Podatek od czynności cywilnoprawnych - zawarcie i zmiana umowy spółki

Kiedy zawarcie umowy spółki podlega opodatkowaniu?

Zawarcie umowy spółki podlega obowiązkowi podatkowemu ustanowionemu na podstawie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z tą ustawą, opodatkowaniu podlegają określone czynności cywilnoprawne, jeżeli ich przedmiotem są:

• rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Umowa spółki oraz jej zmiana podlega podatkowi, jeżeli w chwili dokonania czynności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej znajduje się:

1. w przypadku spółki osobowej - siedziba tej spółki;

2. w przypadku spółki kapitałowej:

a)  rzeczywisty ośrodek zarządzania albo

b)  siedziba tej spółki - jeżeli jej rzeczywisty ośrodek zarządzania nie znajduje się na terytorium innego państwa członkowskiego.

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlega także zmiana umowy spółki, jeżeli powoduje ona podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W przypadku umów spółek, za zmianę traktuje się:

• przy spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej lub komandytowo-akcyjnej - wniesienie lub podwyższenie wniesionego do spółki wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki albo podwyższenie kapitału zakładowego, pożyczkę udzieloną spółce przez wspólnika, dopłaty oraz oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania; 
• przy spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółce akcyjnej - podwyższenie kapitału zakładowego z wkładów lub ze środków spółki oraz dopłaty
• przekształcenie, podział lub łączenie spółek, jeżeli ich wynikiem jest zwiększenie majątku spółki lub podwyższenie kapitału zakładowego; 

• przeniesienie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium państwa niebędącego państwem członkowskim:

-  rzeczywistego ośrodka zarządzania spółki kapitałowej, jeżeli jej siedziba nie znajduje się na terytorium państwa członkowskiego,

- siedziby spółki kapitałowej, jeżeli jej rzeczywisty ośrodek zarządzania nie znajduje się na terytorium państwa członkowskiego

- także wtedy, gdy czynność ta nie powoduje podwyższenia kapitału zakładowego.

Nie podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych  umowy spółki i ich zmiany związane z:

-  łączeniem spółek kapitałowych,

- przekształceniem spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową,

- wniesieniem do spółki kapitałowej, w zamian za jej udziały lub akcje:

1. przedsiębiorstwa spółki kapitałowej lub jego zorganizowanej części,

2. udziałów lub akcji innej spółki kapitałowej dających w niej większość głosów albo kolejnych udziałów lub akcji, w przypadku gdy spółka, do której są wnoszone te udziały lub akcje, posiada już większość głosów.

Powstanie obowiązku podatkowego

Obowiązek podatkowy w przypadku umowy spółki powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej – czyli zawarcia umowy spółki. W przypadku spółki cywilnej jawnej oraz partnerskiej obowiązek ten powstanie z chwilą podpisania umowy w zwykłej formie pisemnej. W przypadku zaś spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjnej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej o powstaniu obowiązku podatkowego z tytułu dokonania czynności prawnej powiadomi nas notariusz sporządzający umowę spółki w formie aktu notarialnego.

Obowiązek podatkowy powstaje także w przypadku zmiany umowy spółki.

Zaznaczyć ponadto należy, że obowiązek podatkowy powstanie także z chwilą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej - jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania.

W przypadku handlowych spółek osobowych, a także w przypadku spółki cywilnej, obowiązek podatkowy przy zmianie umowy spółki powstaje na zasadach przedstawionych powyżej, czyli z chwilą zmiany umowy spółki. Natomiast zmiana umowy spółki w przypadku spółek kapitałowych, podwyższająca kapitał zakładowy, następuje w drodze uchwały. W tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje z chwilą podjęcia uchwały przez kompetentny organ spółki.

Obowiązek podatkowy ciąży przy umowie każdej spółki innej niż spółka cywilna – na spółce.

Podstawa opodatkowania

Podstawa opodatkowania to określona wartość, do której odnosi się ustalona ustawą stawkę podatkową (gdy stawki są procentowe). W przypadku czynności cywilnoprawnej polegającej na zawarciu umowy spółki podstawą opodatkowania jest:

1. przy zawarciu umowy - wartość wkładów wniesionych do majątku spółki albo wartość kapitału zakładowego; Wartości ta najczęściej wynika z samej umowy, w której strony określają wartość swych wkładów wnoszonych do spółki. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością minimalną podstawą będzie kwota 5.000 złotych polskich – gdyż taka jest minimalna wysokość kapitału zakładowego spółki z o.o. W przypadku spółki akcyjnej, minimalna wysokość kapitału zakładowego (a zarazem podstawy opodatkowania) wynosi 50.000 złotych.
2. przy wniesieniu lub podwyższeniu wkładów do spółki osobowej albo podwyższeniu kapitału zakładowego - wartość wkładów powiększających majątek spółki osobowej albo wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy,;
3. przy dopłatach - kwota dopłat;
4. przy pożyczce udzielonej spółce przez wspólnika lub akcjonariusza - kwota lub wartość pożyczki;
5. przy oddaniu spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania - roczna wartość nieodpłatnego używania, którą przyjmuje się w wysokości 4 % wartości rynkowej rzeczy lub prawa majątkowego oddanego do nieodpłatnego używania;
6. przy przekształceniu lub łączeniu spółek - wartość wkładów do spółki osobowej powstałej w wyniku przekształcenia albo wartość kapitału zakładowego spółki kapitałowej powstałej w wyniku przekształcenia lub połączenia,
7. przy przeniesieniu na terytorium Polski rzeczywistego ośrodka zarządzania spółki kapitałowej lub jej siedziby - wartość kapitału zakładowego.

Wysokość podatku

Wysokość podatku uzależniona jest od dokonywanej czynności – przy umowie spółki czy jej zmianie stawka podatku wynosi 0,5 %.

Zapłata podatku

Obowiązek zapłaty podatku ciąży na podatnikach – na wspólnikach spółki cywilnej albo na samej spółce - przy każdej innej spółce niż spółka cywilna. Jeżeli sami zawierają umowę spółki – bez obecności notariusza – sami obowiązani są, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz obliczyć i wpłacić należny podatek do właściwego urzędu skarbowego w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Jeżeli natomiast umowa spółki lub jej zmiana dokonywana jest u notariusza, notariusz staje się osobą odpowiedzialną za pobór i odprowadzenie tego podatku. Notariusze, jako płatnicy podatku, są obowiązani do przekazywania urzędowi skarbowemu właściwemu ze względu na siedzibę płatnika odpisów sporządzanych aktów notarialnych dotyczących czynności cywilnoprawnych stanowiących przedmiot opodatkowania, pobrania kwoty podatku oraz przekazania jej do właściwego urzędu skarbowego.

Czy możliwy jest zwrot podatku?

Taka sytuacja jest dopuszczalna. Nie byłoby uzasadnionym pobranie podatku od czynności cywilnoprawnej, gdyby z jakiegoś powodu czynność ta okazała się nieważna lub nie doszła do skutku. Oprócz dopuszczalnych przez ustawę przesłanek zwrotu pobranego podatku, takich jak nieważność względna czynności czy też nie spełnienie się warunku zawieszającego, od zaistnienia którego czynność była uzależniona, w przypadku umowy spółki ustawa o podatku o czynności cywilnoprawnych zawiera szczególne przesłanki. Otóż podatek od czynności cywilnoprawnej zawarcia umowy spółki lub zmiany tej umowy może być zwrócony, jeżeli podwyższenie kapitału spółki nie zostanie zarejestrowane lub zostanie zarejestrowane w wysokości niższej niż określona w uchwale - w części stanowiącej różnicę między podatkiem zapłaconym i podatkiem należnym od podwyższenia kapitału ujawnionego w rejestrze przedsiębiorców .

Należy jednak pamiętać, że podatek nie podlega zwrotowi po upływie 5 lat od końca roku, w którym został zapłacony.

Zwolnienie z podatku

Zwalnia się od podatku czynności  umowy spółki i ich zmiany:

1. związane z przekształceniem lub łączeniem spółek w części wkładów do spółki albo kapitału zakładowego, których wartość była uprzednio opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych lub podatkiem od wkładów kapitałowych do spółek kapitałowych na terytorium państwa członkowskiego innego niż Rzeczpospolita Polska albo od których zgodnie z prawem państwa członkowskiego podatek nie był naliczany,

2. związane z podwyższeniem kapitału zakładowego pokrytego z niezwróconych wspólnikom lub akcjonariuszom dopłat albo z niezwróconej pożyczki udzielonej spółce kapitałowej przez wspólnika lub akcjonariusza, które były uprzednio opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych lub podatkiem od wkładów kapitałowych do spółek kapitałowych na terytorium państwa członkowskiego innego niż Rzeczpospolita Polska,

3. związane z podwyższeniem kapitału zakładowego w części dotyczącej wartości, o którą obniżono kapitał zakładowy w następstwie strat poniesionych przez spółkę kapitałową, pod warunkiem że podwyższenie kapitału zakładowego następuje w okresie 4 lat po jego obniżeniu,

4. jeżeli przedmiotem działalności spółki kapitałowej jest świadczenie usług użyteczności publicznej w zakresie transportu publicznego, zarządzania portami i przystaniami morskimi, zaopatrzenia ludności w wodę, gaz, energię elektryczną, energię cieplną lub zbiorowego odprowadzania ścieków i w wyniku zawarcia umowy spółki Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego obejmuje co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce albo w chwili zmiany umowy spółki Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiada już co najmniej połowę udziałów lub akcji w tej spółce.

Pamiętaj, że:

• zawierając umowę spółki musisz liczyć się z obowiązkiem zapłaty podatku;
• przez zmianę umowy spółki uważa się również wniesienie dopłat, udzielenie spółce przez jej wspólników pożyczki, a także oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych (Tekst jednolity: Dz. U. 2010 r. Nr 101 poz. 649 ze zmianami)

Zespół
e-prawnik.pl