Naliczane są one, co do zasady, przez podatnika, płatnika lub inkasenta, w określonych okolicznościach, przez następce prawnego lub osobę trzecią. Zapłata powinna pokrywać zarówno samą zaległość, jak i odsetki. Jeżeli jednak wpłacona kwota jest niższa, zalicza się ja proporcjonalnie na poczet głównej należności oraz odsetek, w stosunku w jakim kwota główna pozostaje, w dniu wpłaty, do kwoty należnych już odsetek. Nie jest możliwa więc całkowita spłata tylko jednej z tych należności.

Wyjątkowo jedynie odsetki za zwłokę nalicza organ podatkowy.  Zgodnie, z art. 53 o.p. jeżeli w postępowaniu podatkowym po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego organ podatkowy stwierdzi, że podatnik mimo ciążącego na nim obowiązku nie złożył deklaracji, wysokość zaliczek jest inna niż wykazana w deklaracji lub zaliczki nie zostały zapłacone w całości lub w części, organ ten wydaje decyzję, w której określa wysokość odsetek za zwłokę na dzień złożenia zeznania podatkowego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy, a w przypadku niezłożenia zeznania w terminie - odsetki na ostatni dzień terminu złożenia zeznania, przyjmując prawidłową wysokość zaliczek na podatek .

W przypadku kwot traktowanych na równi z zaległością podatkową do wyznaczenia początku okresu naliczania odsetek nie może, oczywiście , służyć moment powstania zaległości podatkowej. Wedle ordynacji podatkowej w tych przypadkach. odsetki za zwłokę naliczane są odpowiednio od dnia:

• zwrotu nadpłaty, zwrotu podatku, zwrotu oprocentowania lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych lub na poczet bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych;
• pobrania wynagrodzenia ( art. 53 § 5 o.p.).

Ordynacja wylicza także sytuacje w których odsetek nie nalicza się w ogóle. Katalog tych sytuacji zawarty jest w art. 54 § 1 o.p. wedle którego odsetek nie nalicza się m.in.:

1. za okres zabezpieczenia, od zabezpieczonej kwoty zobowiązania, jeżeli objęte zabezpieczeniem środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży objętych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych;
2. za okres od dnia następnego po upływie terminu, o którym mowa w art. 227 § 1, do dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy;
3. za okres od dnia następnego po upływie terminu, o którym mowa w art. 139 § 3, do dnia doręczenia decyzji organu odwoławczego, jeżeli decyzja organu odwoławczego nie została wydana w terminie, o którym mowa w art. 139 § 3;
4. w przypadku zawieszenia postępowania z urzędu - od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania do dnia doręczenia postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania; jeżeli wysokość odsetek nie przekraczałaby trzykrotności wartości opłaty dodatkowej pobieranej przez "Pocztę Polską Spółkę Akcyjną" za polecenie przesyłki listowej;
5. za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania;
6. za okres od dnia następnego po upływie dwóch lat od dnia złożenia deklaracji, od zaległości związanych z popełnionymi w deklaracji błędami rachunkowymi lub oczywistymi omyłkami, jeżeli w tym okresie nie zostały one ujawnione przez organ podatkowy.

Podstawa prawna:

 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity Dz.U.2005.8.60).

Tomasz Schwertner
www.e-prawnik.pl

Zespół
e-prawnik.pl