Projekt ustawy o asystencji osobistej

Brak systemowego wsparcia w postaci asystencji osobistej znacząco obciąża rodziny i opiekunów osób z niepełnosprawnościami, a im samym ogranicza możliwość niezależnego życia – również zawodowego. Dzięki wsparciu asystentów osoby te będą mogły pełniej uczestniczyć w rynku pracy, w życiu społecznym, podejmować różnego rodzaju aktywności. To ogromna zmiana jakości życia. 

Projekt ustawy o asystencji osobistej powstał w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dzięki pełnomocnikowi rządu ds. osób niepełnosprawnych Łukaszowi Krasoniowi. To przedsięwzięcie złożone i innowacyjne – jego założenia wyznaczają nowy standard podejścia do niezależnego życia osób z niepełnosprawnościami w Polsce. 

Co przewiduje projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami?

Projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami to przełomowe przepisy dla osób z niepełnosprawnościami. Będą one mogły korzystać z pomocy asystenta osobistego, który na stałe będzie wspierał je w codziennym funkcjonowaniu – m.in. przemieszczaniu się, prowadzeniu domu, załatwianiu spraw urzędowych, a także w pracy, nauce i kontaktach społecznych. Usługa asystencji osobistej będzie bezpłatna. Obejmie ona docelowo ok. 100 tys. osób z niepełnosprawnościami oraz nawet 500 tys. ich bliskich. Nowe przepisy mają wejść w życie w 2027 roku. Rząd planuje przeznaczyć na program asystencji osobistej ponad 47 mld zł do 2035 roku.

Do tej pory usługi asystenckie działały tylko w ramach czasowych i ograniczonych programów, kierowanych do samorządów i organizacji pozarządowych. Teraz powstanie stały, ogólnopolski system, dzięki któremu każda osoba potrzebująca wsparcia asystenta osobistego będzie miała do niego dostęp. Rozwiązanie będzie dużym odciążeniem także dla rodzin i bliskich osób z niepełnosprawnościami.

Proponowane przepisy wyznaczają nowy standard, jeśli chodzi o zwiększenie niezależności życia osób z niepełnosprawnościami. Asystent osobisty będzie pomagał każdej osobie indywidualnie, ściśle dopasowując się do jej potrzeb. Chodzi o pomoc np. w higienie, czynnościach domowych, poruszaniu się po ulicy oraz aktywnościach zawodowych czy społecznych. Po przejściu specjalistycznego instruktażu, asystent będzie mógł także wspierać daną osobę w prostych czynnościach medycznych. Osoba z niepełnosprawnością będzie miała swobodę wyboru osobistego asystenta. Będzie mogła także wybrać podmiot, który zorganizuje dla niej usługę asystencji – samorząd lub organizację pozarządową. Dostęp do usługi asystencji osobistej będzie bezpłatny.

Nowa forma wsparcia osób z niepełnosprawnościami obejmie cały kraj – usługa asystencji zostanie zorganizowana w każdym powiecie w Polsce.

Decyzja o przyznaniu wsparcia będzie ustalana od 1 roku do maksymalnie 3 lat i będzie mogła być przedłużana. Rozwiązanie pozwoli systematycznie oceniać sytuację osoby z niepełnosprawnością oraz dostosowywać zakres i liczbę godzin asystencji osobistej do jej aktualnych potrzeb.

W zależności od sytuacji danej osoby, asystent będzie ją wspierał od 20 do docelowo 240 godzin miesięcznie (w pierwszym roku obowiązywania ustawy do 200 godzin, w drugim – do 220 godzin). Najwyższa możliwa liczba godzin wsparcia miesięcznie (240 godzin) oznacza, że asystent osobisty będzie dostępny dla osoby z niepełnosprawnością średnio 8 godzin dziennie.

Decyzja o przyznaniu osobistej asystencji, wraz z miesięcznym wymiarem godzin i zakresem wsparcia, dokonywana będzie przez wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności. To wykwalifikowany, ekspercki skład, który przyjedzie do osoby wnioskującej o asystencję.

O asystencję osobistą będą mogły docelowo ubiegać się osoby w wieku 18-65 lat, które uzyskały co najmniej 80 punktów w skali potrzeby wsparcia, a od trzeciego roku działania ustawy – także młodzież z niepełnosprawnością od 13. roku życia.

Asystentem będzie mogła zostać osoba pełnoletnia, która m.in. ukończy specjalne szkolenie, kurs pierwszej pomocy i ewakuacji osób z niepełnosprawnościami oraz przejdzie instruktaż dla konkretnej osoby.

Nowe przepisy mają wejść w życie zasadniczo od 1 stycznia 2027 roku.

Ważne wsparcie dla ponad 100 tys. osób  

Zgodnie z projektem osoby z niepełnosprawnościami będą mogły liczyć na fachowe wsparcie asystentów od kwietnia 2027 roku. Skorzysta na tym ok. 100 tys. osób z niepełnosprawnościami, pośrednio poprawi się też jakość życia nawet pół miliona ich bliskich. 

Co jeszcze zakłada projekt ustawy?  

• większy wymiar godzin asystencji, niż gwarantują to obecne rozwiązania - docelowo od 20 do 240 godzin miesięcznie (w pierwszym roku do 200 godzin, w drugim roku do 220 godzin),  

• wsparcie ustalane na maksymalnie trzy lata (i nie mniej niż na rok) – a nie na część roku, tak jak jest obecnie,  

• swobodę wyboru podmiotu świadczącego usługę asystencji (powiat, organizacja pozarządowa), a także samego asystenta,  

• gwarancję wysokiej jakość usług i ich ścisłe dopasowanie do potrzeb, w tym możliwość wspierania osoby w czynnościach medycznych po specjalistycznym instruktażu.  

Pierwsze wnioski o ustalenie prawa do asystencji będzie można składać od stycznia 2027 r.  

Profesjonalne wsparcie, godne wynagrodzenie 

Praca asystenta osobistego nie jest zwykłą pracą pomocową – to odpowiedzialny i wymagający zawód, który pozwala na budowanie niezależności osoby z niepełnosprawnościami. 

Asystent może pomagać danej osobie zarówno w prostych czynnościach, takich jak higiena, ubieranie się czy przygotowywanie posiłków, jak i - po specjalistycznym instruktażu - również w bardziej złożonych, np. podaniu leków lub cewnikowaniu. Asystent to nie jest opiekun ani terapeuta, lecz partner w niezależnym funkcjonowaniu. Najważniejsza zasada brzmi: to użytkownik decyduje, w czym i kiedy potrzebuje pomocy. Asystencja osobista to wsparcie „szyte na miarę”, którego celem jest, aby osoba mogła być bardziej aktywna i niezależna np. w pracy, na uczelni, podczas wydarzeń kulturalnych czy spotkań z przyjaciółmi. 

Praca asystenta osobistego wymaga m.in. bardzo wysokiej dyspozycyjności i dlatego ważną częścią projektowanych rozwiązań są konkurencyjne wynagrodzenia, które mogą przekraczać nawet 8 tys. zł brutto miesięcznie. Dzięki temu będziemy mogli mieć pewność, że do zawodu trafią najlepsi kandydaci, a osoby z niepełnosprawnościami będą miały realny wpływ na to, kto będzie je wspierał. 

Rynek pracy czeka na nowych kandydatów 

Ustawa o asystencji osobistej to nie tylko wsparcie społeczne, ale także potężny impuls dla gospodarki. Dzięki niej wiele osób z niepełnosprawnościami zyska realną możliwość wejścia na rynek pracy. 

To także szansa dla ich bliskich, którzy dotychczas często ograniczali aktywność lub całkowicie rezygnowali z pracy.